Class 12 Education Chapter 5 Q&A in Bodo Medium गोसोखांनाय आरो बावगारनाय

Class 12 Education Chapter 5 Q&A in Bodo Medium As Per New Syllabus to each Chapter is provided in the list of SCERT, NCERT, AHSEC Class 12 सोलोंथाइ Chapter 5 Question Answer/Class 12 Education Lesson 5 Question Answer are given so that you can easily search through the different Chapters and select the needs Notes of Class 12 Education Chapter 5 Question Answer Bodo Medium. covers all the exercise questions in NCERT, SCERT.

Join us Now

Class 12 Education Chapter 5 गोसोखांनाय आरो बावगारनाय

Class 12 Education Chapter 5 गोसोखांनाय आरो बावगारनाय Question Answer | Guide for Class 12 Education Lesson 5 in Bodo Medium Also Same NCERT Solutions for AHSEC Class 12 Education Chapter 5 In this post we will explain to you what to try If you are a Student of Bodo Medium then it will be very helpfull for you. NCERT/SCERT, Class 12 Education Chapter 5.

Unit 5 Memory and Forgetting

Textual Question and Answer:

1. बिसम्बि माखौ बुङो? बिसम्बिनि मोननैसो बुंफुरलु हो। (What is memory? Give a few definitions of memory.)

Ans: जोंनि गोसोआव जुथुमनानै दोननाय आगु गियान एबा रोंगौथिफोरनि गोसोखांफिननाय मावमिनखौनो बिसम्बि बुंनाय जायो। बिसम्बिनि ओंथिया जाबाय जाखां बिदिन्थायारि सोलोंनाय आरो हारोंथाइफोरखौ गोसोखांफिननाय। बिसम्बिया मोनसे बे बादि बिखान्थि जाय गोनांथि बादियै सुबुंफोरा मोनखांनाय गियान आरो हारोंथाइफोरखौ गोसो खांफिन होयो आरो बाहाय होयो।

गोबां बोसोर सिगां गोहो सान्थौबादि (Faculty Theorist) मुंनि हान्जासे गोसो बिगियानगिरिफोरा गोसोखौ खायफा थि गोहोनि फुंखा होननानै सानबोदों। बिसोर बिसम्बिखौ मोनसे जुनिया गोहो होनना बुंदोंमोन।

गोदान गोसो बिगियानगिरिफोरनि बादिब्ला बिसम्बिया गोसोनि जुनिया गोहो नङा। बिसोरनि बादिब्ला बिसम्बिया जाबाय गोसोनि खामानि एबा बिखान्थि। अदेबानि, बिसम्बिया जाबाय जोंनि इन्द्रियफोर एबा मोनदां अंग ‘फोरनिफ्राय मोननाय गियान आरो हारोंथाइफोरखौ गोसो सिंआव ज’ खालामना दोननाय आरो नांगौ बादियै गोसो खांफिननाय बिखान्थि। अदेबानि बेयो रोखा जाबायदि, बिसम्बिहा मोनथाम खामानिफोर एबा मावमिनफोर दं : आबहावानिफ्राय रोंगौथि आरो सोलोंथाइ लानाय, रोंगौथिफोरखौ एबा सायख्लुमफोरखौ गोसो सिङाव जुथुमनाने दोननाय एबा सरैखा खालामनाय आरो नांगौबादियै बे रोंगौथि एबा सायख्लुमफोरखौ गोसो खांफिनहोनाय।

बिसम्बिनि खायफा बुंफुरलुफोरः

मुंदांखा गोसो बिगियानगिरि मेक दुगल (Mc Dougall) आ बिसम्बिनि बुंफुरनायखौ एरैबादि होदों- “गुसेब ओंथियाव बिसम्बि एबा गोसो खांनाया जादों थांनाय समाव मोनबोनाय गियान रोंगौथिफोरखौ बिबादियैनो साननाय।”

जेमस एस. र’स (James S. Ross) नि बादिब्ला, “बिसम्बिया जादों मोनखानाय रोंगौथिनि आखु आखलजों दानाय मोनसे गोदान बिमोनदांथि।”

2. बिसम्बिनि मख ‘जाथाव आखुफोरनि बागै लिर। (Mention some salient characteristics of memory.)

Ans: जोंनि गोसोसिंआव जुथुमनाने दोननाय आगु गियान एबा रोंगौथिफोरनि गोसोखांफिननाय मावमिनखौनो बिसम्बि बुंनाय जायो। बिसम्बिनि ओंथिया जाबाय जाखां बिदिन्थायारि सोलोंनाय आरो हारोंथाइफोरखौ गोसोखांफिननाय बिखान्थि। बिसम्बिया मोनसे बे बादि बिखान्थि जाय नांगौबादियै सुबुंफोरा मोनखांनाय गियान आरो हारोंथाइफोरखौ गोसो खांफिन होयो आरो बाहाय होयो।

बिसम्बिनि गुबै आखुथाइफोरखौ गाहायाव लिरनाय जाबाय:

(i) इन्द्रिय ‘जों मोनदांनाय बिमोन्दांथिनि गोनांथि (Need of Sensory Experience): जोंनि सोलेराव मोनबा मोनदांथियारि अंग एबा इन्द्रिय’फोर दं। बिसम्बिनि थाखाय बे मोनबा मोनदांथि अंगफोरनि जोहै रोंगौथि एबा हारोंथाइ मोननाया गोनांथार। मोनदांथियारि अंग’ एबा इन्द्रिय ‘नि मोनदांथिनि गियाननि अनगा बिसम्बि थाया आरो गोसो खांनाया जानानै फैया।

(ii) जुथुमनाय एबा दोनथुमनाय गोहो (Retaining Power): जुथुमनाय एबा दोनथुमनाय गोहोआ बिसम्बिनि थाखाय गोनांथार। साफ्रोमबो सुबुंफोरहानो गोसोसिंआव दोनथुमनायनि गोहो थायो। बेयो सुबुंफोरखौ सोलोंनाय आरो रोंगौथिफोरखौ दोनथुमनायाव हेफाजाब खालामो।

(iii) गोसो खांफिननायनि गोनांथि (Need of Recalling): बिसम्बिनि मोनसे नोजोर होनां आखुआ जाबाय बेखौ मोननो थाखाय गोसोखांफिननांगौनि गोनांथि दं। मख ‘नाया गाहामदि बेबादि गोसोखांफिननाया नंगुबै जानांगौ।

(iv) सांग्रां नङि गोसोनि बिफाव (Role of Unconsious Mind): जोंहा सांग्रां (consious) आरो सांग्रां नङि (unconcious) मोननैबो रोखोमनि गोसो थायो। आगु गियान आरो सोलोंनायफोरखौ गोसोखांफिननायाव सांग्रा नङि गोसोआ गोनांथार बिहोमा होयो। सरासनम्रायै, सांग्रां नङि गोसोआ गोजोनग्लाय एबा मोजां बिसम्बिफोरखौ गोसो खांनायाव आरो गोजोनग्लाय नङि एबा गाज्रि बिसम्बिफोरखौ आरो जाथाइफोरखौ बावगारनायाव हेफाजाब खालामो।

(v) जावलेनायनि एबा फिन खालामफिननायनि गोनांथि (Need of Repetition): मोनसे सोलों गियानखौ जुथुमना दोनथुमनो थाखाय जावलेनाया एबा फिन खालामफिननाया गोनांथार। जावलेनाया एबा खनले खनले मावफिननाया गोसो खांनायाव मदद खालामो। जावलेनायनि आंखाला बावगारनायनि जाहोन जायो।

(vi) गोगो एबा मोजां सावस्रिनि गोनांथि (Need of Good Health): लोरबां एबा नोरजिया गोसो सावस्रिया मानसिखौ गियान बिमोनदां मोननायाव हेंथा हायो आरो बावगार होयो। अदेबानि मोजां बिसम्बिनि थाखाय थाजिम गोसो सावस्रिया जोबोर गोनांथार।

3. बिसम्बिनि थाखोफोरखौ सावराय। (Discuss the different stages involved in memory process.)

Ans: बिसम्बि बिखान्थिनि थाखोफोरखौ एबा जाहोग्राफोरखौ गाहायाव सावरायनाय जाबायः

(i) सोलोंनाय एबा हारोंथाइ आरजिनाय (Learning or Acquisition of Experience): सोलोंनाय एबा हारोंथाइ आरजिनाया जाबाय बिसम्बि बिखान्थिनि गिबि आरो बयनिख्रुइबो गोनांसिन थाखो। सोलोंनाय एबा गियान आरजिनायनि अनगा गोसोआ गुफुर लांदां खाखोर बादि। बेनिखायनो गोसोखांथि मोननो थाखाय बेसादफोरखौ बदमोननाय (Sensation) आरो मोनदांनाय (Perception) गियान आरजिनाय आरो रोंगौथि मोननाया इयुनाव गोसोखांनो थाखाय गोनांथार। अदेबानि रोखा सोलोंनाय एबा गियान आरजिनायनि अनगा बिसम्बि थाया।

(ii) गोसोआव लाखिनाय एबा जुथुमनाय (Retention Or Retaining): गोसो खांनाय एबा बिसम्बिनि नैथि गोनांथार बिसम्बि बिखान्थिनि थाखो आ जाबाय आरजिनाय एबा मोनखांनाय गियान आरो रोंगौथिफोरखौ गोसो सिंआव दोनथुमनाय एबा जुथुमनाय। सोलोंनाया जियानो जायामानो बे सायखं (Image) खौ गोसोआव दोनथुमनो नाजाथारनांगौ। गोसोआव लाखिनाय एबा जुथुमनाय खामानिनि अनगा, रावहाबो बिसम्बि थाया। बे जुथुमनाय सोलोंनाय आरो हारोंथाइफोरनि सायखंखौ जेब्लानो नांगौ अब्लानो गोसो खांनो हानाया गोनांथार।

(iii) गोसोआव जाखांफिननाय एबा गोसोखांफिननाय (Re-call or Remembering): बिसम्बि बिखान्थिनि थामथि थाखोआ जाबाय गोसोआव जाखांफिननाय एबा गोसोखांफिननाय। बे थाखोआव गोसोआव जुथुमना दोननाय आगु रोंगौथिफोरखौ सांग्रां गोसोसिम बुरखांफिननाय जायो। जोंनि आगु गियान रोंगौथिफोरखौ जेबो सोलाय सोल’ खालामा जासे थामहिनबा बिनो बि महराव गोसो खांफिननो नाजानाय जायो।

(iv) गनायथिनाय (Recognition): सोलोंनाय, दोनथुमनाय आरो गोसोखांफिननायनि अनगायैबो बिसम्बिनि गुबुन मोनसे थाखो दं, बेखौ गनायथिनाय होनना बुंनाय जायो। खायफा गोसो बिगियानगिरिफोरा बेखौ बिसम्ब बिखान्थिनि ब्रैथि थाखो होनना फोरमायदों। गनायथिनाया जादों गोसोआव माबेबा मोन गोसोखांथिया थार नंगौना नङा फोरमान खालामनाय बिखान्थि। सरासनस्रायै, फरायसाफोरा बे बिसम्बि बिखान्थिखौ ‘Objec-tive Type’ आनजादनि थार फिननायखौ सायख ‘नायाव बाहायो।

4. गाहाम बिसम्बिनि आखुथाइफोरखौ सावराय। (What are marks of good memory?)

Ans: सरासनम्रायै, जोंनि गोसोसिंआव जुथुमनानै दोननाय आगु गियान एबा रोंगौथिफोरनि गोसोखांफिननाय मावमिनखौनो बिसम्बि बुंनाय जायो।बिसम्बि बुंनाय जायो। बिसम्बिया मोनसे गोसोनि खामानि एबा बिखान्थि। बिसम्बिया सुबुंफोरनि जिउआव गोनांथार बिफाव दं। अदेबानि मोजां बिसम्बिया सुबुं जिउनि थाखाय गोनांथार थासारि।

गाहाम एबा मोजां बिसम्बिनि आखुथाइफोर एबा सिनायथिफोरखौ गाहायाव सावरायनाय जाबाय:

(i) गोख्रै आरो गोरलैयै सोलोंनो हानाय गोहो (Ability to Learn Quickly and Easily): मोजां बिसम्बिनि मोनसे गोनांथार सिनायथि एबा गुनआ जाबाय जोबोद गोख्रैयै आरो गोरलैयै सोलोंनो हानाय गोहो। सासे मोजां बिसम्बि थानाय सुबुङा जेब्लाबो थाबैनो आरो जोबोद गोख्रैयै सोलोंनो हायो।

(ii) गोलाव सम जुथुम हानाय (Long Retention): जुथुमनाया बिसम्बिनि थाखाय गोनांथार एबा नागार हाथि बिखान्थि। जीं जा सोलोङो आरो गियान आरजियो बेफोरखौ इयुनाव बाहायनो आरो बुथुमफिननो थाखाय दोनथुमनाय जायो। सासे मोजां बिसम्बि गोनां सुबुङा जोबोद गोख्रैयै आरो गोरलैयै सोलोंनायजों लोगोसे बे सोलोंनाय आरो गियान एबा सायख्लुमफोरखौ गोबां गोलाव समसिम जुथुमना दोननो हायो।

(iii) थार आरो गोख्रै बरनफिननाय (Accurate and Prompt Reproduction): थार आरो गोख्रैयै बर ‘नफिननाया एबा फिन सोरजिनाया मोजां बिसम्बिनि मोनसे गोनांथार सिनायथि एबख गुन। मोजां बिसम्बि थानाय सुबुंआ थाबैनो एबि गोख्रैयै सोलोंनाय आरो सोलोंनाय आरो आरजिनाय गियानफोरखौ गोबाव समसिम जुथुमना दोननायजों लोगोसे बेफोरखौ नांगौबादियै बरन फिननो एबा फिन सोरजिनो हायो थारै आरो गोख्रैय।

(iv) मावमिनारि एबा सिबिथाइयारि गोहो (Surviciability): मोनसे मोजां बिसम्बिया गोनांथि जाब्तानो सिबिथाइ (service) होनो हानाय गोहो थायो। मोजां बिसम्बि थानाय सुबुङा थार समाव थार जाथाइखौ नांगौबिदियै गोसोखां फिननो हायो।

5. बिसम्बिया गाहाम आरो गाज्रि मोननैबो जानो हाथाव दा? नोंनि फिननायनि बानबुंथाइ हो। (Can there be good and bad memory? Justify your answer.)

Ans: नंगौ, बिसम्बिया गाहाम आरो गाज्रि मोननैबो जानो हाथाव। बिसम्बिहा सुबुं जिलआव गोनांथार बिफाव दं। साफ्रोमबो सुबुंफोरानो मोजां बिसम्बि मोननो लुबैयो। नाथाय बेफोरबादि जाया। गोसोखांनो हानाय गोहोआ सुबुं लाना सुबुं गुबुन गुबुन जायो। सोरनावा मोजां बिसम्बि थायो सोरनाबा गाज्रि 

बानबुंधाइ एबा जुक्तिफोर (Justifications):

(i) गाहाम एबा मोजां बिसम्बि थानाय सुबुङा गोरलैयै आरो गोख्रैयै सोलोंनो हायो। नाथाय गाहाम एबा मोजां बिसम्बि गोयै सुबुङा गोख्रोयै आरो गोरलैयै सोलोनो हाया।

(ii) गाहाम एबा मोजां बिसम्बि थानाय सुबुङा गोरलैयै गुबुनफोरनि रुजुनायाव सोलोंनाय आरो गियानफोरखौ गोलाउ समसिम गोसोआव दोनथुमनो आरो लाखिनो हायो।

(iii) गहाम बिसम्बि थानाय सुबुङा नांगौबादियै सोलोंनाय आरो गियानफोरखौ थारै गोसोखांफिननो हायो। नाथाय गाज्रि बिसम्बि गोनां सुबुङा हाया।

(iv) सासे गाहाम बिसम्बि गोनां सुबुङा गोनांथि जाब्लानो थार समाव थार बेसादखौ गोसो खांनो हायो नाथाय, मोजां बिसम्बि थायाब्ला हाया।

6. गुदि फरायसालिनि सासे फोरोंगिरि हिसाबै सोलोंसाफोरनि गाहाम बिसम्बि मोननांगौआव माबोरै मदद खालामो? (Supposing yourself as a school teacher, how would you help a child to develop good memory?)

Ans: बिसम्बिखौ फोसाबनाय आरो जौगाहोनाया मोनसे गोब्राब बिखान्थि। 

फरायसा सासेनि बिसम्बिखौ फोसाबनायनि आरो जौगाहोनायनि राहाफोरा जाबायः

(i) सोलोंनायनि हाबिलास (Will to learn): फरायसा सासेनि बिसम्बिखौ जौगाहोनो थाखाय बे फरायसानि सोलोंनो लुबैनाय एबा हाबिलासखौ जौगा होनांगोन। जुदि फरायसाया सोलोंनो लुबैयो आरो मायबा मोनसे रोंनो हांखुर जायो अब्लासो बियो सोलोंनायखौ गोसोआव लाखिनो हागोन।

(ii) थुलुंगा (Motivation): फरायसा सासेनि बिसम्बिखौ फोसाबनो आरो जौगाहोनो थाखाय बे फरायसाखौ सोलोंनो थाखाय थुलुंगाखां होनांगोन। थुलुंगाखां होनाया सोलोंनायखौ जाफुंसार होयो आरो बिसम्बिखौ गोख्रों आरो मोजां खालामो।

(iii) गोसो दुंनाय (Interest): गोसो दुंनाय एबा गोसो जानाया बिसम्बि गोख्रों खालामनायनि आरो गोहोम गोनां सोलोंनायनि गोनांथार थासारि। फरायसा सासेखौ सोलोंनो आरो रोंनो थाखाय गोसो दुंहोना एबा गोसो जाहोना बिनि बिसम्बिखौ जौगाहोनो हागोन।

(iv) गोसो होनाय (Attention): गोसो होनायाबो गोहोम गोनां सोलोंनाय आरो बिसम्बि जौगा होनायनि गोनांथार थासारि। सासे फरायसाया सोलोंनो गोसो होब्लासो बे सोलोंनायखौ गोसोआव लाखिनो हागोन। फरायसा सासेनि बिसम्बिखौ फरायसाखौ सोलोंनो गोसो जाहोनाबो जौगाहोनो हागोन।

(v) देंखो (Rhythm): देंखोआ बिसम्बिनि मोनसे गोनाथार फुंखा। फरायसाफोरा फरायनायनिख्रुइ, मेथाइ एबा सल’ आरो खन्थाइफोरखौ देंखोनि जुनै खोनासंना बांसिन मोजांयै आरो गोख्रैयै गोसोआव लाखिनो हायो।

(vi) जिरायनाय (Rest): जिरायनाया सोलोंनायनि आरो गोसो खांनायनि थाखाय मोनसे गोनांथार गोसो सोलेरारि थासारि सोलोंनायनि आरो गोसो खांनायनि थाखाय। जिरायनाया मेंनाय आरो बानायखौ गैया खालामो। अदेबानि, जिरायनाया बिसम्बिखौ थाजिम खालामो आरो जौगा होयो।

7. सायखंआरि बिसम्बि माखौ बुङो? बिदिन्थिजों फोरमायना हो? (What is Image Memory? Discuss with example.)

Ans: सायखंआरि बिसम्बि (Image Memory):

सायखं आरि बिसम्बिया बिसम्बिनि मोनसे गाहाइ बाहागो। सायखंआरि बिसम्बि बे मुंनिफ्रायनो मिथिनो हायो दि बे बिसम्बिया थारला एबा आबुंयै सिगांनो सोलों खाना गोसोआव जुथुमना दोननाय सायखंनि सायाव सोनारो।

सायखं आरि बिसम्बि थानो थाखाय सुबुंफोरनियाव आगोलनो सोलोंखानाय आरो आरजिनाय गियानफोर आरो रोंगौथिफोर थाथार नांगो। बे सायखंफोरखौ गोसोआव जुथुमना दोननाय जायो आरो नांगौबादियै गोसोखांफिननो हायो। बेनिखायनो बे बादि रोखोमनि बिसम्बिनो गोजौ थाखोनि सोलो, सानस्रि, गोहो दाथाइ गोहो, सायखं लाखिहानाय आरो गोसो खांफिन हानाय गोसोनि गोनांथि जायो।

सायखंआरि बिसम्बिखौ गासैबो गोबांयै बाहायो आरो बेखौ “गुबै बिसम्बि” होननानै बुंनाय जायो। बिदिन्थि फरायसाफोरा सायखंआरि बिसम्बिखौ रनसाय एबा गोलाउ सोंनायनि फिननाय होनो थाखाय बाहायो।

8. बावगारनाय माखौ बुङो? (What is forgetting?)

Ans: बावगारनायखौ सरासनम्रायै बिसम्बि एबा गोसोखांनायनि उल्था मावमिन बुंनाय जायो। बिसम्बिनि ओंथिया जादों बाबेन लांनाय समाव मोननाय गियान रोंथाइखौ सांग्रां गोसोआव लाबो फिननाय। ओंजों, आगु गियान रोंथाइखौ गोसोखांनो हायियानो जादों बावगारनाय। उदेबानि, गोसोआव जुथुमना दोननाय आगु सोलोंथाइफोरनि सायखंखौ सांग्रां गोसोआव लाबोफिननो हायियानो जादों बावगारनाय।

9. बावगारनायनि मख ‘जायाव आखुथाइफोरखौ दिन्थि। (What are the characteristics of forgetting?)

Ans: बावगारनायनि गाहाइ आखुथाइफोरा जाबायः

(i) बावगारनाया मोनसे गोसोआरि थामिन जों गोसोजाबोलानि बावगारनो हाया। गोसोआव जुथुमना दोननाय सायखंफोरखौ सांग्रां गोसोआव लाबोफिननो हायियानो जादों बावगारनाय।

(ii) बावगारनाया नांथारै नङा। मानोना बावगारनाया खेस्लायै (indirectly) सोलोंनाय आरो गियान आरजिनायाव मदद खालामो।

(iii) बावगारनाया मोनसे मिथिंगायारि गोसोआरि थासारि जाय जोंनि गोसोनि रैखाथि राहा एबा जोन्थोर महरै बिफाव होयो एबा खामानि मावो।

(iv) बावगारनायखौ गेबें बावगारनाय (Judicious Forgetting) होननाबो बुंनाय जायो। मानोना बावगारनाया गोनांथि गैयि मुवाफोरखौ गोसोनिफ्राय बोखारनाय आरो गोनां मुवाफोरखौ गोसोआव लाखिनो जायगा होनायाव मदद खालामो।

(v) बावगारनायनि मोनसे मख’जाथाव आखुथाइया जादोंदि बेयो सुबुंफोरा सोलोंनायनि जागायजेननाय समफोराव बांसिन जायो उनाव सम जानायजों लोगोसे एसे जाबोयो।

(vi) बावगारनाया मोनसे गोरलै आदब आरो बेयो गोसोखौ गोरलै थासारियाव लाखिनायनि थाखाय बेखौ गोसोनि रैखाथि दाहाल होनना बुंनाय जायो।

10. बावगारनायनि जाहोनफोरखौ फोरमाय। (Write on the im-portant causes of forgetting.)

Ans: गोसोबिगियानगिरिफोरा बावगारनायनि गोबां जाहोनफोर मख ‘दों। बे जाहोनफोरखौ गाहाइयै मोननै बाहागोआव राननाय जादों- सोलेरारि जाहोन (Physiological Cause) आरो गोसोआरि जाहोन (Psychologi-cal Cause)।

बावगारनायनि सोलेरारि जाहोनफोरा जाबाय:

(i) बोराइ बैसो (Old Age): सरासनम्रायै बोराइ बैसोआव बावगारना गोबां जानाय नुनो मोनो। बोराइ बैसोनि सुबुंफोरा सोलेरारियै आरो गोसोआरियै लोरबां जायो। बैसो बांनायजों लोगोसे सोलेरनि स्नायु बिखान्थिजों लोगोसे मेलेमनि खामानि मावनाय गोहोआ गया जालाङो। बेनिखायनो बोराइ बैसोआ बावगारनायनि मोनसे गाहाइ जाहोन।

(ii) मेलेमारि जखम (Brain Injury): जोंनि मेलेमाव गोबां बाहागोफोर दं जेरै- गेदेर मेलेम (Fore Brain), गेजेर मेलेम (mid Brain), उन मेलेम (Hind Brain) आरो सिगां मेलेम (Cerebrum), थेलामास आरिफोर। बेफोरनि मादाव बिसम्बि एबा गोसो खांनाय मावमिना सालायजायो गुबैयै गेदेर मेलेमजों। बेखायनो माबेबा जाब्र ‘थाइजों एबा गोख्रों गोरोङि बेरामजों भुगिनानै बे गेदेर मेलेम बाहागोआव जखम जायोब्ला बावगारनाया सोमजिनो हागौ।

(iii) मेंनाय (Tiredness or Fatigue): मेंनाया बावगारनायनि गुबुन मोनसे जाहोन। जिरायाबालानो गोबां सम गोब्राब खामानि मावलांबाय थायोब्ला सोलेरा मेंग्लियो। जाहोनाव स्नायु बिखान्थि (Nervous system) जों लोगोसे मेलेमाबो मेङो आरो लोरबां जायो। बेनि थाखायनो मेंनाय बावगारनायनि मोनसे गुबै जाहोन।

(iv) फेग्रा मुवा बाहायनाय (Intoxication): फेग्रा मुवा बाहायनायाबो बावगारनायनि गाहाइ जाहोन। बिदिन्थि महरै, बायदिसिना मुलै (Drugs) जेरै जौ, सादा, उखुन्दै, गान्जा भां, हेर’इन, फेसिदालफोर बायदि फेग्रा मुवाफोर बाहायबाय थायोब्ला बैसोगोरा सुबुंजों लोगोसे उन्दै बैसोनि हौवासा हिनजावसाफोराबो बावग्रा जानो हागौ।

(v) सर’ एबा जावलेनायनि आंखाल (Lack of Repetition): माबेबा मोनसे सोलोंनायखौ गोसोआव लाखिनो थाखाय सर’ खालामनाया एबा खनले खनले सोलों फिननाया गोनांथार। जावलेनाय एबा सर’नि आंखालाव जायखिजाया सोलोंनाय आरो रोंथाइफोरा गोरलैयै बावगार जायो।

11. बिदिन्थि होनानै सावराय। (Explain with example the following statement.)

(क) बिसम्बिनि थाखायनो बावनायनि गोनां (Forgetting is necessary for memory.)

Ans: बिसम्बिनि थाखायनो बावनायनि गोनां (Forgetting is necessary for memory): बावगारनायखौ सरासनस्रायै बिसम्बि एबा गोसोखांनायनि उल्था मावमिन बुंनाय जायो। बिसम्बिनि ओंथिया जादों बाबेन लांनाय समाव मोननाय गियानखौ सांग्रां गोसोआव लाबो फिननाय। ओजों आगु गियान रोंथाइखौ गोसोखांनो हायियानो जादों बावगारनाय।

बिसम्बिनि थाखायनो बावनायनि गोनां। बावगारनायखौ बिसम्बनि मोनसे जाहोग्रा होनना बुंनो हायो। मानोना माबेबा सोलोंरोंथाइ मोनखांनाय उनाव इयुनाव बिसम्बि मोननो थाखाय बेनि सायखंफोरखौ गोसोआव जुथुमना लाखिनांगोन। ओंजोंहाय जो मिथिगौदि गोसोआव जुथुमनाय गोहोआ जादों जोनोमजों फैफानाय आरो बेनिखायनो बेयो सिमा गोनां। बावगारनाया गोजाम आरो गोनांथि गैयि सायखंफोरखौ सांग्रां नङि गोसो सिंथाराव नारसोमहरनायनि जाहोनाव सांग्रां गोसोआव गोदान गोदान गियान रोंथाइ जुधुमनो जायगा मोनो। बेनिखायनो बावगारनायखौ बिसम्बिनि थाखायनो गोनां होनना साननाय जायो। बे आखुनि थाखायनो गोसो सानथौगिरिफोरा सोलोंथाइखौ जुक्ति गोनां बावगारनाय मावमिन होनना बुंदों।

बिसम्बिनि थाखायनो बावनायनि गोनां, बिदिन्थिया जाबायः बावगारनाया गाज्रि जाथाइफोरखौ बावगारहोना गोदान गियान सोलोंनायाव मदद खालामो।

11. (ख) बावगारनाया गोसो सरैखाथिनि दाहाल (Forgetting is defence mechanism of mind.)

Ans: बावगारनाया गोसो सरैखाथिनि दाहाल (Forgetting is a defense mechanism of mind): बावगारनायखौ सरासनस्रायै बिसम्बि एबा गोसोखांनायनि उल्था मावमिन बुंनाय जायो। बिसम्बिनि ओंथिया जादों बाबेन लांनाय समान मोननाय गियानखौ सांग्रां गोसोआव लाबोफिननाय। ओजों आगु गियान रोंथाइखौ गोसो खांनो हाथियानो जादों बावगारनाय।

मुंदांखा गोसो बिजिरथाइगिरि फ्रयेदआ बावगारनायखौ मोजां एबा थाजिम गोसो सावस्रिनि थाखाय गोनां होनना बुंदों। बिथांनि बादिब्ला बावगारनाया गोसोनि मोनसे रैखाथि दाहाल बादि। मानोना बेयो मानसिखौ जिउनि दुखुगोनां आरो गोजोन गैयि जाथाइफोरखौ बावहोनानै गोरलै जिउ खुंनायाव मदद खालामो। बेनिखायनो बिसम्बि बादिनो बावगारनायाबो गासैनिबो थाखाय गोनांथार अदेबानि सुबुंफोरनो थाजिम जिउ खुंनो थाखाय बावगारनाया गोनांथार। बावगारनाया सुबुं जिउनि बायदिसिना गाज्रि जाथाइ आरो बेनि सायखंफोरखौ सांग्रां गोसोनिफ्राय बोखारना गोदान सोलोंथाइ आरो रोंगौथि आरजिना गोरलै जिउ खुंनायाव हेफाजाब होयो। बेनि थाखायनो बावगारनायखौ गोसोनि सरैखाथि बिखान्थि एबा जोन्थोर होनना बुंनाय जायो।

(घ) बिसम्बि आरो बावनाया एखे खाउरिनि मोननै बिखुं बादि। (Memory and forgetting are like two sides of the same coin)

Ans: बिसम्बि आरो बावनाया एखे खाउरिनि मोननै बिखुं बादिः बिसम्बि आरो बावनाय मोननैनिबो गेजेराव गोथौथार सोमोन्दो दं आरो मोननैबो गावजों गाव सोनार लायो जेरै गरसे खाउरिनि फारनै बिखं बादि। बिसम्बिया जाबाय सोलोंनाय, गियान, रोंगौथि आरो हारोंथाइफोरखौ दोनथुमनाय बिखान्थि। बेयो गोनां सोलोंनाय, गियान आरो रोंगौथिफोरखौ नांगौबादियै गोसोखांहोयो। ओजों, बावनाया जाबाय दोनथुमनाय सोलोंनाय, गियान आरो रोंगौथिफोरखौ गोसो खांनो एबा गोसो खांफिननो हायि बिखान्थि।

बावगारनाया बिसम्बिनि थाखाय गोनांथार। मुंदांखा गोसो बिजिरथाइगिरि फ्रयेदआ बावगारनायखौ मोजां गोसो सावस्रिनि थाखाय गोनांथार होनना बुंदों। बिथांनि बादिब्ला बावगारनाया गोसोनि मोनसे रैखाथिनि दाहालबादि। मानोना बेयो मानसिखौ जिउनि दुखुनां आरो गोजोन गैयि जाथाइफोरखौ बावहोनानै गोरलैयै जिउ खुंनायाव मदद खालामो।

बावगारनायखौ बिसम्बिनि मोनसे जाहोग्रा जाहोन होनना बुंनो हायो। मानोना माबेबा सोलोरोंथाइ मोनखांनाय उनाव इयुनाव बिसम्बि मोननो थाखाय बेनि सायखंफोरखौ गोसोआव जुथुमना लाखिनांगोन। ओजोंहाय जों मिथिगौदि गोसोआव जुथुमनाय गोहोआ जादों जोनोमजों फैफानाय आरो बेनिखायनो बेयो सिमा गोनां। बावगारनाया गोजाम, गोनांथि गैयि सायखंफोरखौ सांग्रां नङिगोसो सिंथाराव नारसोमहरनायनि जाहोनाव सांग्रां गोसोआ गोदान गियान रोंथाइ जुथुमनो हायो। बेनिखायनो बावगारनायखौ बिसम्बिनि थाखायनो गोनां होनना साननाय जायो। जेब्ला बिसम्बि थागोन अब्लासो बावगारनायाबो थागोन, बिसम्बिनि अनगा बावगारनाया जानो हाया आरो बावगाराब्ला बिसम्बिया गोफार जाया। अदेबानि बिसम्बि आरो बावनाया गरसे खाउरिनि फारनै बिखुं।

12. गाहायाव होनायफोरनि सायाव सुंथाबै लिर। (Give short answer on the following.)

(क) सायखंआरि बिसम्बि (Image Memory)।

Ans: सायखंआरि बिसम्बि (Image Memory): सायखं आरि बिसम्बिया बिसम्बिनि मोनसे गाहाइ बाहागो। सायखंआरि बिसम्बि बे मुंनिफ्रायनो मिथिनो हायो दि बे बिसम्बिया थारला एबा आबुंयै सिगांनो सोलों खाना गोसोआव जुथुमना दोननाय सायखंनि सायाव सोनारो।

सायखं आरि बिसम्बि थानो थाखाय सुबुंफोरनियाव आगोलनो सोलोंखानाय आरो आरजिनाय गियानफोर आरो रोंगौथिफोर थाथार नांगो। बे सायखंफोरखौ गोसोआव जुथुमना दोननाय जायो आरो नांगौबादियै गोसोखांफिननो हायो। बेनिखायनो बे बादि रोखोमनि बिसम्बिनो गोजौ थाखोनि सोलो, सानस्रि, गोहो दाथाइ गोहो, सायखं लाखिहानाय आरो गोसो खांफिन हानाय गोसोनि गोनांथि जायो।

सायखंआरि बिसम्बिखौ गासैबो गोबांयै बाहायो आरो बेखौ “गुबै बिसम्बि” होननानै बुंनाय जायो। बिदिन्थि फरायसाफोरा सायखंआरि बिसम्बिखौ रनसाय एबा गोलाउ सोंनायनि फिननाय होनो थाखाय बाहायो।

(ख) सिनायथिनाय (Recognition)।

Ans: सिनायथिनाय (Recognition): सिनायथिनाय एबा गनायथिनाया जादों बिसम्बि बिखान्थिनि मोनसे गाहाइ थाखो। सोलोंनाय दोनथुमनाय एबा जुथुमना दोननाय आरो गोसोखांफिननायनि अनगायैबो बिसम्बिनि गुबुन मोनसे गोनांथार थाखो दं बेखौ गनायथिनाय एबा सिनायथिनाय होनना बुंनाय जायो।

खायफा गोसो बिगियानगिरिफोरा सिनायथिनायखौ बिसम्बि बिखान्थिनि ब्रैथि थाखो होनना फोरमायदों। सिनायथिनाया जादों गोसोआव माबेबा मोनसे गोसोखांथिया थार नंगौना नङा फोरमान खालामनाय खामानि एबा बिखान्थि।

सिनायथिनाया बिसम्बिनि मोनसे गुदि बिखान्थि जाय सुबुंफोरखौ बिसम्बियाव जुथुमना दोननाय एबा दोनथुमनाय गियान, सोलोंनाय, रोंगौथि आरो हारोंथाइफोरखौ सिनायथिना थारै एबा गेबेंयै गोसो खांफिननायाव हेफाजाब खालामो। बेयो बिसम्बिनि गोनांथार बिखान्थि जाय गोदान गोदान गियान सोलोंना आरो आरजिना थाखानाय एबा रोंखानाय गियानजों बेफोरखौ सरजाबफाना होयो। सिनायथिनायनि जोहै सुबुंफोरा मिथिखानाय महरफोर, बेसादफोर आरो जायगाफोरखौ गोसोखांना सिनायथिनो हायो।

सरासनस्रायै, बिदिन्थि महरै फरायसाफोरा सिनायथिनाय एबा गनायथिनाय बिसम्बि बिखान्थिखौ “Objective Type” आनजादनि थारफिननायखौ सायख’ना दिहुननो बाहायो।

12. (ग) आगुनां दबथायनाय (Retro-active-inhibition):

Ans: आगुनां दबथाइनाय एबा थाबथानाया जाबाय बावगारनायनि मोनसे गाहाइ जाहोन। बेयो मोनसे गोसोआरि थासारि जायजों साफ्रोमबो सुबुंफोरानो मोगा-मोगि जानो गोनां जायो। गोसोबिगियानगिरि एस.एस. चौहाननि बादिब्ला, ‘आगुनां दबथाइनाय एबा थाबथानायनि ओंथिया जाबाय माबेबा मोनसे बेसादा गुबुन मोनसे बेसादखौ होबथानो थाखाय उनाव थाना एबा उन फारसे खामानि मावनाय।’ बेफोरबादि गोसो बिगियानारि होबथानाया एबा गोथेनाया जायो जेब्ला मोननै गुबुन-गुबुन आयदाखौ समनि फारागथि खालामालाबानो एबा थाद ‘आलासेयै सोलोंनाय जायो। जेब्ला मोनसे आयदा सोलोंखांनाय अब्ला सोलों लोगो लोगोनो गुबुन मोनसे आयदा सोलोंङो खांनायनि उनाव मोनसे रोखोमनि गोसोबिगियानारि होबथानाय सोमजिखाङो आरो जौगाखाङो। जेब्ला सुबुङा सिगां सोलोंनायखौ गोसोखांनो नाजायो अब्ला गुबुन मोनसे सोलोंनायनि सायखंआ सिगां सोलोंनायखौ गोसो खांनायाव हेंथा जाना फैयो आरो जेंना सोमजि होयो। बेनिखायनो आगुनां थाबथानाय एबा दबथाइनाया बावगारनायनि मोनसे गोसोबिगियानारि गाहाइ जाहोन।

12. (घ) बावनायनि सोलेरारि जाहोनफोर (Physical Causes of Forgetting)।

Ans: गोसोबिगियानगिरिफोरा बावगारनायनि गोबां जाहोनफोर मख ‘दों। बे जाहोनफोरखौ गाहाइयै मोननै बाहागोआव राननाय जादों- सोलेरारि जाहोन (Physiological Cause) आरो गोसोआरि जाहोन (Psychologi-cal Cause)।

बावगारनायनि सोलेरारि जाहोनफोरा जाबाय:

(i) बोराइ बैसो (Old Age): सरासनम्रायै बोराइ बैसोआव बावगारना गोबां जानाय नुनो मोनो। बोराइ बैसोनि सुबुंफोरा सोलेरारियै आरो गोसोआरियै लोरबां जायो। बैसो बांनायजों लोगोसे सोलेरनि स्नायु बिखान्थिजों लोगोसे मेलेमनि खामानि मावनाय गोहोआ गया जालाङो। बेनिखायनो बोराइ बैसोआ बावगारनायनि मोनसे गाहाइ जाहोन।

(ii) मेलेमारि जखम (Brain Injury): जोंनि मेलेमाव गोबां बाहागोफोर दं जेरै- गेदेर मेलेम (Fore Brain), गेजेर मेलेम (mid Brain), उन मेलेम (Hind Brain) आरो सिगां मेलेम (Cerebrum), थेलामास आरिफोर। बेफोरनि मादाव बिसम्बि एबा गोसो खांनाय मावमिना सालायजायो गुबैयै गेदेर मेलेमजों। बेखायनो माबेबा जाब्र ‘थाइजों एबा गोख्रों गोरोङि बेरामजों भुगिनानै बे गेदेर मेलेम बाहागोआव जखम जायोब्ला बावगारनाया सोमजिनो हागौ।

(iii) मेंनाय (Tiredness or Fatigue): मेंनाया बावगारनायनि गुबुन मोनसे जाहोन। जिरायाबालानो गोबां सम गोब्राब खामानि मावलांबाय थायोब्ला सोलेरा मेंग्लियो। जाहोनाव स्नायु बिखान्थि (Nervous system) जों लोगोसे मेलेमाबो मेङो आरो लोरबां जायो। बेनि थाखायनो मेंनाय बावगारनायनि मोनसे गुबै जाहोन।

(iv) फेग्रा मुवा बाहायनाय (Intoxication): फेग्रा मुवा बाहायनायाबो बावगारनायनि गाहाइ जाहोन। बिदिन्थि महरै, बायदिसिना मुलै (Drugs) जेरै जौ, सादा, उखुन्दै, गान्जा भां, हेर’इन, फेसिदालफोर बायदि फेग्रा मुवाफोर बाहायबाय थायोब्ला बैसोगोरा सुबुंजों लोगोसे उन्दै बैसोनि हौवासा हिनजावसाफोराबो बावग्रा जानो हागौ।

(v) सर’ एबा जावलेनायनि आंखाल (Lack of Repetition): माबेबा मोनसे सोलोंनायखौ गोसोआव लाखिनो थाखाय सर’ खालामनाया एबा खनले खनले सोलों फिननाया गोनांथार। जावलेनाय एबा सर’नि आंखालाव जायखिजाया सोलोंनाय आरो रोंथाइफोरा गोरलैयै बावगार जायो।

(ङ) दबथानाय एबा होबथानाय (Repression as a cause of Forgetting)।

Ans: दबथायनाय एबा होबथानाय (Repression): दबथायनाया एबा होबथानाया जाबाय बावगारनायनि मोनसे गाहाइ गोसोआरि जाहोन। दबथायनायनि ओंथिया जाबाय माबेबा मोनसे बेसादखौ बोलोजों दबथायना एबा गादबना दोननाय। दबथायनाया मोनसे गोसोबिगियानारि जाथाय एबा बिखान्थि जेराव गोसोनि जाफुंयै हास्थायनाय, फैमाल मिजिं, जिउनि गाज्रि जाथाय, मोजां नङि जाथाय आरो दुखु गोनां जाथायफोरखौ गोहोजों एबा गावगोसोबादियै सांग्रां नङि गोसोआव नारसोम हरनाय जायो। अदेबानि दबथायनाय एबा होबथानाया मोनसे गाव गोसोआरि बावगारनाय बिखान्थि।

दबथायनाया गाज्रि गोसो खांथि, गाज्रि जाथाय, दुखु गोनां जाथाय, मोजां नङि जाथाइफोरखौ मिथिखाना गाव गोसोजाना बावगारनायनि मोनसे गोसो बिगियानारि नाजानाय। दबथायनाय सानदांथिखौ गुबैयै गोसोबिगियानगिरि सिगमाण्ड फ्रायदआ गावनि मुंदांखा गोसोबिगियान बिजिरसं थिरांथाइयाव जौगाहोदोंमोन। फ्रायडनि बादिब्ला, दबथायनाया सुबुंनि गोसोआव जोबोर गोहोम खोलैयो आरो दबथायनाया मोनसे रैखाथि बिखान्थि  फ्रायडआ बेनिखायनो दबथायनायखौ “गोसो जानानै बावनाय” मावमिन एबा बिखान्थि होनना बुंदों। गोसोनि बे दबथायनाय खामानिया गोसोखौ स्रां खालामो नाथाय एसेब्लाबो जोबोद गोख्रों दबथायनाया गोसो-सावस्रिनि खहा खालामो।

(च) जुथुमनाय (Retention)।

Ans: जुथुमनाय (Retention): जुथुमनाय एबा गोसोआव लाखिनाया जाबाय बिसम्बि बिखान्थिनि मोनसे गोनांथार थाखो। गोसो खांनाय एबा बिसम्बिनि नैथि गोनांथार बिसम्बि बिखान्थिनि थाखोआ जाबाय आरजिनाय एबा मोनखांनाय गियान, सोलोंनाय आरो रोंगौथिफोरखौ गोसोसिंआव दोनथुमनाय एबा जुथुमनाय। सोलोंनाया जियानो जायामानो बे सोलोंनायनि सायखं (Image) खौ गोसोआव दोनथुमनो नाजाथारनांगौ। गोसोआव लाखिनाय एबा जुथुमनाय खामानिनि अनगा, रावहाबो बिसम्बि थाया। बे जुथुमनाय सोलोंनाय आरो रोंगौथिफोरनि सायखंफोरखौ जेब्लानो नांगौ अब्लानो गोसो खांनो हानाया गोनांथार।

जों आबहावानिफ्राय मोननाय बायदि रोंगौथिनि सायखंफोरखौ गोसोआव जुथुमना दोननो हायोब्ला नांगौ समाव बेफोरखौ गोसोखांफिननानै गुबुन गुबुन मोगथां खामानिफोराव बाहायनानै मुलाम्फा मोननो हायो। नाथाय बेखौ बुंनांगौ जायोदि साफ्रोमबो मानसिनि गोसोआव जुथुमनो हानाय गोहोआ समान नङा आरो बे जोनोमजों मोनफानायसो। बेनिखायनो बे गोहोआ सिमा गोनां आरो सोलायजायि। बिजिरसंगिरिफोरा फोरमायदोंदि मानसिनि बेलायाव जुथुमनो हानाय गोहोआ जोगायो जोनोमनिफ्राय लाना जिब्रे एबा जिबा बोसोर बैसोसिम। नैजिबा बोसोर बैसोसिम जुथुमनाय गोहोआ जौसिन जायो बेनि उनाव बैसो जानायजों लोगोसे सेमलांबाय थायो।

(छ) बानबुंथियारि बिसम्बि (Logical Memory)।

Ans: बानबुंथि एबा जुक्तिगोनां बिसम्बि (Logical Memory): बानबुंथियारि एबा जुक्तिगोनां बिसम्बिया जाबाय बिसम्बिनि मोनसे गाहाइ बाहागो। बानबुंधियारि बिसम्बिया जादों मोनसे गोजौ थाखोनि बिसम्बि। मानोना बेयो जुन्थियारि जावलेनाय एबा बिखान्थियारि खनले खनले मावफिननायजों जानानै फैया। खाना जावलेनायनि सोलाय बेयाव गावनि सोलो गोहो, बानबुंथि बिजिरथाइ गोहोफोरखौ बाहायनानै सोलों रोंगौथिनि नारसिननायखौ गोसोआव जुथुमनानै जा बिसम्बि मोननो हायो बेनो बानबुंधि एबा जुक्तिगोनां बिसम्बि।

बानबुंथियारि एबा जुक्तिगोनां बिसम्बिनि थाखाय बुजिनोहानाय गोहो, सोलो, बिजिरसंआरि गोहो बायदिनिबो गोनांथि जायो। बेयो मोजां एबा साबसिन रोखोमनि बिसम्बि आरो बेखौ गेबें बिसम्बिजों रुजुनो हायो। बिदिन्थि महरै, सरासनम्रायै फरायसाफोरा बानबुंथियारि बिसम्बिखौ सानखान्थियारि जेंना सुस्रांनायाव, कम्पिउटार सोलोंनायाव आरो बिगियानारि आनजाद खालामनायाव बाहायो।

13. गाहायनि बाथ्राफोरनि बागै नंगौ एबा नङ लिर। (Answer by Writing Yes or No against each of the following statement.)

(क) बिसम्बिया आगुरोंथाइनि गोसो खांफिननाय मावमिन। (Memory is revival of past experience.)

Ans: नंगौ।

(ख) आगुनां दबथायनाया बावनायनि मोनसे गाहाइ सोलेरारि जाहोन। (Retro-active-inhibition is a physical cause of forgetting.)

Ans: नङा।

(ग) आगु गियाननि गोसोखांफिन हायि थासारियानो बावगारनाय ओंथि नङा। (Forgetting does not means inability to retain past learning and experiences.)

Ans: नङा।

(घ) जुथुमहानाय एबा दोनथुमनो हानाय गोहोआ जोनोमारि। (Retentive capacity is inborn.)

Ans: नंगौ।

(ङ) लोबबायारि बिसम्बि आरो खौथियारि बिसम्बिनि गेजेराव जेबो सोमोन्दो गैया। (There is no difference between associative and rote memory.)

Ans: नंगौ।

14. फारागथि लिर (Distinguish between):

(क) सायखङारि आरो सर ‘आरि बिसम्बि (Image Memory and Habit Memory.)

Ans: सायखङारि बिसम्बि आरो सर’ आरि बिसम्बिनि गेजेराव थानाय फारागथिफोरः

सायखडारि बिसम्बिसर’ आरि बिसम्ब
(i) सायखङारि बिसम्बिया आबुङै सिगांनो सोलोंखानाय गियाननि सायखंफोरखौ गोसोआव दोनथुमनाय एबा जुथुमनायनि सायाव सोनारो।(i) सर’आरि बिसम्बिया सोलेरारि खामानिफोरखौ जावलेनाय एबा खनले खनले मावफिनबाय थानायनिफ्राय सोमजियो।
(ii) सायखङारि बिसम्बि थानो थाखाय सुबुंफोरहा सिगांनो सोलोंखानाय गियान आरो रोंगौथिफोर थाथार नांगोन।(ii) सर’ आरि बिसम्बिनि थाखाय माबेबा मोनसे खामानिखौ जावलेनाया एबा खनले खनले मावफिनाया गोनांथार।
(iii) सायखङारि बिसम्बियाव सायखंफोरखौ बिसम्बियाव जुथुमनाया नांगौबादि गोसोखांफिननो थाखाय गोनांथार।(iii) सर ‘आरि बिसम्बिया गोसोआव जुथुमनाय सायखंनि सायाव सोनारनायनिख्रुइ बांसिन सोनारो सोलेरारि खामानिनि सायावसो।
(iv) बिदिन्थि सायखङारि बिसम्बिखौ फरायसाफोरा गोलाव (रनसाय) सोंनायनि फिननाय होनो बाहायो।(iv) बिदिन्थि सर’आरि बिसम्बिखौ सुबुंफोरा खाम, सिफुं आरो सेरजा बायदि बायदि देंखोआरि आगजु दामनो बाहायो।

(ख) गोसो खांफिननाय आरो गनायथिनाय (Recall and Recognition)।

Ans: गोसोखांफिननाय आरो गनायथिनायनि गेजेराव थानाय फारागथिफोरः

गोसोखांफिननायगनायथिनाय
(i) गोसोखांफिननाया बिसम्बि बिखान्थिनि थामथि थाखो। बे थाखोआव गोसोआव जुथुमनाय सायखंफोरखौ सांग्रां गोसोआव लाबोफिननाय जायो।(i) गनायथिनाया बिसम्बि बिखान्थिनि ब्रैथि थाखो। बे थाखोआव बिसम्बियाव जुथुमनाय सायखंफोरखौ नायबिजिरनानै गोसो सिंआवनो गनायथियो।
(ii) बे थाखोआव आगोलनो सोलों खानाय गियान आरो रोंगौथिफोरनि सायखंफोरखौ जेबो सोलायाबालानो गोसोखांफिननो नाजानाय जायो।(ii) बे थाखोआव आगोलनो सोलों खानाय गियान आरो रोंगौथिफोरनि सायखं फोरखौ नायबिजिरना थार सायखंफोरखौसो सिनायथिना गोसो खांहोफिनो।
(iii) गोसोखांफिननायखौ गोसोआव जुधुमनाय आगु सोलोंनाय आरो गियाननि सोलायजायै फिन-सोरजिथाइ होनना बुंनाय जायो।(iii) गनायथिनाया रुजुनाय आरो सिनायथिनायनि सायाव गोनांथि होयो आरो बेयो सोलायजायै फिन-सोरजिथाइ नङा।
(iv) बिदिन्थि फरायसाफोरा सरासनम्रायै बे बिसम्बि बिखान्थिखौ रनसायलिरनो थाखाय बाहायो।(iv) बिदिन्थि फरायसाफोरा सरासनम्रायै बे बिसम्बि बिखान्थिखौ गोबां सायख’नाय सोंनाय (Mul-tiple Choice Questions) नि फिननाय होनो बाहायो।

(ग) गोलाव समारि आरो गुसुं समारि बिसम्बि। (Long and Short Memory.)

Ans: गोलाव समारि बिसम्बि आरो गुसुं समारि बिसम्बिनि फारागथिफोरः

गोलाव समारि बिसम्बिगुसुं समारि बिसम्ब
(i) गोलाव समारि बिसम्बिया सोलोंनाय गियान आरो खौरांफोरखौ गोबां समसिम दोनथुमनो हायो।(i) गुसुं समारि बिसम्बिया सोलोंनाय गियान आरो खौरांफोरखौ दान्दिसे एबा एसेल’ समनि थाखाय दोनथुमनो हायो।
(ii) बे बिसम्बिनि दोनथुमनो हानाय गोहोआ जोबोद गोबां।(ii) बे बिसम्बिनि दोनथुमनो हानाय गोहोआ सिमागोनां।
(iii) बे बिसम्बियाव गोबांथार खौरांफोर दोनथुमनो हायो।(iii) बे बिसम्बियाव गोबांथार खौरांफोर दोनथुमनो हाया।
(iv) बिदिन्थि महरै, सोरबा सासे बैसोगारा सुबुङा जेब्ला बिनि उन्दै बैसोनि जाथाइखौ गोसोखांनो हांयो बेयो गोलाव समारि बिसम्बि।(iv) बिदिन्थि महरै, सोरबा सासे खौरां फोसावगिरिया जेब्ला जथुम्मा मोनसेनि बागै लिरना लायो अब्ला बियो गुसुं समारि बिसम्बिखौ बाहायो।

(घ) खौथियारि आरो बानबुंथियारि बिसम्बि।(Rote Memory and Logical Memory.)

Ans: खौथियारि आरो बानबुंथियारि बिसम्बिनि गेजेराव थानाय फारागथि:

खौथियार बिसम्बिबानबुंथियारि बिसम्बि
(i) खौथि बिसम्बिया खनले खनले आवरायनाय बिखान्थि एबा जोन्थोरनि सायाव सोनारो।(i) बानबुंथियारि बिसम्बिया खनले खनले आवरायनाय बिखान्थि एबा जोन्थोरनि सायाव सोनारा।
(ii) बे बिसम्बिनि थाखाय बानबुंथियारि बिजिर संनाय नायबिजिरनायनि आरो बुजिमोननायनि जेबो गोनांथि गैया,गोसोआव लाखिनो थाखाय खानायै आवरायनाय जायो।(ii) बे बिसम्बिया खानायै आवरायनाय बिखान्थिनि सायाव सोनारा, गोसोआव लाखिनो थाखाय बानबुंथियारि बिजिर संनाय, नायबिजिरनाय आरो बुजिमोननाया गोनांथार।
(iii) बेयो दान्दिसे समनि बिसम्बि आरो बेयो जायखिजाया समावनो फेलें जानो हायो।(iii) बेयो मोजां रोखोमनि बिसम्बि, बेखौ गोगो बिसम्बिजों रुजुनो हायो।
(iv) फरायसाफोरा सरासनम्रायै खौथि बिसम्बखौ आनजादफोराव बाहायो।(iv) फरायसाफोरा सरासनम्रायै बानबुंथियारि बिसम्बिखौ सानखान्थियारि जेंना सुस्रांनो बाहायो।

Additional Questions and Answer

Model Questions and Answer: (1 Mark Each)

1. जाखांनाय जाथाइखौ सांग्रां गोसोआव थानाय सायखंनि हे फाजाबजों फिनसोर जिनायनि गोसोआरि बिखान्थिखौ …………….. बुङो। (The mental process of reproduction of past experi-ence with the help of images in conscious mind is known as ……….. .)

Ans: जाखांनाय जाथाइखौ सांग्रां गोसोआव थानाय सायखंनि हेफाजाबजों फिनसोरजिनाय गोसोआरि बिखान्थिखौ बिसम्बि बुङो।

2. सासे सुबुङा गोबां सान लोगो मोनि सासे लोगोखौ …………. बिखान्थिनि जोहै सिनायथिदों। (A man identifies a friend whom he was not met for a long time with the help of …………… process.)

Ans: सासे सुबुङा गोबां सान लोगो मोनि सासे लोगोखौ गनायथिनाय/सिनायथिनाय बिखान्थिनि जोहै सिनायथिदों।

3. गोबां सायख’नो हानाय सोंथियाव सासे फरायसाया ……………. बिखान्थिनि हेफाजाबजों थार फिननायखौ सिनायो। (In a multiple choice question, a student can identify the correct answer with the help of …………… process.)

Ans: गोबां सायख’ सोंथियाव, सासे फरायसाया गनायथिनाय बिखान्थिनि हेफाजाबजों थार फिननायखौ सिनायो।

4. इन्द्रिय’नि हमदांथिनि अनगा गनायथिनाया जाथावना नङा। थार एबा गोरोन्थि लिर। (Recognition is not possible in absence of sensory experience)। Write true or false.)

Ans: थार।

5. गनायथिनाया गोसोखांफिननायनिख्रुइ मानो गोरलै? (Why recognition is easier than recall?)

Ans: गनायथिनाया गोसोखांफिननायनिख्रुइ गोरलै जायो, मानोना गनायथिनायाव सोलों आगजुफोर थायो नाथाय गोसोखांफिननायाव थाया। गनायथिनाया गोसोखांफिननायंनि रुजुनायाव गोरलै जानाय गुबुन मोनसे जाहोना जाबाय बेवहाय इसारा एबा इंगितफोर थायो जाहोनाव थार फिननायखौ गनायथिनो एबा सायख’नो हायो गोरलैयै।

6. “बिसम्बिया जादों मोनसे थोजों गोसो खांथि मावमिन।” बे बिबुंथिखौ सोर होदोंमोन? (‘Memory is an ideal revival of past experience” – Who gave this statement?)

Ans: मुंदांखा गोसो बिगियानगिरि स्टाउट (Stout) आ होदोंमोन।

7. बावगारनायनि जायखिजाया मोनसे जाहोन लिर। (Write any one cause of forgetting.)

Ans: बोराइ बैसो (old age)।

8. बिसम्बिनि मोनसे जाहोग्रा मख’ (Mention any one factor of memory?)

Ans: सोलोंनाय एबा हारोंथाइ।

9. सर’ आरि बिसम्बिया मा? (What is habit memory?)

Ans: सर’आरि बिसम्बिया बिसम्बिनि मोनसे गाहाइ बाहागो। जाय बिसम्बिफोरा सोलेरारि खामानिफोरखौ खनले खनले मावफिनबाय थानायनि थाखाय एबा जावलेनायनि थाखाय सोमजियो बेफोरबादि बिसम्बिखौ सर’ आरि बिसम्बि बुंनाय जायो। सर’आरि बिसम्बिया सोलोंनाय हुदानि सायाव सोनारो।

10. सानम्रिनाया ……………… बिसम्बिनि थाखाय जाफुङो। (Swimming is possible because of ……………….. memory.)

Ans: सानस्रिनाया सर ‘आरि बिसम्बिनि थाखाय जाफुङो।

11. बानबुंथि एबा जुक्ति गोनां बिसम्बिया मा? (What is Logical Memory?)

Ans: बानबुंथि एबा जुक्तिगोनां बिसम्बिया बिसम्बिनि मोनसे गुबै बाहागो। सोरबा सासे सुबुङा खाना बिखान्थिनि सायांव सोनारालाबानो जुक्ति एबा बानबुंथि, बिजिरसंआरि गोहो, सोलो, नायबिजिरनाय आरो बुजिमोननाय गोहोनि सायाव सोनारना मोननो हानाय बिसम्बिखौनो बानबुंथि एबा जुक्तिगोनां बिसम्बि होनना बुंनाय जायो।

12. मोनदांथियारि बिसम्बिया मा? (What is sensory memory?)

Ans: मोनदांथियारि बिसम्बिया बिसम्बिनि मोनसे गोनांथार बाहागो। साफ्रोमबो सुबुंफोरानो मोनबा मोनदांथियारि अंग ‘फोरजों एबा इन्द्रिय ‘फोरजों बोर सारस्रि जादों। जेब्ला खायफा सोलोंनायफोरखौ आरो खौरांफोरखौ हमदांथियारि अंग ‘फोरनि एबा इन्द्रिय ‘फोरनि जोहै मोनना गोसोआव दोनथुमना दोननाय जायो बे बादि बिसम्बि एबा गोसोखांथिफोरखौ मोनदांथियारि बिसम्बि बुंनाय जायो।

13. आगुनां थाबथानाया मा? (What is Retroactive inhibition?)

Ans: आगुनां थाबथानाया बावगारनायनि मोनसे गुबै जाहोन एबा जाहोग्रा। आगुनां थाबथानाया मोनसे गोसो-बिगियानारि थासारि जायजों गासैबो सुबुङानो मोगा-मोगि जानांगौ जायो। आगुनां थाबथानायनि ओंथिया जाबाय माबेबा मोनसे बेसादा गुबुन मोनसे बेसादखौ होबथानो थाखाय उनाव थाना एबा उन फारसे खामानि मावनाय।

Model Questions and Answers: (2 Mark Each)

1. “बिसम्बिया अरायबो थांखांनाय समखौसो नोजोर होयो?” बुंनाया थार दा? जुक्ति होना फिननाय हो। (Is it correct to say that memory always aims at the past? – Justify your answer.)

Ans: नंगौ, बेयो थार जि बिसम्बिया अरायबो थांखांनाय समखौसो नोजोर होयो एबा थांखांनाय सम मोखांआरि। मानो बिसम्बिया मोनसे गोसोआरि खामानि एबा बिखान्थि बायदिसिना मोनखांनाय खौरांफोरखौ गोसोआव दोनथुमनायनि। मोनखांनाय खौरांफोरनि अनगा एबा जाथायफोरनि अनगा जेबो बिसम्बि थाया।

2. मोजां बिसम्बिनि मोननै सिनायथिफोर लिर। (Write two marks of good memory.)

Ans: मोजां बिसम्बिनि मोननै सिनायथिफोरा जाबायः

(i) गोख्रैयै आरो गोरलैयै सोलोंनो हानाय गोहो।

(ii) गोलावसम जुथुमहानाय गोहो।

3. बिसम्बिनि अरथाइया मा? (What is the span of memory?)

Ans: बिसम्बिनि अरथाइ‍ (span of memory) आ जाबाय सुबुंफोरा मोनसे थिसमाव खेबसे नुनानै गोसोआव लाखिनो हानाय आरो गोसोखांफिननो हानाय आयदाफोरनि अनजिमा। बिसम्बिनि अरथाइया मोनसे खामानि मावनाय बिसम्बिनि आनजाद।

4. बावगारनायनि मोननै गोसोआरि जाहोनफोर लिर। (Write two mental causes of forgetting.)

Ans: बावगारनायनि मोननै गोसोआरि जाहोनफोरा जाबाय-

(i) गोसो गैयि सोलोंनाय (Learning without interest)।

(ii) दबथाइनाय (Repression)।

5. बावगारनायनि मोननै सोलेरारि जाहोनफोर लिर। (Write two physical causes of forgetting.)

Ans: बावगारनायनि मोननै सोलेरारि जाहोनफोरा जाबायः

(i) बोराइ बैसो (old age)।

(ii) मेलेमारि जखम (Brain Injury)।

6. बिसम्बि बिखान्थिनि जायखिजाया मोननै थाखोफोर मख’। (Mention any stages involved in the process of memory.)

Ans: बिसम्बि बिखान्थिनि मोननै थाखोफोरा जाबाय:

(i) सोलोंनाय एबा हारोंथाइ।

(ii) गोसोखांफिननाय एबा गोसोआव जाखांहोफिननाय।

7. बिसम्बिनि मोननै बाहागोफोर मख’। (Mention two type of memory.)

Ans: बिसम्बिनि मोननै बाहागोफोरा जाबाय:

(i) सायखं आरि बिसम्बि।

(ii) सर ‘आरि बिसम्बि।

Model Questions and Answers: (4/6 Mark Each)

1. मोजां एबा गाहाम बिसम्बिनि मोनब्रै आखुथाइफोर सावराय। (Discuss four characteristics of good memory.)

Ans: सरासनम्रायै, जोंनि गोसोसिंआव जुथुमनानै दोननाय आगु गियान एबा रोंगौथिफोरनि गोसोखांफिननाय मावमिनखौनो बिसम्बि बुंनाय जायो।बिसम्बि बुंनाय जायो। बिसम्बिया मोनसे गोसोनि खामानि एबा बिखान्थि। बिसम्बिया सुबुंफोरनि जिउआव गोनांथार बिफाव दं। अदेबानि मोजां बिसम्बिया सुबुं जिउनि थाखाय गोनांथार थासारि।

गाहाम एबा मोजां बिसम्बिनि आखुथाइफोर एबा सिनायथिफोरखौ गाहायाव सावरायनाय जाबाय:

(i) गोख्रै आरो गोरलैयै सोलोंनो हानाय गोहो (Ability to Learn Quickly and Easily): मोजां बिसम्बिनि मोनसे गोनांथार सिनायथि एबा गुनआ जाबाय जोबोद गोख्रैयै आरो गोरलैयै सोलोंनो हानाय गोहो। सासे मोजां बिसम्बि थानाय सुबुङा जेब्लाबो थाबैनो आरो जोबोद गोख्रैयै सोलोंनो हायो।

(ii) गोलाव सम जुथुम हानाय (Long Retention): जुथुमनाया बिसम्बिनि थाखाय गोनांथार एबा नागार हाथि बिखान्थि। जीं जा सोलोङो आरो गियान आरजियो बेफोरखौ इयुनाव बाहायनो आरो बुथुमफिननो थाखाय दोनथुमनाय जायो। सासे मोजां बिसम्बि गोनां सुबुङा जोबोद गोख्रैयै आरो गोरलैयै सोलोंनायजों लोगोसे बे सोलोंनाय आरो गियान एबा सायख्लुमफोरखौ गोबां गोलाव समसिम जुथुमना दोननो हायो।

(iii) थार आरो गोख्रै बरनफिननाय (Accurate and Prompt Reproduction): थार आरो गोख्रैयै बर ‘नफिननाया एबा फिन सोरजिनाया मोजां बिसम्बिनि मोनसे गोनांथार सिनायथि एबख गुन। मोजां बिसम्बि थानाय सुबुंआ थाबैनो एबि गोख्रैयै सोलोंनाय आरो सोलोंनाय आरो आरजिनाय गियानफोरखौ गोबाव समसिम जुथुमना दोननायजों लोगोसे बेफोरखौ नांगौबादियै बरन फिननो एबा फिन सोरजिनो हायो थारै आरो गोख्रैय।

(iv) मावमिनारि एबा सिबिथाइयारि गोहो (Surviciability): मोनसे मोजां बिसम्बिया गोनांथि जाब्तानो सिबिथाइ (service) होनो हानाय गोहो थायो। मोजां बिसम्बि थानाय सुबुङा थार समाव थार जाथाइखौ नांगौबिदियै गोसोखां फिननो हायो।

2. बिसम्बिनि जाहोग्रा एबा जाहोन मोनब्रेनि बागै सुंद ‘यै सावराय। (Discuss briefly about the factors of memory.)

Ans: बिसम्बि बिखान्थिनि थाखोफोरखौ एबा जाहोग्राफोरखौ गाहायाव सावरायनाय जाबायः

(i) सोलोंनाय एबा हारोंथाइ आरजिनाय (Learning or Acquisition of Experience): सोलोंनाय एबा हारोंथाइ आरजिनाया जाबाय बिसम्बि बिखान्थिनि गिबि आरो बयनिख्रुइबो गोनांसिन थाखो। सोलोंनाय एबा गियान आरजिनायनि अनगा गोसोआ गुफुर लांदां खाखोर बादि। बेनिखायनो गोसोखांथि मोननो थाखाय बेसादफोरखौ बदमोननाय (Sensation) आरो मोनदांनाय (Perception) गियान आरजिनाय आरो रोंगौथि मोननाया इयुनाव गोसोखांनो थाखाय गोनांथार। अदेबानि रोखा सोलोंनाय एबा गियान आरजिनायनि अनगा बिसम्बि थाया।

(ii) गोसोआव लाखिनाय एबा जुथुमनाय: (Retention Or Retaining): गोसो खांनाय एबा बिसम्बिनि नैथि गोनांथार बिसम्बि बिखान्थिनि थाखो आ जाबाय आरजिनाय एबा मोनखांनाय गियान आरो रोंगौथिफोरखौ गोसो सिंआव दोनथुमनाय एबा जुथुमनाय। सोलोंनाया जियानो जायामानो बे सायखं (Image) खौ गोसोआव दोनथुमनो नाजाथारनांगौ। गोसोआव लाखिनाय एबा जुथुमनाय खामानिनि अनगा, रावहाबो बिसम्बि थाया। बे जुथुमनाय सोलोंनाय आरो हारोंथाइफोरनि सायखंखौ जेब्लानो नांगौ अब्लानो गोसो खांनो हानाया गोनांथार।

(iii) गोसोआव जाखांफिननाय एबा गोसोखांफिननाय (Re-call or Remembering): बिसम्बि बिखान्थिनि थामथि थाखोआ जाबाय गोसोआव जाखांफिननाय एबा गोसोखांफिननाय। बे थाखोआव गोसोआव जुथुमना दोननाय आगु रोंगौथिफोरखौ सांग्रां गोसोसिम बुरखांफिननाय जायो। जोंनि आगु गियान रोंगौथिफोरखौ जेबो सोलाय सोल’ खालामा जासे थामहिनबा बिनो बि महराव गोसो खांफिननो नाजानाय जायो।

(iv) गनायथिनाय (Recognition): सोलोंनाय, दोनथुमनाय आरो गोसोखांफिननायनि अनगायैबो बिसम्बिनि गुबुन मोनसे थाखो दं, बेखौ गनायथिनाय होनना बुंनाय जायो। खायफा गोसो बिगियानगिरिफोरा बेखौ बिसम्ब बिखान्थिनि ब्रैथि थाखो होनना फोरमायदों। गनायथिनाया जादों गोसोआव माबेबा मोन गोसोखांथिया थार नंगौना नङा फोरमान खालामनाय बिखान्थि। सरासनस्रायै, फरायसाफोरा बे बिसम्बि बिखान्थिखौ ‘Objec-tive Type’ आनजादनि थार फिननायखौ सायख ‘नायाव बाहायो।

3. गोसोबिगियानगिरिफोरा बिसम्बिनि खायफा जाहोग्राफोरनि बागै बुंदों। बिसम्बिनि बे जाहोग्राफोरनि बागै सुंद ‘यै लिर। (Psychologist often speak of a few factors involved in memory. Write briefly those factors.)

Ans: बिसम्बि बिखान्थिनि थाखोफोरखौ एबा जाहोग्राफोरखौ गाहायाव सावरायनाय जाबायः

(i) सोलोंनाय एबा हारोंथाइ आरजिनाय (Learning or Acquisition of Experience): सोलोंनाय एबा हारोंथाइ आरजिनाया जाबाय बिसम्बि बिखान्थिनि गिबि आरो बयनिख्रुइबो गोनांसिन थाखो। सोलोंनाय एबा गियान आरजिनायनि अनगा गोसोआ गुफुर लांदां खाखोर बादि। बेनिखायनो गोसोखांथि मोननो थाखाय बेसादफोरखौ बदमोननाय (Sensation) आरो मोनदांनाय (Perception) गियान आरजिनाय आरो रोंगौथि मोननाया इयुनाव गोसोखांनो थाखाय गोनांथार। अदेबानि रोखा सोलोंनाय एबा गियान आरजिनायनि अनगा बिसम्बि थाया।

(ii) गोसोआव लाखिनाय एबा जुथुमनाय: (Retention Or Retaining): गोसो खांनाय एबा बिसम्बिनि नैथि गोनांथार बिसम्बि बिखान्थिनि थाखो आ जाबाय आरजिनाय एबा मोनखांनाय गियान आरो रोंगौथिफोरखौ गोसो सिंआव दोनथुमनाय एबा जुथुमनाय। सोलोंनाया जियानो जायामानो बे सायखं (Image) खौ गोसोआव दोनथुमनो नाजाथारनांगौ। गोसोआव लाखिनाय एबा जुथुमनाय खामानिनि अनगा, रावहाबो बिसम्बि थाया। बे जुथुमनाय सोलोंनाय आरो हारोंथाइफोरनि सायखंखौ जेब्लानो नांगौ अब्लानो गोसो खांनो हानाया गोनांथार।

(iii) गोसोआव जाखांफिननाय एबा गोसोखांफिननाय (Re-call or Remembering): बिसम्बि बिखान्थिनि थामथि थाखोआ जाबाय गोसोआव जाखांफिननाय एबा गोसोखांफिननाय। बे थाखोआव गोसोआव जुथुमना दोननाय आगु रोंगौथिफोरखौ सांग्रां गोसोसिम बुरखांफिननाय जायो। जोंनि आगु गियान रोंगौथिफोरखौ जेबो सोलाय सोल’ खालामा जासे थामहिनबा बिनो बि महराव गोसो खांफिननो नाजानाय जायो।

(iv) गनायथिनाय (Recognition): सोलोंनाय, दोनथुमनाय आरो गोसोखांफिननायनि अनगायैबो बिसम्बिनि गुबुन मोनसे थाखो दं, बेखौ गनायथिनाय होनना बुंनाय जायो। खायफा गोसो बिगियानगिरिफोरा बेखौ बिसम्ब बिखान्थिनि ब्रैथि थाखो होनना फोरमायदों। गनायथिनाया जादों गोसोआव माबेबा मोन गोसोखांथिया थार नंगौना नङा फोरमान खालामनाय बिखान्थि। सरासनस्रायै, फरायसाफोरा बे बिसम्बि बिखान्थिखौ ‘Objec-tive Type’ आनजादनि थार फिननायखौ सायख ‘नायाव बाहायो।

4. बावनायनि मोनब्रै सोलेरारि जाहोनफोरनि बागै सावराय। (Discuss about four physical causes of forgetting.)

Ans: गोसोबिगियानगिरिफोरा बावगारनायनि गोबां जाहोनफोर मख ‘दों। बे जाहोनफोरखौ गाहाइयै मोननै बाहागोआव राननाय जादों- सोलेरारि जाहोन (Physiological Cause) आरो गोसोआरि जाहोन (Psychologi-cal Cause)।

बावगारनायनि सोलेरारि जाहोनफोरा जाबाय:

(i) बोराइ बैसो (Old Age): सरासनम्रायै बोराइ बैसोआव बावगारना गोबां जानाय नुनो मोनो। बोराइ बैसोनि सुबुंफोरा सोलेरारियै आरो गोसोआरियै लोरबां जायो। बैसो बांनायजों लोगोसे सोलेरनि स्नायु बिखान्थिजों लोगोसे मेलेमनि खामानि मावनाय गोहोआ गया जालाङो। बेनिखायनो बोराइ बैसोआ बावगारनायनि मोनसे गाहाइ जाहोन।

(ii) मेलेमारि जखम (Brain Injury): जोंनि मेलेमाव गोबां बाहागोफोर दं जेरै- गेदेर मेलेम (Fore Brain), गेजेर मेलेम (mid Brain), उन मेलेम (Hind Brain) आरो सिगां मेलेम (Cerebrum), थेलामास आरिफोर। बेफोरनि मादाव बिसम्बि एबा गोसो खांनाय मावमिना सालायजायो गुबैयै गेदेर मेलेमजों। बेखायनो माबेबा जाब्र ‘थाइजों एबा गोख्रों गोरोङि बेरामजों भुगिनानै बे गेदेर मेलेम बाहागोआव जखम जायोब्ला बावगारनाया सोमजिनो हागौ।

(iii) मेंनाय (Tiredness or Fatigue): मेंनाया बावगारनायनि गुबुन मोनसे जाहोन। जिरायाबालानो गोबां सम गोब्राब खामानि मावलांबाय थायोब्ला सोलेरा मेंग्लियो। जाहोनाव स्नायु बिखान्थि (Nervous system) जों लोगोसे मेलेमाबो मेङो आरो लोरबां जायो। बेनि थाखायनो मेंनाय बावगारनायनि मोनसे गुबै जाहोन।

(iv) फेग्रा मुवा बाहायनाय (Intoxication): फेग्रा मुवा बाहायनायाबो बावगारनायनि गाहाइ जाहोन। बिदिन्थि महरै, बायदिसिना मुलै (Drugs) जेरै जौ, सादा, उखुन्दै, गान्जा भां, हेर’इन, फेसिदालफोर बायदि फेग्रा मुवाफोर बाहायबाय थायोब्ला बैसोगोरा सुबुंजों लोगोसे उन्दै बैसोनि हौवासा हिनजावसाफोराबो बावग्रा जानो हागौ।

(v) सर’ एबा जावलेनायनि आंखाल (Lack of Repetition): माबेबा मोनसे सोलोंनायखौ गोसोआव लाखिनो थाखाय सर’ खालामनाया एबा खनले खनले सोलों फिननाया गोनांथार। जावलेनाय एबा सर’नि आंखालाव जायखिजाया सोलोंनाय आरो रोंथाइफोरा गोरलैयै बावगार जायो।

5. बिसम्बिया मा? बिसम्बिनि मोनब्रै आखुथाइफोर लिर। (What is memory? Write four characteristics of memory?)

Ans: जोंनि गोसोसिंआव जुथुमनाने दोननाय आगु गियान एबा रोंगौथिफोरनि गोसोखांफिननाय मावमिनखौनो बिसम्बि बुंनाय जायो। बिसम्बिनि ओंथिया जाबाय जाखां बिदिन्थायारि सोलोंनाय आरो हारोंथाइफोरखौ गोसोखांफिननाय बिखान्थि। बिसम्बिया मोनसे बे बादि बिखान्थि जाय नांगौबादियै सुबुंफोरा मोनखांनाय गियान आरो हारोंथाइफोरखौ गोसो खांफिन होयो आरो बाहाय होयो।

बिसम्बिनि गुबै आखुथाइफोरखौ गाहायाव लिरनाय जाबाय:

(i) इन्द्रिय ‘जों मोनदांनाय बिमोन्दांथिनि गोनांथि (Need of Sensory Experience): जोंनि सोलेराव मोनबा मोनदांथियारि अंग एबा इन्द्रिय’फोर दं। बिसम्बिनि थाखाय बे मोनबा मोनदांथि अंगफोरनि जोहै रोंगौथि एबा हारोंथाइ मोननाया गोनांथार। मोनदांथियारि अंग’ एबा इन्द्रिय ‘नि मोनदांथिनि गियाननि अनगा बिसम्बि थाया आरो गोसो खांनाया जानानै फैया।

(ii) जुथुमनाय एबा दोनथुमनाय गोहो (Retaining Power): जुथुमनाय एबा दोनथुमनाय गोहोआ बिसम्बिनि थाखाय गोनांथार। साफ्रोमबो सुबुंफोरहानो गोसोसिंआव दोनथुमनायनि गोहो थायो। बेयो सुबुंफोरखौ सोलोंनाय आरो रोंगौथिफोरखौ दोनथुमनायाव हेफाजाब खालामो।

(iii) गोसो खांफिननायनि गोनांथि (Need of Recalling): बिसम्बिनि मोनसे नोजोर होनां आखुआ जाबाय बेखौ मोननो थाखाय गोसोखांफिननांगौनि गोनांथि दं। मख ‘नाया गाहामदि बेबादि गोसोखांफिननाया नंगुबै जानांगौ।

(iv) सांग्रां नङि गोसोनि बिफाव (Role of Unconsious Mind): जोंहा सांग्रां (consious) आरो सांग्रां नङि (unconcious) मोननैबो रोखोमनि गोसो थायो। आगु गियान आरो सोलोंनायफोरखौ गोसोखांफिननायाव सांग्रा नङि गोसोआ गोनांथार बिहोमा होयो। सरासनम्रायै, सांग्रां नङि गोसोआ गोजोनग्लाय एबा मोजां बिसम्बिफोरखौ गोसो खांनायाव आरो गोजोनग्लाय नङि एबा गाज्रि बिसम्बिफोरखौ आरो जाथाइफोरखौ बावगारनायाव हेफाजाब खालामो।

(v) जावलेनायनि एबा फिन खालामफिननायनि गोनांथि (Need of Repetition): मोनसे सोलों गियानखौ जुथुमना दोनथुमनो थाखाय जावलेनाया एबा फिन खालामफिननाया गोनांथार। जावलेनाया एबा खनले खनले मावफिननाया गोसो खांनायाव मदद खालामो। जावलेनायनि आंखाला बावगारनायनि जाहोन जायो।

(vi) गोगो एबा मोजां सावस्रिनि गोनांथि (Need of Good Health): लोरबां एबा नोरजिया गोसो सावस्रिया मानसिखौ गियान बिमोनदां मोननायाव हेंथा हायो आरो बावगार होयो। अदेबानि मोजां बिसम्बिनि थाखाय थाजिम गोसो सावस्रिया जोबोर गोनांथार।

6. बिसम्बिखौ माबोरै मोजांयै एबा गोहोम गोनांयै बाहायनो हायो? मोन राहा-लामाफोर हो। (How can memory be used more effectively? Give four ways.)

Ans: बिसम्बिखौ फोसाबनाय आरो जौगाहोनाया मोनसे गोब्राब बिखान्थि। 

फरायसा सासेनि बिसम्बिखौ फोसाबनायनि आरो जौगाहोनायनि राहाफोरा जाबायः

(i) सोलोंनायनि हाबिलास (Will to learn): फरायसा सासेनि बिसम्बिखौ जौगाहोनो थाखाय बे फरायसानि सोलोंनो लुबैनाय एबा हाबिलासखौ जौगा होनांगोन। जुदि फरायसाया सोलोंनो लुबैयो आरो मायबा मोनसे रोंनो हांखुर जायो अब्लासो बियो सोलोंनायखौ गोसोआव लाखिनो हागोन।

(ii) थुलुंगा (Motivation): फरायसा सासेनि बिसम्बिखौ फोसाबनो आरो जौगाहोनो थाखाय बे फरायसाखौ सोलोंनो थाखाय थुलुंगाखां होनांगोन। थुलुंगाखां होनाया सोलोंनायखौ जाफुंसार होयो आरो बिसम्बिखौ गोख्रों आरो मोजां खालामो।

(iii) गोसो दुंनाय (Interest): गोसो दुंनाय एबा गोसो जानाया बिसम्बि गोख्रों खालामनायनि आरो गोहोम गोनां सोलोंनायनि गोनांथार थासारि। फरायसा सासेखौ सोलोंनो आरो रोंनो थाखाय गोसो दुंहोना एबा गोसो जाहोना बिनि बिसम्बिखौ जौगाहोनो हागोन।

(iv) गोसो होनाय (Attention): गोसो होनायाबो गोहोम गोनां सोलोंनाय आरो बिसम्बि जौगा होनायनि गोनांथार थासारि। सासे फरायसाया सोलोंनो गोसो होब्लासो बे सोलोंनायखौ गोसोआव लाखिनो हागोन। फरायसा सासेनि बिसम्बिखौ फरायसाखौ सोलोंनो गोसो जाहोनाबो जौगाहोनो हागोन।

(v) देंखो (Rhythm): देंखोआ बिसम्बिनि मोनसे गोनाथार फुंखा। फरायसाफोरा फरायनायनिख्रुइ, मेथाइ एबा सल’ आरो खन्थाइफोरखौ देंखोनि जुनै खोनासंना बांसिन मोजांयै आरो गोख्रैयै गोसोआव लाखिनो हायो।

(vi) जिरायनाय (Rest): जिरायनाया सोलोंनायनि आरो गोसो खांनायनि थाखाय मोनसे गोनांथार गोसो सोलेरारि थासारि सोलोंनायनि आरो गोसो खांनायनि थाखाय। जिरायनाया मेंनाय आरो बानायखौ गैया खालामो। अदेबानि, जिरायनाया बिसम्बिखौ थाजिम खालामो आरो जौगा होयो।

7. बावगारनायनि मोनब्रै गोसोआरि जाहोनफोरनि बागै सावराय। (Discuss about four mental causes of forgetting.)

Ans: बावगारनायनि मोनब्रै गोसोआरि (Mental) जाहोनफोरा जाबाय:

(i) गोसो गोयि सोलोंनाय (Learning without Interest): सोलोंनायाव आरो सायखं जुथुमनायाव गोसो गैयिया बावगारनायनि मोनसे गेदेर जाहोन। जाय आयदाखौ सोलोंनो एबा मिथिनो गोसो जाया बे आयदाखौ सुबुंफोरा गोरलैयै बावो एबा गोसोआव लाखिनो हाया।

(ii) आगुनां थाबथानाय (Retro-active inhibition): आगुनां थाबथानाया एबा होथेनाया मोनसे गोसो बिगियानारि थासारि जायजों साफ्रोमबो सुबुंफोरानो मोगा मोगि जानो गोनां जायो। आगुनां थाबथानाय एबा गोथेनाया जेब्ला थाद ‘आबालानो खेबसेनो मोननै गोब्राब आयदा सोलोङो अब्लाना सोमजिखाङो। जेब्ला गिबियाव सोलोंनायखौ गोसोखांनो नाजानाय जायो अब्ला गुबुन मोनसेया हेंथा होयो आरो गोसोखांनो हाया जायो।

(iii) दबथाइनाम (Repression): दबथाइनाया बावगारनायनि गुबुन;मोनसे गुबै जाहोन। दबथाइनायनि ओंथिया जाबाय बोलो बाहायना गादबना दोननाय। दबथाइनाया मोनसे गोसो बिगियानारि मावमिन जेराव, जाफुंयै हाबिलास, फैमाल मिजिं, गाज्रि जाथाइ आरो दुखु दाहागोनां गोसोखांथिफोरखौ गाव-गोसोजों सांग्रां नङि गोसोआव नारसोमहरनाय जायो। अदेबानि दबथाइनाया गाव गोसो जाना बावनाय।

(iv) आबेगारि जांख्रिथाइ (Emotional Turmoil): सुबुंफोरहा बायदिसिना आबेगफारि थायो जेरै- अननाय, मुगैनाय, रागा जोंनाय आरो मेगन सानाय बायदि बायदि। सुबुंफोरा माब्लाबा माबेबा मोनसे गाज्रि जाथाइनि थाखाय जोबोद गाज्रि आबेगारि खैफोदाव गोलैनांगो जायो। बे बादि दबथाइ हायै आबेगनि सुबुंफोरा बावगारो।

(v) सोलोंनाय जोबनाय एबा फोजोबनाय (Termination of learning): सोलोंनाया मोनसे सोलिबाय थानाय बिखान्थि जेराव बिसम्बिखौ लाफाना बायदिसिना गोसोआरि मावमिनफोरा सोलिबाय थाफायो। नाथाय माबेबा मोनसे सोलोंनायखौ जुदि आबुंयै फोजोबनाय जायो अब्लानो बावगारनाया जागायजेनो आरो बिसम्बिनिख्रुइ बांसिन गोथां जायो गोख्रों जायो।

8. गोसोआव लाखिनायनि एबा बिसम्बिनि मोननै गोबां सम लायै आदबफोरनि बागै सावराय। (Discuss about two economic methods of memorization.)

Ans: गोसोआव लाखिनाय एबा बिसम्बिनि मोननै गोबां सम लायै (economic) आदबफोरा जाबायः

(i) आवरायना खोनासंहोनाय (Recitation): आवरायना

खोनासंहोनाया गोसोआव लाखिनायनि मोनसे गोबां सम लायै आदब। आवरायना खोनासंहोनायनि जोहै माबेबा मोनसे सोलोंनायखौ थाबैनो गोसोआव लाखिनो हायो। आवरायना खोनासंहोनाय आदबनि जो है सुबुंफोरा जा सोलोंदो बेखौ एसेल’, समावनो गोसोआव लाखिनो हायो एबा बिसम्बियाव जुथुमनो हायो।

(ii) आबुं आदब (Whole Method): बाहागो रानना सोलोंनायनिख्रुइ आबुंयै एबा फुरायै सोलोंनाया एसेल’ समावनो गोबां सम लायाबालानो गोसोआव लाखिनायाव हेफाजाब खालामसिनो। बे आबुं आदबा आयदाफोरखौ बाहागो रानाबालानो आबुंयै खेबसेयावनो सोलोंनायनि सायाव सोनारो, जाहोनाव बे आदबा एसेल’ समावनो गोसोआव लाखिनायाव मदद होयो।

9. बावगारनाया मा? बावगारनायनि मोनब्रै जाहोनफोरनि बागै सावराय। (What is forgetting? Discuss about four causes of forgetting.)

Ans: बावगारनायखौ सरासनम्रायै बिसम्बि एबा गोसोखांनायनि उल्था मावमिन बुंनाय जायो। बिसम्बिनि ओंथिया जादों बाबेन लांनाय समाव मोननाय गियान रोंथाइखौ सांग्रां गोसोआव लाबो फिननाय। ओंजों, आगु गियान रोंथाइखौ गोसोखांनो हायियानो जादों बावगारनाय। उदेबानि, गोसोआव जुथुमना दोननाय आगु सोलोंथाइफोरनि सायखंखौ सांग्रां गोसोआव लाबोफिननो हायियानो जादों बावगारनाय।

गोसोबिगियानगिरिफोरा बावगारनायनि गोबां जाहोनफोर मख ‘दों। बे जाहोनफोरखौ गाहाइयै मोननै बाहागोआव राननाय जादों- सोलेरारि जाहोन (Physiological Cause) आरो गोसोआरि जाहोन (Psychologi-cal Cause)।

बावगारनायनि सोलेरारि जाहोनफोरा जाबाय:

(i) बोराइ बैसो (Old Age): सरासनम्रायै बोराइ बैसोआव बावगारना गोबां जानाय नुनो मोनो। बोराइ बैसोनि सुबुंफोरा सोलेरारियै आरो गोसोआरियै लोरबां जायो। बैसो बांनायजों लोगोसे सोलेरनि स्नायु बिखान्थिजों लोगोसे मेलेमनि खामानि मावनाय गोहोआ गया जालाङो। बेनिखायनो बोराइ बैसोआ बावगारनायनि मोनसे गाहाइ जाहोन।

(ii) मेलेमारि जखम (Brain Injury): जोंनि मेलेमाव गोबां बाहागोफोर दं जेरै- गेदेर मेलेम (Fore Brain), गेजेर मेलेम (mid Brain), उन मेलेम (Hind Brain) आरो सिगां मेलेम (Cerebrum), थेलामास आरिफोर। बेफोरनि मादाव बिसम्बि एबा गोसो खांनाय मावमिना सालायजायो गुबैयै गेदेर मेलेमजों। बेखायनो माबेबा जाब्र ‘थाइजों एबा गोख्रों गोरोङि बेरामजों भुगिनानै बे गेदेर मेलेम बाहागोआव जखम जायोब्ला बावगारनाया सोमजिनो हागौ।

(iii) मेंनाय (Tiredness or Fatigue): मेंनाया बावगारनायनि गुबुन मोनसे जाहोन। जिरायाबालानो गोबां सम गोब्राब खामानि मावलांबाय थायोब्ला सोलेरा मेंग्लियो। जाहोनाव स्नायु बिखान्थि (Nervous system) जों लोगोसे मेलेमाबो मेङो आरो लोरबां जायो। बेनि थाखायनो मेंनाय बावगारनायनि मोनसे गुबै जाहोन।

(iv) फेग्रा मुवा बाहायनाय (Intoxication): फेग्रा मुवा बाहायनायाबो बावगारनायनि गाहाइ जाहोन। बिदिन्थि महरै, बायदिसिना मुलै (Drugs) जेरै जौ, सादा, उखुन्दै, गान्जा भां, हेर’इन, फेसिदालफोर बायदि फेग्रा मुवाफोर बाहायबाय थायोब्ला बैसोगोरा सुबुंजों लोगोसे उन्दै बैसोनि हौवासा हिनजावसाफोराबो बावग्रा जानो हागौ।

(v) सर’ एबा जावलेनायनि आंखाल (Lack of Repetition): माबेबा मोनसे सोलोंनायखौ गोसोआव लाखिनो थाखाय सर’ खालामनाया एबा खनले खनले सोलों फिननाया गोनांथार। जावलेनाय एबा सर’नि आंखालाव जायखिजाया सोलोंनाय आरो रोंथाइफोरा गोरलैयै बावगार जायो।

10. बिसम्बि बुङोब्ला नों मा बुजियो? बिसम्बिनि गुबुन गुबुन बाहागोफोरखौ सावराय। (What do you mean by memory? Discuss various types of memory.)

Ans: जाखांनाय जाथाइखौ सांग्रां गोसोआव थानाय सायखंनि हेफाजाबजों फिन-सोरजिनाय गोसोआरि बिखान्थिखौनो बिसम्बि बुङो। बिसम्बिया मोनसे गोसोआरि मावमिन एबा खामानि आरो बिखान्थि।

बिसम्बिनि गुबुन गुबुन बाहागोफोरा जाबाय:

(i) सायखं आरि बिसम्बि (Image Memory): सायखंआरि बिसम्बिया मुङा फोरमायनाय बादियै, आगोलनि सोलोंखानाय रोंगौथि आरो खौरांफोरखौ गोसोआव जुथुमनायनि सायखंफोरनि सायाव सोनारो। बे बिसम्बिया थानो थाखाय सुबुंफोरनाव आगोलनो सोलखानाय रोंगौथि आरो हारोंथाइफोर थाथार नांगो। सायखंआरि बिसम्बिया गोगो रोखोमनि बिसम्बि आरो फरायसाफोरा बेखौ गोबांयै बाहायो। बिदिन्थि फरायसाफोरा बे बिसम्बखौ गोलाव सोंनायनि फिननाय होनो बाहायो।

(ii) सर’आरि बिसम्बि (Habit Memory): सर’आरि बिसम्बिया सोलेरारि खामानिफोरखौ खनले खनले मावफिनबाय थानायनि थाखाय सोमजियो, बेनिखायनो बेखौ सर’आरि बिसम्बि बुंनाय जायो। माबेबा मोनसे खामानिखौ जेब्ला खनले खनले मावफिनबाय थाना मोनफुंनाय जायो अब्ला बेखौ सर’आरि बिसम्बि बुङो। बिदिन्थि, सर’आरि बिसम्बिखौ सुबुंफोरा देंखोआरि आगजु (Music instrument) दामनो बाहायो।

(iii) गोलाव समारि बिसम्बि (Long Term or Prolonged Memory): गोलाव समारि बिसम्बिया सोलोंनाय गियान आरो खौरांफोरखौ गोबां समसिम दोनथुमनो हायो। बे बिसम्बिनि दोनथुमनो हानाय गोहोआ जोबोद गोबां आरो गोबां खौरांफोर दोनथुमनो हायो। बिदिन्थि महरै, सोरबा सासे बैसोगोरा सुबुङा जेब्ला बिनि उन्दै बैसोनि जाथाइखौ गोसो खांनो हायो बेयो गोलाव समारि बिसम्बि।

(iv) गुसुं समारि बिसम्बि (Short Term Memory): गुसुं समारि बिसम्बिया सोलोंनाय गियान आरो खौरांफोरखौ दान्दिसे एबा एसेल’ समनि थाखाय दोनथुमनो हायो। बे बिसम्बिनि दोनथुमनो हानाय एबा जुथुमनाय गोहोआ सिमा गोनां। बे बिसम्बियाव गोबांथार खौरांफोर दोनथुमनो हाया। बिदिन्थि महरै, सोरबा सासे खौरां फोसावगिरिया जेब्ला जथुम्मा मोनसेनि बागै लिरना लायो अब्ला बियो गुसुं समारि बिसम्बिखौ बाहायो।

(v) खौथियारि बिसम्बि (Rote Memory): खौथि बिसम्बिया खनले खनले आवरायनाय बिखान्थि एबा जोन्थोर। खौथियारि बिसम्बिया मोनसे रोखोमनि बिबुंथियारि एबा खुगायारि बिसम्बि। बे बिसम्बिनि थाखाय बानबुंधियारि बिजिरसंनाय, नायबिजिरनाय आरो बुजि मोननो हानाय गोहोनि जेबो गोनांथि गया। बिदिन्थि, खौथियारि बिसम्बिखौ फरायसाफोरा सरासनस्रायै आनजादफोराव बाहायो।

(vi) बानबुंथि एबा जुक्तिगोनां बिसम्बि (Logical Memory): बानबुंथियारि एबा जुक्तिगोनां विसम्बिया खनले खनले आवरायनाय बिखान्थिनि सायाव सोनारा। बे विसम्बिया गोसोआव लाखिनो थाखाय बानबुंथियारि बिजिरसंनाय नायबिजिरनाय आरो बुजिमोननाय गोहोनि सायावसो सोनारो। बिदिन्थि फरायसाफोरा सरासनम्रायै बे बिसम्बिखौ सानखान्थिनि जेंना सुस्रांनो बाहायो।

11. गाहायाव होनाय खामानिफोरखौ मावनायाव मा रोखोमनि बिसम्बि बाहायनाय जादों लिर। (Write which type of memory op-erate in the following situations.)

(क) रनसाय एबा गोलाव सोंनायनि फिननाय होनाय- (Answering Essay type Questions.)

Ans: सायखं आरि बिसम्बि (Image memory)।

(ख) गारि सालायनाय (Driving a car)।

Ans: सर’आरि बिसम्बि (Habit memory)।

(ग) सानखान्थिनिजेंना सुस्रंनाय (Solving mathematical problems.)

Ans: बानबुंथि एबा जुक्तिगोनां बिसम्बि (Logical Memory)।

(घ) सासे बैसोगोरा सुबुङा बिनि आगु बैसोआव (उन्दै

बैसोआव) जानाय जाथाइखौ गोसोखांनाय। (An adult person can recall some incidents that happened in his early life.)

Ans: गोलाव समारि बिसम्बि (Long Term or Prolonged memory.)

12. गाहायाव होनाय खामानिफोरखौ मावनायाव मा रोखोमनि बिसम्बिया खामानि मावदों लिर। (Write which type of memory operate in the following situations.)

(क) पियान’ दामनायाव (Playing Piano)।

Ans: सर ‘आरि बिसम्बि (Habit Memory)।

(ख) खोनासंथि लिरनायाव (Writing dictation)।

Ans: गुसुं समारि बिसम्बि (Short Term or Immediate Memory)।

(ग) आनजादाव सोंथिफोरनि फिननाय लिरनायाव। (Writing answer to the questions in the examination.)

Ans: खौथियारि बिसम्बि (Rote Memory)

(घ) पिन थुजानायाव (Pinching of a pin)।

Ans: मोनदांथियारि बिसम्बि (Sensory Memory)।

13. गाहायाव होनाय थासारिफोराव मा बिसम्बिया खामानि मावो लिर। (Write which kind of memory operate in the fol-lowing situations.)

(क) देंखोआरि (मेथाइनि) जन्ध्र दामनाय। (Playing Musical Instrument.)

Ans: सर ‘आरि बिसम्बि (Habit Memory)।

(ख) टेलिफन डायरिनिफ्राय मोनसे टेलिफन नाम्बार दिहुनना बाहायनायाव (Using a telephone number from telephone dairy.)

Ans: गुसुं समारि बिसम्बि (Short term memory).

(ग) थांखांनाय समनि मोनसे जाथाइ बुंथिनायाव (Narrat-ing a past event.)

Ans: गेबें बिसम्बि (Term Memory)।

(घ) महात्मा गान्धिखौ 15 आगस्ट’ आव गोसोखांनाय (Remembering Mahatma Gandhi on 15th August.)

Ans: लोब्बायारि बिसम्बि। (Associative Memory.)

14. थार एबा गेबें बिसम्बि आरो सर’आरि बिसम्बिनि गेजेराव फारागथि खालाम। (Distinguish between True memory and Habit memory.)

Ans: थार एबा गेबें बिसम्बि आरो सर’आरि बिसम्बिनि गेजेराव थानाय फारागथिफोरा जाबायः

थार एबा गेबें बिसम्बिसर’ आरि बिसम्ब
(i) थार एबा गेबें बिसम्बिया आगोलनो जाखांनाय जाथाइफोरनि सायखंनि सायाव सोनारो।(i) सर ‘आरि बिसम्बिया माबेबा मोनसे खामानिखौ खनले खनले मावनायनि सायाव सोनारो।
(ii) थार एबा गेबें बिसम्बिया गोजौ थाखोनि बिसम्बि।(ii) सर ‘आरि बिसम्बिया गाहाय थाखोनि बिसम्बि।
(iii) थार एबा गेबें बिसम्बिया सोलोआरि खामानि मावनायाव हेफाजाब होयो।(iii) सर’आरि बिसम्बिया सोलेरारि खामानि मावनायाव हेफाजाब होयो।
(iv) बिदिन्थि थार एबा गेबें बिसम्बिखौ सरासनम्रायै गासैबो बाहायो।(iv) बिदिन्थि सर’आरि बिसम्बिखौ सरासनम्रायै सानम्रिनायाव बाहायनाय जायो।

(ख) गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाय

मावफारि – 1

Textual Question and Answer:

1. गोसो होनाय माखौ बुङो? गोसो होनायनि मोनब्रैसो बुंफुरलु हो। (What is attention? Give a few definition of attention.)

Ans: गोसो होनाया जादों आबहावानि माबेबा आयदा एबा मुवानि बागै सांग्रां गोसो फज ‘नाय।

गोसो होनाया मा एबा गोसो होनायनि ओंथि सोमोन्दै मोननै सान्थौफोर दं। मोनसे सान्थौखौ गोदो-गोदायनि गोजामथार गोसोबिगियानगिरिफोरा होदोंमोन जायफोरखौ गोहो सान्थौगिरिफोर होनना बुंनाय जायो। बिथांमोननि बादिब्ला जोंनि गोसोआ बायदिसिना जुनिया गोहोफोरजों दाजानाय आरो गोसो होनाया बेफोरनि मादाव मोनसे। अदेबानि गोहो सान्थौगिरिफोरनि बादिब्ला गोसो होनाया जाबाय ‘गोसोनि मोनसे जुनिया गोहो’। बेयो गासैबो जिबनिनो जोनोमजों फैफाखानाय गुन।

नाथाय, गोदान गोसोबिगियानगिरिफोरा बे सान्दांथिखौ गनाया। गोदान गोसोबिगियानगिरिफोरनि बादिब्ला गोसो होनाया मोनसे गोसोनि गोहो नङा, नाथाय सांग्रां गोसोनि मोनसे बिखान्थि एखा खामानिसो। बे बिखान्थियाव गोसोनि सांग्रां बाहागोखौ दबथायना लानाय जायो आरो आबहावानि माबेबा थि बेसादनि फारसे बिथोन होनाय जायो। गावगायनि गोसोखौ सांग्रां गोसोनि फारसे मिरुवारि खालामनाय एबा माबेबा थि बेसाद, आबहावानिं सान्दांथि एबा मुवानि सायाव सांग्रां गोसोखौ मिरुवारि खालामनाय बिखान्थिखौनो गोसो होनाय होनना बुंनाय जायो।

गोसो होनायनि बुंफुरलुफोरः

रायबार्ण (Ryburn) नि बादिब्ला, “गोसो होनाया सुबुंथिनि एरैबादि मावमिन जेराव मोनदांनाय, लुबैनायजों लोगोसे बुजिनांगौहो मुनि गुदि मावमिनफोरा नांथाबना थायो।”

जेमस र’स (James Ross) नि बादिब्ला, “गोसो होनाया मोनसे बिखान्थि जायनि जोहै मोनसे सानस्रि आयदाखौ गोसोआव रोखा खालामनाय जायो।”

गिलफर्ड (Guilford) नि बादिब्ला, “गोसोआव सांग्राङै सायख’थिया सोलिगासेनो थायो। मानसि सासेया नायख’नो सायख’नाय मावमिनखौनो गोसो होनाय बुङो।”

2. गोसो होनायनि मोननैसो मख ‘नां आखुनि बागै लिर। (Mention the salient Characteristics of attention.)

Ans: गोसो होनायनि ओंथिया जादों, आबहावानि माबेबा आयदा एबा मुवानि बागै सांग्रां गोसो फज ‘नाय। गोसो होनाया मोनसे गोसो-बिगियानारि बिखान्थि।

गोसो होनायनि गुबै आखुथाइफोरखौ गाहायाव लिरनाय जाबायः

(i) गोसो होनाया मोनसे गोसोआरि गोहो नङा, बेयो मोनसे गोसोआरि बिखान्थिसो।

(ii) गोसो होनाय बिखान्थियाव सांग्रां गोसोखौ आबहावानि माबेबा आयदा एबा मुवानि सायाव फज’नाय एबा मिरु खालामनाय जायो।

(iii) जोंनि बा इन्द्रिय ‘खौ दुखां होनाय मोनफ्रोमबो आयदानि सायाव गोसो होनो हाजुवा। अदेबानि मोनसे समाव मोनसेल’ थि मुवा एबा आयदानि सायाव गोसो होनाय जायो।

(iv) सायख’थिनाया गोसो होनायनि मोनसे गोनांथार आखुथाइ। गोसो होनो थाखाय गोसोआ जेब्लाबो गोबांनि मादाव मोनसेल’ थि आयदा एबा मुवा सायख’ना लायो।

(v) गोसो होनाया जादों खारसुमै आखुनि। बेयो मोनसे बेसादनिफ्राय गुबुन मोनसे बेसादसिम गोख्रैयै बारस्लायो।

(vi) गोसो होनाया सिमा गोनां आखुनि। माबेबा मोनसे थि समाव जोबोद एसेल’ मुवाफोर एबा आयदाफोरनि सायावल’ गोसो होनो हायो।

3. बिदिन्थि होनानै सावराय। (Discuss the following with example.)

(क) नेरसोनथि आरो बदमोनथि गोसो होनाय (Ideational and Sensorial Attention)

Ans: नेरसोनथि आरो बदमोनथि गोसो होनाय (Ideational and Sensorial Attention): गोसो होनाया जेब्ला मानसि सासेनि गावारि सानस्रि, सानदांथि, सानबोलाउरि बायदि बायदिफोरनि सायाव सोनारो अब्ला बेखौनो नोरसोनथि गोसो होनाय होनना बुंनाय जायो। नेरसोनथि गोसो होनाया हमदथियारि अंग एबा इन्द्रिय ‘नि गोसो दुंखांहोग्रानि जोहै आबहावानि बायजोआरि जाहोग्रानि जोहै सोमजिया एबा गोहोमखोलै जाया। थामहिनबा जेब्ला बायजोआरि गोसो दुखांहोग्रानि थाथाइखौ गोसो होआबालानो, गोसोआरि सानस्रि, सानदांथि, सानबोलाउरि बायदि बायदिफोरनि सायाव गोसो होनाय जायो बेखौ नेरसोनथि गोसो होनाय होनना बुंनाय जायो।

बिदिन्थिनि थाखाय, जेब्ला सोरबा सासे सुबुङा माबेबा बेसादाव एबा आयदायाव गोसोहोनानै मुखुब जाना थायो आरो बिनि सिंआव आरो साखाथि-फाखाथि मा जाबाय दं, बेनि बागै जेबो साना एबा खेरखेराया, बेयो नेरसोनथि गोसो होनायनि थाखायनो जादों।

बदमोनथि गोसो होनाया नेरसोनथि गोसो होनायनि उल्था। जेब्ला इन्द्रिय’फोरनि दुखांनायनि थाखाय गोसो होनाय जायो, बेखौ बदमोनथि गोसो होनाय होनना बुंनाय जायो। बे गोसो होनाया मोनथाम रोखोमनि जाहोग्राफोरनि सायाव सोनारो। बेफोर जाबाय दुंखांहोग्रानि बोगथाबहानां गोहो, बा इन्द्रिय’फोरनि सांग्रांथि आरो मावहाथि आरो मेलेमनि खामानि मावनो थियारिथाइथि। बेनिखायनो बुंनो हायोदि दुंखांहोग्रानि गोहोमनि थाखाय बा इन्द्रिय ‘फोरा दुखांनानै जा गोसो होनाय सोमजियो बेखौ बदमोनथि गोसो होनाय होनना बुंनाय जायो।

बिदिन्थिनि थाखाय, फेंफा दामनायनि गोख्रों सोदोब आरो स्रां सोरांखौ नुना गोसो होनायफोरा बदमोनथि गोसो होनायनि बिदिन्थिफोर।

(ख) बिजिरथाइयारि आरो गोरोबथाइयारि गोसो होनाय (Analytic and Synthetic Attention):

Ans: गोसो होनायनि आखुथाइनि सायाव बिथा खालामनानै गोसो होनायखौ बिजिरथाइयारि गोसोहोनाय आरो गोरोबथाइयारि गोसो होनाय बे मोननै बाहागोआव राननाय जादों। जेब्ला गोसो होनाय समाव बेसाद एबा आयदानि मोनफ्रोमबो आखुखौ मोजांयै नायबिजिरनाय जायो अब्ला बेखौ बिजिरथाइयारि गोसो होनाय होनना बुंनाय जायो। बिजिरथाइयारि गोसो होनायाव, गोसो होनाय बेसादखौ आबुंयै नायबिजिरनायनि सोलाय बे बेसादनि गासैबो फिसा फिसा दाथाइ एबा बिथिंफोरखौनो नायबिजिरनाय जायो। बिदिन्थि महरै, खसाब एबा जि बायनाय समाव बे खसाबनि बेसेन, खुन्दुं, दाथाइ आरो आगरफोरखौ गोसो होनाया बिजिरथाइयारि गोसो होनाय।

गुबुन फारसे गोरोबथाइयारि गोसो होनाया बिजिरथाइयारि गोसो होनायनि उल्था। बे रोखोमनि गोसो होनायाव बेसादखौ एबा आयदाखौ आबुंयै एबा फुरायै नोजोर होनाय जायो। माबेबा बेसादनि गोबां फिसा फिसा बाहागो एबा थादेरसाफोरखौ गुबुन गुबुन गोनांथि होनायनि सोलाय, बेफोरखौ ज’ खालामना होनाय जायो आरो बेसादखौ आबुंयै एबा फुरायै फरायसंनाय एबा नायबिजिरनाय जायो। बिदिन्थि महरै जेब्ला सोरबा सासे सुबुंआ माबेबा मोनसे सावगारिनि गुबुन गुबुन थादेरसाफोरखौ गुबुन गुबुनै नायना गोसो होनायनि सोलाय आबुं सावगारिखौ गोसो होयो अब्ला बेखौनो गोरोबथाइयारि गोसो होनाय होनना बुंनाय जायो।

4. गोसो दुंनाया मा? बेनि आखुथाइफोरखौ मख’। (What is interest? What are its characteristics?)

Ans: गोसो दुंनाया मोनसे गोसोआरि जाहोग्रा जाय सुबुंफोरनियाव गोसो होनाय सोमजिखां होयो। गुबैयै गोसो दुंनायखौ गोसो होनायनि इसिंआरि जाहोन एबा जाहोग्रा होनना बुंनाय जायो। अबेदानि गोसो दुंनाया गोसो होनायनि बयनिख्रुइबो गोनांसिन थासारि आरो जाहोग्रा जाय सुबुंफोरखौ माबेबा मोनसे बेसादनि सायाव गोसो होनो थुलुंगा होयो।

गोसो दुंनायनि गुबै आखुथाइफोरा जाबाय:

(i) गोसो दुंनाया गोसोनि मोनसे इसिङारि थाथाइ, जाय गोसो होनो जुनै सुबुंफोरखौ थुलुंगाखां होयो।

(ii) जों गासैबो सुबुंफोरानो मोन दांथिजों आबुं एबा बोर सारस्रि जादों, आरो सरासनस्रायै गोसो दुनाया बे मोनदांथि फोरनिफ्रायनो सोमजियो।

(iii) गोसो दुंनाया जोनोमआरि (जोनोमजों फैफानाय) एबा आरजिनायबो जानो हायो।

(iv) गोसो दुंनाया गोलाउ समसिम जोरनायबो जानो हायो आरो दान्दिसे समनि थाखायल ‘बो जानो हायो। बिमा-बिफानि गथ’नि मोजां जिउनि थाखाय गोसो दुंनाया गोलाउ समारि। गुबुन फारसे फुंनि खौरां-बिलाइनि फारसे गोसो दुंनाया दान्दिसे समनि थाखाय ल’।

5. गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि सोमोन्दैखौ बिजिर। (Discuss the relations between attention and interest.)

Ans: गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि सोमोन्दो (Relations between attention and interest): गोसो होनाया सांग्रां गोसोखौ आबहावानि माबेबा बेसाद एबा आयदानि सायाव फज ‘यो एबा मिरु खालामहोयो। गोसो दुंनाया बे बादि गोसोआरि थासारि जाय गोसो होनाय सोमजिखां होयो। अदेबानि बेयो रोखा दि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गेजेराव खाथिथार सोमोन्दो दं।

गोसो दुंनाया मोनसे मिथिंगायारि एबा जोनोमजों फैफानाय गोसोआरि जाहोग्रा जाय साफ्रोमबो सुबुंफोरनियावनो थायो। बेयो गोसो दुंनायानो जाय सुबुंफोरखौ आबहावानि माबेबा थि बेसादनि बागै सानहोयो आरो गोसो होहोयो। सोरबा सासे फरायसानि थाखाय बेबादि आयदानि सायाव गोसो होनाया गोब्राब जायो जाय आयदानि सायाव बिहा गोसो दुंनाय थाया। थामहिनबा गोसो होनायनि बयनिखुइबो गोनांथार इसिङारि जाहोग्रा जाहोन एबा थासारिया जाबाय गोसो दुंनाय। माबेबा बेसादनि सायाव गोसो दुंनाया जेबो नाजायाबालानो मिथिंगायारियै बे बेसादनि सायाव गोसो होनो थुलुंगाखां होयो।

गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि बे गोथौ सोमोन्दोखौ नायनानै मुंदांखा गोसो सान्थौगिरि मेक. डोंगल (Mc. Dougall) आ गावनि “एन आउटलाइन अफ साइकोलजि” बिजाबाव मोनसे समायनाथार बिबुंथि होदों। बियो बिबुंथि होदों दि, “गोसो दुनाया गोसो होनायनि आन्दोनि थामिन आरो गोसो होनाया गोसो दुंनायनि सांग्रां थामिन”। बे बिबुंथिनि जोहै बिथांआ फोरमाथि दि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गेजेराव औरैबादि गोथौथार सोमोन्दो दं दि जायखौ बोखारना आबुंयै गुबुन गुबुन खालामनाया जाथावना नङा। जेब्ला सिम गोसो होनाया जोंनि गोसोआव एरसोना थायो, बे थासारिखौनो गोसो दुंनाय होनना बुंनाय जायो। बे एखे थासारि एबा थाखोमानाय गोसो दुंनाया जेब्ला सांग्रां जायो अब्लानो बेखौनो गोसो होनाय बुंनाय जायो। बे बादिनो मेक. डागल नि बादिब्ला गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गेजेराव गोथौथार सोमोन्दो दं।

जे. एस. र’स (J.S. Ross) आ गावगायनि मुंदांखा “ग्राउंडवर्क अफ एजुकेसनल सायकोलाजि” बिजाबाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गेजेराव थानाय सोमोन्दोखौ थांखिनानै बुंदों दि “गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाया गरसे खाउरिनिनो फारनै “बिखुंबादि”, मोनसेखौ गुबुन मोनसेनिफ्राय आलादा खालामनो हाया आरो मोनसेहा गुबुन मोनसेनि अनगा जेबो गुन थाया एबा मोनसेनि अनगा गुबुन मोनसेया थानो हाया।

6. सोलोंथाइयाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गोनांथि फारसे सावराय। (Write on the educational significance of attention and interest.)

Ans: सोलोंथाइयाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गोनांथि (Educational significance of attention and interest): गोसो होनाय आरो गोसो जानाया गोसोनि मोननै जोबोद गोनांथार बिखान्थि एबा खामानि। गोसो होनाया आबहावानि माबेबा आयदा एबा बेसादनि सायाव गोसोखौ सांग्रां खालामो। गुबुन फारसे गोसो दुनाया गोसो होनायनि बयनिख्रुइबो गोनांथार इसिङारि थासारि।

गोसोबिगियानगिरिफोरा बे फोथाइथिनि सायाव गोसो होदोंदि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाया फोरोंनाय आरो सोलोंनाय बिखान्थियाव गोनांथार बिहोमा होयो। गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि अनगा सोलोंनाया जेबो फिथाइ थाया। सासे फरायसानि सोलोंथाइयारि जिउनि जाफुंसारनाया गुबैयै एबा गाहाइयै बे फरायसानि सोलोंनाय बिखान्थियाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि सायावसो आबुंयै सोनारो।

बे मोननैनि सोलोंथाइयारि गोनांथिनि थाखायनो सोलोंथाइनि गोसो होनाय आरो गोसो ढुंनायखौ सोलोंथाइयाव सोलोंथाइनि “राहा आरो थांखि” (Means and Ends) होनना हमना लानाय जायो। गोहोम गोनां सोलोंनायनि थाखाय गोसोनि सांग्रांथि आरो थियारिथाइथिया गोनांथार। गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायाल’ फरायसाफोरनियाव बेफोरखौ जौगाहोनो हायो। बेनि थाखायनो गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ ‘सोलोंनायनि राहा’ होनना हमना लानाय जायो। आरोबाव गोदान सोलोंथाइ सान्थौगिरिफोरा बिबुंथि एबा बिथोन होदोंदि फोरोंगिरिफोरनि गाहाइ एबा गुदि बिबाना फोरोंनाय नङा, नाथाय फरायसाफोरनियाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाय जौगाहोनायसो। बे बिबुंथि एबा सोलोंथाइनि नोजोरनि बादिब्ला गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाया सोलोंथाइयाव ‘सोलोंथाइनि थांखिसो’।

गोजाम आदबारि फोरोंनाय आदबाव फोरोंगिरिया फरायसाफोरनो गासैबो आयदाखौनो बेखेवना फोरोंङो मोन। थाखो खथायाव फरायसाया सांग्रां नङि खोनासंग्राल’ जाना थायोमोन। नाथाय गोदान सोलोंथाइ राहाया फरायसाफोरा गावनो-सोलोंनाय बिखान्थिखौसो गोनांथि होयो। सासे फोरोंगिरिनि बिबाना बे बादि गोसो होनाय आरो गोसो ढुंनाय सोरजिनाय एबा जौगाहोनाय जायनि जोहै फरायसाफोरा गाव-सोलोंनो थाखाय थुलुंगा खाङो। बे बादिनो गोसो होनाय आरो गोसो गुदुं जौगाहोनाया फोरोंगिरिनि गाहाइ एबा गुदि खामानि, मानोना फरायसाफोरनि सोलोंनाया आरो जाफुंसारनाया गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाय मोननैनिबो सायाव सोनारो।

7. गाहायनि बाथ्राफोरनि सायाव सावराय। (Explain the following statements.)

(क) “गोसो दुंनाया गोसो होनायनि आन्दोनि थामिन आरो गोसो होनाया गोसो दुंनायनि सांग्रां थामिन।” (Interest is latent attention and attention is interest in action.)

Ans: गोसो दुंनाय गोसो होनायनि आन्दोनि थामिन आरो गोसो होनाया गोसो दुंनायनि सांग्रां थामिन (Interest is latent attention and attention is interest in action): गोसो होनाया सांग्रां गोसोखौ आबहावानि माबेबा बेसाद एबा आयदानि सायाव फज ‘यो एबा मिरु खालामहोयो। गोसो दुंनाया बे बादि गोसोआरि थासारि जाय गोसो होनाय सोमजिखां होयो। अदेबानि बेयो रोखा दि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गेजेराव खाथिथार सोमोन्दो दं।

गोसो दुंनाया मोनसे मिथिंगायारि एबा जोनोमजों फैफानाय गोसोआरि जाहोग्रा जाय साफ्रोमबो सुबुंफोरनियावनो थायो। बेयो गोसो दुंनायानो जाय सुबुंफोरखौ आबहावानि माबेबा थि बेसादनि बागै सानहोयो आरो गोसो होहोयो। सोरबा सासे फरायसानि थाखाय बेबादि आयदानि सायाव गोसो होनाया गोब्राब जायो जाय आयदानि सायाव बिहा गोसो दुंनाय थाया। थामहिनबा गोसो होनायनि बयनिखुइबो गोनांथार इसिङारि जाहोग्रा जाहोन एबा थासारिया जाबाय गोसो दुंनाय। माबेबा बेसादनि सायाव गोसो दुंनाया जेबो नाजायाबालानो मिथिंगायारियै बे बेसादनि सायाव गोसो होनो थुलुंगाखां होयो।

गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि बे गोथौ सोमोन्दोखौ नायनानै मुंदांखा गोसो सान्थौगिरि मेक. डोंगल (Mc. Dougall) आ गावनि “एन आउटलाइन अफ साइकोलजि” बिजाबाव मोनसे समायनाथार बिबुंथि होदों। बियो बिबुंथि होदों दि, “गोसो दुनाया गोसो होनायनि आन्दोनि थामिन आरो गोसो होनाया गोसो दुंनायनि सांग्रां थामिन”। बे बिबुंथिनि जोहै बिथांआ फोरमाथि दि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गेजेराव औरैबादि गोथौथार सोमोन्दो दं दि जायखौ बोखारना आबुंयै गुबुन गुबुन खालामनाया जाथावना नङा। जेब्ला सिम गोसो होनाया जोंनि गोसोआव एरसोना थायो, बे थासारिखौनो गोसो दुंनाय होनना बुंनाय जायो। बे एखे थासारि एबा थाखोमानाय गोसो दुंनाया जेब्ला सांग्रां जायो अब्लानो बेखौनो गोसो होनाय बुंनाय जायो। बे बादिनो मेक. डागल नि बादिब्ला गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गेजेराव गोथौथार सोमोन्दो दं।

जे. एस. र’स (J.S. Ross) आ गावगायनि मुंदांखा “ग्राउंडवर्क अफ एजुकेसनल सायकोलाजि” बिजाबाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गेजेराव थानाय सोमोन्दोखौ थांखिनानै बुंदों दि “गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाया गरसे खाउरिनिनो फारनै “बिखुंबादि”, मोनसेखौ गुबुन मोनसेनिफ्राय आलादा खालामनो हाया आरो मोनसेहा गुबुन मोनसेनि अनगा जेबो गुन थाया एबा मोनसेनि अनगा गुबुन मोनसेया थानो हाया।

(ख) “गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाया गरसे खाउरिनिनो फारनै बिखुं” (Attention and interest are like “two sides of the same coin)।

Ans: “गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाया गरसे खाउरिनिनो फारनै बिखुं” (Attention and interest are like two sides of the same coin): गोसो होनाया सांग्रां गोसोखौ आबहावानि माबेबा बेसाद एबा आयदानि सायाव फज ‘यो एबा मिरु खालामहोयो। गोसो दुंनाया बे बादि गोसोआरि थासारि जाय गोसो होनाय सोमजिखां होयो। अदेबानि बेयो रोखा दि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गेजेराव खाथिथार सोमोन्दो दं।

गोसो दुंनाया मोनसे मिथिंगायारि एबा जोनोमजों फैफानाय गोसोआरि जाहोग्रा जाय साफ्रोमबो सुबुंफोरनियावनो थायो। बेयो गोसो दुंनायानो जाय सुबुंफोरखौ आबहावानि माबेबा थि बेसादनि बागै सानहोयो आरो गोसो होहोयो। सोरबा सासे फरायसानि थाखाय बेबादि आयदानि सायाव गोसो होनाया गोब्राब जायो जाय आयदानि सायाव बिहा गोसो दुंनाय थाया। थामहिनबा गोसो होनायनि बयनिखुइबो गोनांथार इसिङारि जाहोग्रा जाहोन एबा थासारिया जाबाय गोसो दुंनाय। माबेबा बेसादनि सायाव गोसो दुंनाया जेबो नाजायाबालानो मिथिंगायारियै बे बेसादनि सायाव गोसो होनो थुलुंगाखां होयो।

गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि बे गोथौ सोमोन्दोखौ नायनानै मुंदांखा गोसो सान्थौगिरि मेक. डोंगल (Mc. Dougall) आ गावनि “एन आउटलाइन अफ साइकोलजि” बिजाबाव मोनसे समायनाथार बिबुंथि होदों। बियो बिबुंथि होदों दि, “गोसो दुनाया गोसो होनायनि आन्दोनि थामिन आरो गोसो होनाया गोसो दुंनायनि सांग्रां थामिन”। बे बिबुंथिनि जोहै बिथांआ फोरमाथि दि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गेजेराव औरैबादि गोथौथार सोमोन्दो दं दि जायखौ बोखारना आबुंयै गुबुन गुबुन खालामनाया जाथावना नङा। जेब्ला सिम गोसो होनाया जोंनि गोसोआव एरसोना थायो, बे थासारिखौनो गोसो दुंनाय होनना बुंनाय जायो। बे एखे थासारि एबा थाखोमानाय गोसो दुंनाया जेब्ला सांग्रां जायो अब्लानो बेखौनो गोसो होनाय बुंनाय जायो। बे बादिनो मेक. डागल नि बादिब्ला गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गेजेराव गोथौथार सोमोन्दो दं।

जे. एस. र’स (J.S. Ross) आ गावगायनि मुंदांखा “ग्राउंडवर्क अफ एजुकेसनल सायकोलाजि” बिजाबाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गेजेराव थानाय सोमोन्दोखौ थांखिनानै बुंदों दि “गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाया गरसे खाउरिनिनो फारनै “बिखुंबादि”, मोनसेखौ गुबुन मोनसेनिफ्राय आलादा खालामनो हाया आरो मोनसेहा गुबुन मोनसेनि अनगा जेबो गुन थाया एबा मोनसेनि अनगा गुबुन मोनसेया थानो हाया।

8. गावखौनो फोरोंगिरि साननानै सोलोंसाफोरनि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ जौगा होनो मा मा राहा लानो? (Supposing yourself as a primary school teacher, what steps will you take to develop attention and interest in children?)

Ans: बेखौ गासैबो मिथियोदि सोलोंनाया गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि अनगा ओंथि गैया एबा फिथाइ थाया। फरायसाफोरनियाव गोसो जानाय आरो गोसो दुंनायखौ जौगाहोनो थाखाय फोरोंगिरिया बिसोरखौ गोहोम खोलैनाय इसिङारि आरो बायजोआरि जाहोग्राफोरनि बागै गियान थाथार नांगोन।

सासे फोरोंगिरिया फरायसाफोरनि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ जौगाहोनो थाखाय गाहायाव होनाय बिन्दोफोरखौ गोसोआव लाखिथारनांगोनः

(i) गोसो होनायनि गोबां बेसादारि आरो सुबुङारि जाहोनफोर आरो थासारिफोर दं। खायफा गोनांथार बेसादारि जाहोन आरो थासारिफोरा जाबाय-माबेबा बेसादनि दाथाइ, महर, जोंख्लाबनाय, जोंथि, खारथाइ आरो मोजांथि बायदि बायदि। उन्दै थाखोफोराव फोरोंनाय समाव फोरोंगिरिया बेफोरखौ गोसो होनांगौ। बिदिन्थि महरै जोंख्लाबनाय सावगारि, जोंख्लाबनाय गाबनि फोरों आगजुफोर बाहायनाया उन्दै गथ’फोरनि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ गोरलैयै बोगथाबो एबा मुहि होयो। सुबुङारि थासारिफोरा जाबाय-खनले खनले मावनाय एबा जावलेनाय, हाबिलास, आबेग, आखु बायदि बायदि। गोजौ थाखोफोराव फोरोंनायाव फोरोंगिरिया फोरोंनायखौ गोहोम गोनां खालामनो बेफोर जाहोग्रा एबा थासारिफोरखौ गोनांथि होनांगौ।

(ii) जोंनि फरायसालिफोराव सरासनम्रायै बाहायनाय गुबुन मोनसे आदब बाहायनाय जायो, बेयो जाबाय “बान्था आरो साजा” राहा आरो “थुलुंगाखां होनाय” राहा। बे राहाखौ बाहायनाया गोनां, नाथाइ बे राहाखौ बांद्राय बाहायनायखौ नागार नांगौ। मानोना बेखौ खनले खनले बाहायबाय थायोब्ला नंगुबै थांखिखौ मोनफुंनो हानाय नङा। आरोबाव हानायमानि सोलेरारि साजा होनाय राहानिफ्राय जानगाराव थानांगौ।

(iii) फोरोंगिरिया फरायसाफोरा गावनो मावनायनि जोहै सोलोंनाय आरो गाव सोलोंनाय राहानि सायाव गोनांथि होनांगौ। सानथौवारि एबा थिरांथाइयारि बेखेवनायजों लोगोसे बाहायारि सोलोंनायनि खाबु होनाय जायोब्ला फरायसाफोरा गावनो गाव बांसिन गोसो होगोन आरो गोसो दुंगोन।

(iv) फोरोंनाय-सोलोंनाय बिखान्थियाव जावलेनाया एबा खनले खनले खालामफिननाया गोनांथार। नाथाय जावलेनायखौ बांद्राय बाहायनाया सोलोंनायखौ खाबजायै खालामनो हायो। बेनिखायनो गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ सरैखा खालामनो थाखाय मोनसे आयदाखौनो खनले खनले जावलेबाय थानायनिफ्राय फोरोंगिरिया हानायमानि जानखाराव थानांगो।

(v) फोरोंनाय – सोलोंनाय बिखान्थिया बांद्राय गोलाव एबा गोबां समसिम जानो नाङा। मानोना, फोरोंनाय-सोलोंनाय बिखान्थिया बांद्राय गोलाव जायोब्ला फरायसाफोरा गोसोआरियै मेंग्लियो जाहोनाव बिसोरो गोसो होनो हाया जायो। जुनियायै उन्दै थाखोफोराव फोरोंनाय-सोलोंनाय समा गुसुं जानांगौ अब्लासो फरायसाफोरनि गोसो होनाय आरो गोसो दुनाया सोलिबाय थायो।

(vi) बुंनाय जायोदि मिनिनाया साबसिन मुलि होननानै, थाखो खथायाव फरायसाफोरनि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ जौगा होनो थाखाय फोरोंगिरिया फेस्ला बुंनांगौ एबा मायबा मिनिथाव बाथ्रा बुंना मिनि होनांगौ। नाथाय फोरोंगिरिहा थाखो खथायाव थासारि नायना बे आदबखौ बाहायनायनि रोखा गियान थाथार नांगो।

9. गोसो होनायनि बेसादारि आरो सुबुङारि जाहोनफोरखौ सावराय।(Discuss the objective and subjective condition of attention.)

Ans: गोसो होनायनि जाहोनफोरखौ मोननै बाहागोआव बाहागो राननाय जादों। बेफोर जाबाय- बायजो एबा बेसादारि जाहोन आरो इसिङारि एबा सुबुडारि जाहोन।

(i) बेसादारि जाहोनफोरः गोसो होनायनि बेसादारि एबा बायजोआरि जाहोन एबा थासारिफोरा जाबाय बे बादि आखुथाइफोर जायफोरखौ बेसाद एबा दुखांहोग्रायाव नुनो मोननाय जायो आरो बेफोरो जोंनि गोसो होनायखौ गोरलैयै बोनो हायो। बेसादारि गोसो होनायाव गोसो होनायखौ मोननो थाखाय गोसोनि गावारि नाजानायनि जेबो गोनांथि थाया। खायफा गोनांथार बेसादारि थासारि एबा जाहोनफोरा जाबाय- महर, गोख्रोंथि, गोदानथि, जोंख्लाबनाय, सोलायनाय, खारथाइ बायदि बायदि।

(ii) सुबुङारि एबा इसिङारि जाहोनफोरः सुबुङारि एबा इसिङारि जाहोन एबा थासारिफोरा सुबुंजों जोनोमजों फैफानाय। बेफोरनि खायफाफोरा जोनोमारि आरो खायफाफोरा आरजिनाय। गोसो होनायनि खायफा सुबुङारि जाहोनफोरा एबा थासारिफोरा जाबाय- ‘लुबैनाय, सर’, आबेग, हमदांथि, गोसोदुंनाय बायदि बायदि।

10. गोसो दुंनायनि फुंखा एबा जाहोग्राफोरखौ बुंफुर (Discuss the factors or sources of interest.)

Ans: गोसो दुंनायनि फुंखा एबा जाहोग्राफोरखौ गाहायाव सावरायनाय जाबायः

(i) बैसो (Age): बैसोआ गोसो दुंनायनि मोनसे गुबै फुंखा आरो जाहोग्रा। बैसोआ बांनायजों लोगोसे गोसो दुंनायाबो सोलाय लाङो।

(ii) आथोन (Sex): आथोन फारागथिया गोसो दुंनायनि गुबुन मोनसे गुबै फुंखा। गोसो दुंनाया आथोन फारागथिजों गोहोम खोलै जायो। आथोन लाना आथोन गोसो दुंनाया गुबुन-गुबुन जायो।

(iii) सोलेरारि थासारि (Physical Condition): गोसो दुंनाया सोलेरारि थासारिनि सायावबो सोनारो। सासे थाजिम सोलेरारि सुबुङाल’ जायखि जाया बिथिंखौ लाना गोसो गुदुं जानो हायो। सासे सुबुङा मा मोजां मोनो आरो मा मोजां मोना बेयो सोलेरारि थासारिनि सायावसो सोनारो।

(iv) सोलो एबा बुद्धि (Intelligence): सोलो एबा बुद्धिया गोसो दुंनायनि गुबुन मोनसे गोनांथार फुंखा एबा जाहोग्रा। सोलोआरि फारागथिया गोसो दुंनायनि फारागथिफोरखौ सोमजिहोयो। गोसो दुंनाया सुबुंनि सोलोनि सायाव सोनारो।

(v) सोलोंनाय आरो सर’ (Learning and Habit): सोलोंनाय आरो सर’फोराबो गोसो दुंनायनि गुबै फुंखाफोर एबा जाहोग्राफोर। सोलोंनाय आरो सर’फोरा सुबुंफोरनि गोसो दुंनायखौ थि खालामो।

(vi) आबहावानि गोहोम (Environmental Influence): गोसो दुंनाया आबहावायारि थासारिनि सायावबो सोनारो। थाखो खथानि थासारि एबा आबहावाया फरायसाफोरनि गोसो दुंनायनि सायाव मैखोमै गोहोम खोलैयो।

11. गाहायाव होनायफोरनि बागै गुसुंडै लिर। (Write on the following:)

(क) गोसो होनायनि आखु। (Nature of attention.)

Ans: गोसो होनायनि ओंथिया जादों, आबहावानि माबेबा आयदा एबा मुवानि बागै सांग्रां गोसो फज ‘नाय। गोसो होनाया मोनसे गोसो-बिगियानारि बिखान्थि।

गोसो होनायनि गुबै आखुथाइफोरखौ गाहायाव लिरनाय जाबायः

(i) गोसो होनाया मोनसे गोसोआरि गोहो नङा, बेयो मोनसे गोसोआरि बिखान्थिसो।

(ii) गोसो होनाय बिखान्थियाव सांग्रां गोसोखौ आबहावानि माबेबा आयदा एबा मुवानि सायाव फज’नाय एबा मिरु खालामनाय जायो।

(iii) जोंनि बा इन्द्रिय ‘खौ दुखां होनाय मोनफ्रोमबो आयदानि सायाव गोसो होनो हाजुवा। अदेबानि मोनसे समाव मोनसेल’ थि मुवा एबा आयदानि सायाव गोसो होनाय जायो।

(iv) सायख’थिनाया गोसो होनायनि मोनसे गोनांथार आखुथाइ। गोसो होनो थाखाय गोसोआ जेब्लाबो गोबांनि मादाव मोनसेल’ थि आयदा एबा मुवा सायख’ना लायो।

(v) गोसो होनाया जादों खारसुमै आखुनि। बेयो मोनसे बेसादनिफ्राय गुबुन मोनसे बेसादसिम गोख्रैयै बारस्लायो।

(vi) गोसो होनाया सिमा गोनां आखुनि। माबेबा मोनसे थि समाव जोबोद एसेल’ मुवाफोर एबा आयदाफोरनि सायावल’ गोसो होनो हायो।

(ख) गावगोसोआरि गोसो होनाया मा? बेनि बाहागोफोरखौ मख’। (What is voluntary or volitional attention? Mention its parts.)

Ans: गावगोसोआरि गोसो होनाय (Voluntary Attention): गाव गोसोआरि बे मुंनिफ्रायनो मोनदां हायो दि बे गोसो होनायाव मानसिया गुबुननि आखाय होनाय गैयाजासे गाव गोसो बादियै आबहावानि माबेबा आयदा एबा मुवायाव गोसो होयो। जेब्ला सासे मानसिया एबा गोसो होग्राया गोसो होनो थाखाय गोसो मोदोम थियारि आरो गाव गोसो बादियै गोसो होयो अब्ला बेखौनो गाव गोसोआरि गोसो होनाय होनना बुंनाय जायो। सुबुं गोसोनि गोख्रों आबेग एबा लुबैनायनि फिथाइ बादियै बे गोसो होनाया सोमजियो।

बिदिन्थि बादियै, जाय सोलोंसाफोरहा, सोलोंनाय बागै गोख्रों गोसो दं, जिउआव दावगानायनि हांखुर दं, बिसोर हैंथा हेंसिजोंबाबो सोलोंनायाव गोसो होयो। बेयावनो गोसो होनांगोन दि उन्दै उन्दै खुदिया गंथ ‘फोरहा गोसो होनाय गोहो थाया। गेदेर आरो बैसो जानायफोरनि बेलायावसो बिदि गोसो होनाय नुनो मोननाय जायो।

गावगोसोआरि गोसो होनायखौ आरोबाव मोननै बाहागोआव रानस्लायनाय जादों, बेफोर जाबाय- रोखा गावगोसोआरि (Explicit Voluntary) आरो आन्दो एबा सिं गावगोसोआरि (Implicit Voluntary)।

(ग) गावगोसोआरि गोसो होनाया मा? बिदिन्थि हो। (What is voluntary attention? Give Example.)

Ans: गावगोसोआरि गोसो होनाय (Voluntary Attention): गाव गोसोआरि बे मुंनिफ्रायनो मोनदां हायो दि बे गोसो होनायाव मानसिया गुबुननि आखाय होनाय गैयाजासे गाव गोसो बादियै आबहावानि माबेबा आयदा एबा मुवायाव गोसो होयो। जेब्ला सासे मानसिया एबा गोसो होग्राया गोसो होनो थाखाय गोसो मोदोम थियारि आरो गाव गोसो बादियै गोसो होयो अब्ला बेखौनो गाव गोसोआरि गोसो होनाय होनना बुंनाय जायो। सुबुं गोसोनि गोख्रों आबेग एबा लुबैनायनि फिथाइ बादियै बे गोसो होनाया सोमजियो।

बिदिन्थि बादियै, जाय सोलोंसाफोरहा, सोलोंनाय बागै गोख्रों गोसो दं, जिउआव दावगानायनि हांखुर दं, बिसोर हैंथा हेंसिजोंबाबो सोलोंनायाव गोसो होयो। बेयावनो गोसो होनांगोन दि उन्दै उन्दै खुदिया गंथ ‘फोरहा गोसो होनाय गोहो थाया। गेदेर आरो बैसो जानायफोरनि बेलायावसो बिदि गोसो होनाय नुनो मोननाय जायो।

गावगोसोआरि गोसो होनायखौ आरोबाव मोननै बाहागोआव रानस्लायनाय जादों, बेफोर जाबाय- रोखा गावगोसोआरि (Explicit Voluntary) आरो आन्दो एबा सिं गावगोसोआरि (Implicit Voluntary)।

(ग) गुसुङैफिन लिर (Answer the following shortly):

1. बद मोनथाइयारि गोसो होनाया मा? बिदिन्थिजों फोरमाय। (What is sensory attention? Describe with example.)

Ans: बद मोनथाइयारि गोसो होनाया नेरसोनथि गोसो होनायनि उल्था। जेब्ला इन्द्रिय ‘फोरनि दुखांनायनि थाखाय गोसो होनाया जायो एबा सोमजियो बेखौ बदमोनथि गोसो होनाय बुंनाय जायो। बे गोसो होनाया मोनथाम रोखोमनि जाहोग्राफोरनि सायाव सोनारो। बेफोर जाबाय दुखांहोग्रानि बोगथाबहानां गोहो, बा इन्द्रिय ‘फोरनि सांग्रांथि आरो मावहाथि आरो मेलेमनि खामानि मावनो थियारिथाइथि।

बिदिन्थि महरै, फेंफा दामनायनि गोख्रों सोदोब आरो स्रां सोरांखौ नुना गोसो होनायफोरा बदमोनथि गोसो होनायनि थाखाय जायो।

2. गोसो दुंनायनि ओंथिखौ लिर। (Write the meaning of interest.)

Ans: गोसो दुंनाया मोनसे गोसोआरि जाहोग्रा जाय सुबुंफोरनियाव गोसो होनाय सोमजिखां होयो। गुबैयै गोसो दुंनायखौ गोसो होनायनि इसिंआरि जाहोग्रा एबा जाहोन होनना बुंनाय जायो। अदेबानि गोसो दुंनाया गोसो होनायनि बयनिख्रुइबो गोनांसिन थासारि आरो जाहोग्रा जाय सुबुंफोरखौ माबेबा मोनसे बेसादनि सायाव गोसो होनो थुलुंगाखां होयो।

3. थोंजों आरो खेस्ला गोसो होनाया मा? (What are the immediate and derived attention?)

Ans: आयदा एबा गोसो दुंखां होग्राया जोबोद गोख्रों आरो बोगथाबनां जायोब्ला बियो जोबोद गोरलैयै मानसिनि गोसो बोनो हायो। बिदिनो दुंखांहोग्रानि गोख्रोंथिया जाय जोंनि गोसोखौ जोबोद गोख्रोंयै एबा थाब थाबै बोनो हायोब्ला बेखौ थोंजों गोसो होनाय बुंनाय जायो।

जोंनि आबहावानि माबेबा मुवा एबा आयदाहा गावारियै बोगथाब गोहो गैया जानो हागौ, नाथाय बै मुवा एबा आयदाजों माबेबा गोनांथिगोनां एबा गोसो बोगथाबनां माबाफोर लोब्बा थाफादेरोब्ला अब्ला खेंसालियायै बियो जोंनि गोसो बोयो। बिदि गोसो होनायखौनो खेंस्ला गोसो होनाय बुंनाय जायो।

4. गोसो दुंनायनि मोननैसो गाहाइ आखुथाइफोरखौ मख’। (Mention the characteristics of interest.)

Ans: फिनः गोसो दुंनाया मोनसे गोसोआरि जाहोग्रा जाय सुबुंफोरनियाव गोसो होनाय सोमजिखां होयो। गुबैयै गोसो दुंनायखौ गोसो होनायनि इसिंआरि जाहोन एबा जाहोग्रा होनना बुंनाय जायो। अबेदानि गोसो दुंनाया गोसो होनायनि बयनिख्रुइबो गोनांसिन थासारि आरो जाहोग्रा जाय सुबुंफोरखौ माबेबा मोनसे बेसादनि सायाव गोसो होनो थुलुंगा होयो।

गोसो दुंनायनि गुबै आखुथाइफोरा जाबाय:

(i) गोसो दुंनाया गोसोनि मोनसे इसिङारि थाथाइ, जाय गोसो होनो जुनै सुबुंफोरखौ थुलुंगाखां होयो।

(ii) जों गासैबो सुबुंफोरानो मोन दांथिजों आबुं एबा बोर सारस्रि जादों, आरो सरासनस्रायै गोसो दुनाया बे मोनदांथि फोरनिफ्रायनो सोमजियो।

(iii) गोसो दुंनाया जोनोमआरि (जोनोमजों फैफानाय) एबा आरजिनायबो जानो हायो।

(iv) गोसो दुंनाया गोलाउ समसिम जोरनायबो जानो हायो आरो दान्दिसे समनि थाखायल ‘बो जानो हायो। बिमा-बिफानि गथ’नि मोजां जिउनि थाखाय गोसो दुंनाया गोलाउ समारि। गुबुन फारसे फुंनि खौरां-बिलाइनि फारसे गोसो दुंनाया दान्दिसे समनि थाखाय ल’।

5. सिरि (स्रि) आरो आरजिनाय गोसो दुनाया मा? (What are the innate and acquired interest?)

Ans: सिरि (स्रि) गोसो दुंनाया जोनोमारि एबा जोनोमजों फैफानाय आरो बे गोसो दुंनायजों जेबो सांग्रां बिखान्थिफोरा लोब्बा गया।

आरजिनाय गोसो दुंनाया जोनोमारि नङा, बे गुसु दुंनायखौ सुबुंफोरा सोलोंथाइ आरो फोरोंथाइफोरनि जोहै मोनफुङो।

6. गाहायाव होनाय मोनफ्रोम बाथ्रानि बागै “नंगौ” एबा “नङा” लिर। (Answer the following by writing “Correct” or “incorrect” against each statement.)

a. गोसो होनाया गोसोनि सांग्रांथिखौ सोनार होनाय बुंजाया (Attention does not imply focusing consciousness.)

Ans: नङा।

b. गोसो दुंनाया गोसो होनायनि मोनसे इसिङारि जाहोन (Interest is a latent condition of attention)

Ans: नंगौं।

c. गासैबो बैसोआरि गथ ‘फोरा बिजिरथाइयारि गोसो होनो हायो। (Children of all ages can pay analytic attention.)

Ans: नङा।

d. बैसो गोराफोरासो नेरसोनारि गोसो होनो हायो। (Voluntary attention can be paid by only by adults.)

Ans: नंगौ।

e. जोनोमारि आखुजों सोमजिनाय गोसो दुंनायखौ स्रि गोसो दुंनाय बुङा। (Interests originating from instincts are called innate interests.)

Ans: नंगौ।

f. गोलाव समनि थाखाय गोसो होनाया जाफुंहाया। (One can not pay attention for a long duration.)

Ans: नंगौ।

g. आर्जिनाय गोसो दुंनाया गासै जिबिनावनो समान (Acquire interests are universal in character.)

Ans: नंगौ।

h. मोनसे समावनो मोननै आयदायाव गोसो होनाय जाया। (Two things cannot be attended at one time.)

Ans: नंगौ।

i. गोसो दुंनाया गोजोर आरो गोजोर नङै जानो हायो (One’s interest may be long lasting or temporary)

Ans: नंगौ।

j. गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गेजेराव जेबो सोमोन्दो गैया। (There is no relation between attention and interest.)

Ans: नङा।

Additional Question and Answer

Model Questions and answers: (1 Mark Each)

1. गोसो दुंनाया गोसो होनायनि आन्दोनि थामिन आरो गोसो होनाया गोसो दुंनायनि ………………. थामिन। (Interest is latent attention and attention is interest in ………………)

Ans: गोसो दुंनाया गोसो होनायनि आन्दोनि थामिन आरो गोसो होनाया गोसो दुंनायनि सांग्रां थामिन।

2. फरायसाफोरा आनजादनि समाव फरायनायाव गोसो होनाया ……………… गोसो होनाय (Attention paid by students to study at the time of examination is ………………… attention.)

Ans: फरायसाफोरा आनजादनि समाव फरायनायाव गोसो होनाया गाव गोसोआरि गोसो होनाय।

3. सोरबा सासे सुबुङा गुबुननि एबा बायजोआरि गोहोनि गोहोमनि अनगा होनाय गोसो होनायखौ …………………. गोसो होनाय बुंनाय जायो। (The attention which is paid by an individual without any outside interference or force is known as ……………. attention.)

Ans: सोरबा सासे सुबुङा गुबुननि एबा बायजोआरि गोहोनि गोहोमनि अनगा होनाय गोसो होनायखौ गाव गोसोआरि गोसो होनाय बुंनाय जायो।

4. “गोसो दुंनाया गोसो होनायनि आन्दोनि थामिन आरो गोसो होनाया गोसो दुंनायनि सांग्रां थामिन”- बे बिबुंथिखौ सोर होदोंमोन? (“Interest is latent attention and attention is interest in action”. who said this statement?)

Ans: मेक. डोंगल (Mc. Dougall.)

5. गोसो होनायनि मोनसे बुंफुरलु लिर (Write a definition of attention)।

Ans: जेमस रस नि बादिब्ला, “गोसो होनाया मोनसे बिखान्थि जायनि जोहै मोनसे सानस्रि आयदाखौ गोसोआव रोखा खालामनाय जायो।”

6. ‘Interest ‘ सोदोबा मा सोदोबनिफ्राय सोमजिदों? (The word ‘interest’ is originated from which word?)

Ans: ‘Interest’ सोंदोबा ‘लेटिन’ रावनिफ्राय सोमजिदों बे सोदोबनि ओंथिया जाबाय “It matters” एबा “It concerns”.

Model Questions and Answers: (2 Mark Each)

1. गोसो होनायनि मोननै सुबुङारि एबा इसिङारि जाहोग्राफोर मख’। (Mention two subjective conditions which habilitate attention.)

Ans: गोसो होनायनि मोननै सुबुङारि एबा इसिङारि जाहोग्राफोरा जाबायः

(i) गोसो दुंनाय (Interest)। आरो

(ii) सर’ (Habit)।

2. गोसो दुंनायनि मोननै बाहागोफोरनि मुं लिए।(Name two types of interest.)

Ans: गोसो दुंनायनि मोननै बाहागोफोरनि मुडा जाबायः

(i) जोनोमारि आरो आरजिनाय गोसो दुंनाय। (Innate and Acquired Interest.) आरो

(ii) गोजोर आरो गोजोर नङै गोसो दुंनाय। (Permanent and Non Permanent interest.)

3. गोसो होनायनि जायखिजाया मोननै आखुथाइफोर लिर। (Write any two characteristics of attention.)

Ans: गोसो होनायनि जायखिजाया मोननै आखुथाइफोरा जाबायः

(i) गोसो होनाया गोहो नङा, बेयो मोनसे गोसोनि बिखान्थिसो।

(ii) गोसो होनाय समाव सांग्रां गोसोखौ आबहावानि माबेबा आयदा एबा मुवानि सायाव फज’नाय जायो।

4. गोसो दुंनायनि जायखिजाया मोननै जाहोग्राफोर मख’। (Mention any two causes of interest.)

Ans: गोसो दुंनायनि जायखिजाया मोननै जाहोग्राफोरा जाबाय:

(i) बैसो (Age)। आरो

(ii) आथोन (Sex)।

Model Questions and Answers: (4/6 Mark Each)

1. गोसो होनायनि बाहागोफोरनि बागै सावराय। (Discuss about the types of attention.)

Ans: गोसो होनायनि गुबुन गुबुन बाहागोफोरखौ गाहायाव सावरायनाय जाबायः

(i) गाव गोसोआरि गोसो होनाय (Voluntary or Volitional Attention): गाव गोसोआरि बे मुंनिफ्रायनो मोनदांहायोदि बे गोसो होनायाव मानसिया गुबुननि आखाइ होनाय गया जासे गाव गोसो बादियै आबहावानि माबेबा आयदा एबा मुवानि सायाव गोसो होयो। जेब्ला सासे मानसिया एबा गोसो होग्राया गोसो होनो थाखाय गोसो मोदोम थियारि जायो आरो गाव गोसो बादियै गोसो होयो अब्ला बैखौनो गाव गोसोआरि गोसो होनाय बुङो।

(ii) गोसो जायि एबा गाव गोसोआरि नङि गोसो होनाय (Invol-untary or Non-Voluntary Attention): गोसो जायि एबा गाव गोसोआरि नङिगोसो होनाया गाव गोसोआरि गोसो होनायनि उल्था। गोसो जायि गोसो होनाया गुबैयै दुंखांहोग्रानि गोख्रोंथि आरो बोगथाबनां गोहोनि सायाव सोनारो। बे गोसो होनाया मानसिनि गावारि गोसो जानाय जायि एबा सानस्रि मोनदांथिनि सायाव सोनारा।

(iii) नेरसोनथि आरो बदमोनथि गोसो होनाय (Ideational and Sensory Attention): गोसो होनाया जेब्ला मानसि सासेनि गावारि सानस्रि, सानदांथि, सानबोलाउरि बायदि बायदिफोरनि सायाव सोनारो अब्ला बे गोसो होनायखौनो नेरसोनथि गोसो होनाय होनना बुंनाय जायो।

बदमोनथि गोसो होनाया नेरसोनथि गोसो होनायनि उल्था। जेब्ला इन्द्रिय ‘फोरनि दुंखांनायनि थाखाय गोसो होनाय जायो बेखौ बदमोनथि गोसो होनाय होनना बुंनाय जायो।

(iv) बिजिरथाइयारि आरो गोरोबथाइयारि गोसो होनाय (Ana-lytic and Synthetic Attention): गोसो होनायनि आखुधाइनि सायाव बिथा खालामनानै गोसो होनायखौ बिजिरथाइयारि गोसो होनाय आरो गोरोबथाइयारि गोसो होनाय बे मोननै बाहागोआव राननाय जादों। जेब्ला गोसो होनाय समाव बेसाद एबा आयदानि मोनफ्रोमबो आखुखौ मोजांयै नायबिजिरनाय जायो अब्ला बेखौ बिजिरथाइयारि गोसो होनाय होनना बुंनाय जायो।

गुबुन फारसे गोरोबथाइयारि गोसो होनाया बिजिरथाइयारि गोसो होनायनि उल्था। बे रोखोमनि गोसो होनायाव बेसादखौ एबा आयदाखौ आबुंयै एबा फुरायै नोजोर होनाय जायो।

2. गोसो दुंनायनि बाहागोफोरनि बागै सावराय। (Discuss about the types of interest.)

Ans: गोसो होनायनि जुनिया आखुथाइफोरखौ बिथा खालामनानै गोसो दुंनायखौ गुबैयै मोननै बाहागोआव राननाय जादों। 

बेफोरखौ गाहायाव सावरायनाय जाबाय:

(i) जोनोमजों फैफानाय आरो आरजिनाय गोसो दुंनाय (Innate and Acquired Interest): जोनोमजों फैफानाय एबा जोनोमारि गोसो दुंनाया निथिंगायारि, जोनोमारि, आबेगारि हास्थायनाय एबा हांखुरथिखौ फोरमायो। जोनोमजों फैफानाय गोसो दुंनायखौ मिथिंगायारि गोसो दुंनाय होननाबो बुंनाय जायो। बिदिन्थि महरै, बिमानि फिसाज्लानि फारसे अननाय एबा गोसो दुंनाया जोनोमारि एबा मिथिंगायारि।

गुबुन फारसे अरजिनाय गोसो दुंनाया जोनोमजों फैफानाय बेयो मिथिंगायारि गोसो दुंनाय नङा। आरजिनाय गोसो दुंनायखौ सुबुंफोरा आबहावानिफ्राय सोलोंनाय, फोरोंथाइ आरो हारोंथाइनि जोहै जौगा होना लायो। आरजिनाय गोसो दुंनायनि बिदिन्थिया जाबाय – देंखो सुजुगिरिनि देंखोनि फारसे गोसो दुंनाय।

(ii) गोजोर आरो गोजोर नङि गोसो दुंनाय (Permanent and Temporary or Transitory Interest): गोसो दुंनाया गोजोर एबा गोजोर नङि जानो हायो। गोजोर गोसो दुनाया सोलोंनाय आरो हारोंथाइजों सोमजियो। माबेबा मोनसे आयदानि सायाव गोजोर गोसो दुंनाया गोबां समसिम थायो अरायथा महरै। सासे फालांगिरिनि गावनि फालांगिनि फारसे गोसो दुंनाया गोजोर गोसो दुंनायनि बिदिन्थि।

गोजोर नङि गोसो दुंनाया अरायथा नङा आरो दान्दिसे समनि थाखायल’। बे रोखोमनि गोसो दुंनायखौ दान्दिसे समनि थाखायल’ बायजोआरि जाहोग्राया थि समनि थाखाय जाहोयो। फुंबिलियाव खोरां बिलाय फरायनो गोसो दुंनाया गोजोर नङि गोसो ढुंनायनि बिदिन्थि।

3. गोसो होनायनि बायजो एबा बेसादारि जाहोन एबा जाहोग्रा थासारिफोरनि बागै सावराय। (Discuss about the objective or external factors or conditions or determinants of attention.)

Ans: गोसो होनायनि बाइजो एबा बेसादारि जाहोन एबा जाहोग्रा एबा थासारिफोरखौ गाहायाव सावरायनाय जाबाय:

(i) गोख्रोंथि (Intensity): गोसो दुंहोग्रानि गोख्रोंथिया थों- जोङै गोसो होनायनि सायाव गोहोम खोलैयो। मोनसे गोख्रों गोसो दुंहोग्राया सुबुंफोरखौ गावगायनि फारसे मुहि होनो हासिनो। बिदिन्थि महरै, फोरोंगिरिनि गोदै रावआ फरायसाफोरनि गोसोखौ गोरलैयै बोनो हायो।

(ii) महर (Size): दुंखांहोग्रानि महर एबा दाथाइया गोसो होनायनि मोनसे गोख्रों जाहोन। मोनसे फिसा बेसादनि रुजुनायाव मोनसे गेदेर मुवाया सुबुंफोरनि गोसोखौ बांसिन मुहि होनो हायो एबा गोसो बोयो। बिदिन्थि महरै, मासे गेदेर मैदेरा गोरलैयै गोसो बोनो हायो।

(iii) गोदानथि (Newness): आयदाफोरनि गोदानथिया एबा गोदान बेसाद मोनसेया जोंनि गोसोआव गोसो दुंनाय सोमजि होयो। बेनिखायनो माबेबा मोनसे नुफेरै गोदान मुवाथिं जोंनि गोसोआ बोजायो। बिदिन्थि महरै, खुदिया गथ ‘फोरा गोदान स’खाबनि फारसे गोसो जानाय।

(iv) जोंख्लाबथि (Contrast): मोनसे जोंख्लाबनाय एबा गोजों मुवाया जेब्लाबो गोरलैयै सुबुंफोरनि गोसोखौ बोनो हायो आरो गोसो होनाय मोनफुङो। बिदिन्थि महरै मोनसे जोंख्लाबनाय गाब गोनां सावगारिया गोरलैयै फरायसाफोरनि गोसोखौ बोगथाबो।

4. गोसो होनायनि इसिङारि एबा सुबुङारि ‘जाहोनफोर’ एबा ‘जाहोग्राफोर’ एबा थासारिफोरनि बागै सावराय। (Discuss about the subjective or internal factors or situations or determinants of attention.)

Ans: गोसो होनायनि इसिङारि एबा सुबुङारि जाहोनफोरा एबा जाहोग्रा एबा थासारिफोरा जाबाय:

(i) गोसो दुंनाय (Interest): गोसो दुंनाया गोसो होनायनि मोनसे गोनांथार फुंखा एबा जाहोग्रा। आयदानि सायाव थानाय गोसो दुंनाया गोसो होनाय सोमजिहोयो। जाय आयदानि सायाव जोंहा गोसो दुङो बे आयदानि सायावसो जों गोसो होनो हायो।

(ii) मोन्दांथि (Instinct): जोनोमारि एबा मिथिंगायारि मोन्दांथिफोराबो गोसो होनायनि जाहोग्राफोर। माबेबा थि बेसादनि सायाव गोसो होनाया मोन्दांथियारि एबा मिथिंगायारि। बिदिन्थि महरै, उखैनाया जाग्रा बेसादनिफारसे गोसो बोनाय।

(iii) आबेग (Emotions): आबेगाबो गोहो होनायनि गुबै जाहोग्रा। आबेगनि गोहोमा माबेबा मोनसे मुवानि एबा आयदानि फारसे गोसोखौ सांग्रां खालामो। बिदिन्थि महरै, गिनाया गिहोग्रा बेसादनि फारसे गोसो होहोयो।

(iv) सर’ (Habit): माबेबा आयदा एबा खामानियाव सर’थाइ दाजाब्ला उनाव बेनो गोसो होनायनि जाहोन जाहैयो।

5. सासे फोरोंगिरिया फरायसा सासेनि गोसो दुंनायखौ जौगा होनो हानाय मोन द’ राहाफोरनि बागै सावराय। (Discuss about the six steps that a teacher can take to arouse the interest of a child.)

Ans: बेखौ गासैबो मिथियोदि सोलोंनाया गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि अनगा ओंथि गैया एबा फिथाइ थाया। फरायसाफोरनियाव गोसो जानाय आरो गोसो दुंनायखौ जौगाहोनो थाखाय फोरोंगिरिया बिसोरखौ गोहोम खोलैनाय इसिङारि आरो बायजोआरि जाहोग्राफोरनि बागै गियान थाथार नांगोन।

सासे फोरोंगिरिया फरायसाफोरनि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ जौगाहोनो थाखाय गाहायाव होनाय बिन्दोफोरखौ गोसोआव लाखिथारनांगोनः

(i) गोसो होनायनि गोबां बेसादारि आरो सुबुङारि जाहोनफोर आरो थासारिफोर दं। खायफा गोनांथार बेसादारि जाहोन आरो थासारिफोरा जाबाय-माबेबा बेसादनि दाथाइ, महर, जोंख्लाबनाय, जोंथि, खारथाइ आरो मोजांथि बायदि बायदि। उन्दै थाखोफोराव फोरोंनाय समाव फोरोंगिरिया बेफोरखौ गोसो होनांगौ। बिदिन्थि महरै जोंख्लाबनाय सावगारि, जोंख्लाबनाय गाबनि फोरों आगजुफोर बाहायनाया उन्दै गथ’फोरनि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ गोरलैयै बोगथाबो एबा मुहि होयो। सुबुङारि थासारिफोरा जाबाय-खनले खनले मावनाय एबा जावलेनाय, हाबिलास, आबेग, आखु बायदि बायदि। गोजौ थाखोफोराव फोरोंनायाव फोरोंगिरिया फोरोंनायखौ गोहोम गोनां खालामनो बेफोर जाहोग्रा एबा थासारिफोरखौ गोनांथि होनांगौ।

(ii) जोंनि फरायसालिफोराव सरासनम्रायै बाहायनाय गुबुन मोनसे आदब बाहायनाय जायो, बेयो जाबाय “बान्था आरो साजा” राहा आरो “थुलुंगाखां होनाय” राहा। बे राहाखौ बाहायनाया गोनां, नाथाइ बे राहाखौ बांद्राय बाहायनायखौ नागार नांगौ। मानोना बेखौ खनले खनले बाहायबाय थायोब्ला नंगुबै थांखिखौ मोनफुंनो हानाय नङा। आरोबाव हानायमानि सोलेरारि साजा होनाय राहानिफ्राय जानगाराव थानांगौ।

(iii) फोरोंगिरिया फरायसाफोरा गावनो मावनायनि जोहै सोलोंनाय आरो गाव सोलोंनाय राहानि सायाव गोनांथि होनांगौ। सानथौवारि एबा थिरांथाइयारि बेखेवनायजों लोगोसे बाहायारि सोलोंनायनि खाबु होनाय जायोब्ला फरायसाफोरा गावनो गाव बांसिन गोसो होगोन आरो गोसो ढुंगोन।

(iv) फोरोंनाय-सोलोंनाय बिखान्थियाव जावलेनाया एबा खनले खनले खालामफिननाया गोनांथार। नाथाय जावलेनायखौ बांद्राय बाहायनाया

सोलोंनायखौ खाबजायै खालामनो हायो। बेनिखायनो गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ सरैखा खालामनो थाखाय मोनसे आयदाखौनो खनले खनले जावलेबाय थानायनिफ्राय फोरोंगिरिया हानायमानि जानखाराव थानांगो।

(v) फोरोंनाय – सोलोंनाय बिखान्थिया बांद्राय गोलाव एबा गोबां समसिम जानो नाङा। मानोना, फोरोंनाय-सोलोंनाय बिखान्थिया बांद्राय गोलाव जायोब्ला फरायसाफोरा गोसोआरियै मेंग्लियो जाहोनाव बिसोरो गोसो होनो हाया जायो। जुनियायै उन्दै थाखोफोराव फोरोंनाय-सोलोंनाय समा गुसुं जानांगौ अब्लासो फरायसाफोरनि गोसो होनाय आरो गोसो दुनाया सोलिबाय थायो।

(vi) बुंनाय जायोदि मिनिनाया साबसिन मुलि होननानै, थाखो खथायाव फरायसाफोरनि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ जौगा होनो थाखाय फोरोंगिरिया फेस्ला बुंनांगौ एबा मायबा मिनिथाव बाथ्रा बुंना मिनि होनांगौ। नाथाय फोरोंगिरिहा थाखो खथायाव थासारि नायना बे आदबखौ बाहायनायनि रोखा गियान थाथार नांगो।

6. गोसो दुंनायनि सायाव गोहोम खोलैनाय जाहोग्राफोरनि बागै सावराय। (Discuss about the factors affecting interest.)

Ans: गोसो दुंनायनि फुंखा एबा जाहोग्राफोरखौ गाहायाव सावरायनाय जाबायः

(i) बैसो (Age): बैसोआ गोसो दुंनायनि मोनसे गुबै फुंखा आरो जाहोग्रा। बैसोआ बांनायजों लोगोसे गोसो दुंनायाबो सोलाय लाङो।

(ii) आथोन (Sex): आथोन फारागथिया गोसो दुंनायनि गुबुन मोनसे गुबै फुंखा। गोसो दुंनाया आथोन फारागथिजों गोहोम खोलै जायो। आथोन लाना आथोन गोसो दुंनाया गुबुन-गुबुन जायो।

(iii) सोलेरारि थासारि (Physical Condition): गोसो दुंनाया सोलेरारि थासारिनि सायावबो सोनारो। सासे थाजिम सोलेरारि सुबुङाल’ जायखि जाया बिथिंखौ लाना गोसो गुदुं जानो हायो। सासे सुबुङा मा मोजां मोनो आरो मा मोजां मोना बेयो सोलेरारि थासारिनि सायावसो सोनारो।

(iv) सोलो एबा बुद्धि (Intelligence): सोलो एबा बुद्धिया गोसो दुंनायनि गुबुन मोनसे गोनांथार फुंखा एबा जाहोग्रा। सोलोआरि फारागथिया गोसो दुंनायनि फारागथिफोरखौ सोमजिहोयो। गोसो दुंनाया सुबुंनि सोलोनि सायाव सोनारो।

(v) सोलोंनाय आरो सर’ (Learning and Habit): सोलोंनाय आरो सर’फोराबो गोसो दुंनायनि गुबै फुंखाफोर एबा जाहोग्राफोर। सोलोंनाय आरो सर’फोरा सुबुंफोरनि गोसो दुंनायखौ थि खालामो।

(vi) आबहावानि गोहोम (Environmental Influence): गोसो दुंनाया आबहावायारि थासारिनि सायावबो सोनारो। थाखो खथानि थासारि एबा आबहावाया फरायसाफोरनि गोसो दुंनायनि सायाव मैखोमै गोहोम खोलैयो।

7. सासे फोरोंगिरिया थाखो खथायाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ माबोरै जौगाहोनो हायो सावराय। (Discuss how do a teacher can develop attention and interest of stu-dents in classroom situation.)

Ans: बेखौ गासैबो मिथियोदि सोलोंनाया गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि अनगा ओंथि गैया एबा फिथाइ थाया। फरायसाफोरनियाव गोसो जानाय आरो गोसो दुंनायखौ जौगाहोनो थाखाय फोरोंगिरिया बिसोरखौ गोहोम खोलैनाय इसिङारि आरो बायजोआरि जाहोग्राफोरनि बागै गियान थाथार नांगोन।

सासे फोरोंगिरिया फरायसाफोरनि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ जौगाहोनो थाखाय गाहायाव होनाय बिन्दोफोरखौ गोसोआव लाखिथारनांगोनः

(i) गोसो होनायनि गोबां बेसादारि आरो सुबुङारि जाहोनफोर आरो थासारिफोर दं। खायफा गोनांथार बेसादारि जाहोन आरो थासारिफोरा जाबाय-माबेबा बेसादनि दाथाइ, महर, जोंख्लाबनाय, जोंथि, खारथाइ आरो मोजांथि बायदि बायदि। उन्दै थाखोफोराव फोरोंनाय समाव फोरोंगिरिया बेफोरखौ गोसो होनांगौ। बिदिन्थि महरै जोंख्लाबनाय सावगारि, जोंख्लाबनाय गाबनि फोरों आगजुफोर बाहायनाया उन्दै गथ’फोरनि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ गोरलैयै बोगथाबो एबा मुहि होयो। सुबुङारि थासारिफोरा जाबाय-खनले खनले मावनाय एबा जावलेनाय, हाबिलास, आबेग, आखु बायदि बायदि। गोजौ थाखोफोराव फोरोंनायाव फोरोंगिरिया फोरोंनायखौ गोहोम गोनां खालामनो बेफोर जाहोग्रा एबा थासारिफोरखौ गोनांथि होनांगौ।

(ii) जोंनि फरायसालिफोराव सरासनम्रायै बाहायनाय गुबुन मोनसे आदब बाहायनाय जायो, बेयो जाबाय “बान्था आरो साजा” राहा आरो “थुलुंगाखां होनाय” राहा। बे राहाखौ बाहायनाया गोनां, नाथाइ बे राहाखौ बांद्राय बाहायनायखौ नागार नांगौ। मानोना बेखौ खनले खनले बाहायबाय थायोब्ला नंगुबै थांखिखौ मोनफुंनो हानाय नङा। आरोबाव हानायमानि सोलेरारि साजा होनाय राहानिफ्राय जानगाराव थानांगौ।

(iii) फोरोंगिरिया फरायसाफोरा गावनो मावनायनि जोहै सोलोंनाय आरो गाव सोलोंनाय राहानि सायाव गोनांथि होनांगौ। सानथौवारि एबा थिरांथाइयारि बेखेवनायजों लोगोसे बाहायारि सोलोंनायनि खाबु होनाय जायोब्ला फरायसाफोरा गावनो गाव बांसिन गोसो होगोन आरो गोसो दुंगोन।

(iv) फोरोंनाय-सोलोंनाय बिखान्थियाव जावलेनाया एबा खनले खनले खालामफिननाया गोनांथार। नाथाय जावलेनायखौ बांद्राय बाहायनाया सोलोंनायखौ खाबजायै खालामनो हायो। बेनिखायनो गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ सरैखा खालामनो थाखाय मोनसे आयदाखौनो खनले खनले जावलेबाय थानायनिफ्राय फोरोंगिरिया हानायमानि जानखाराव थानांगो।

(v) फोरोंनाय – सोलोंनाय बिखान्थिया बांद्राय गोलाव एबा गोबां समसिम जानो नाङा। मानोना, फोरोंनाय-सोलोंनाय बिखान्थिया बांद्राय गोलाव जायोब्ला फरायसाफोरा गोसोआरियै मेंग्लियो जाहोनाव बिसोरो गोसो होनो हाया जायो। जुनियायै उन्दै थाखोफोराव फोरोंनाय-सोलोंनाय समा गुसुं जानांगौ अब्लासो फरायसाफोरनि गोसो होनाय आरो गोसो दुनाया सोलिबाय थायो।

(vi) बुंनाय जायोदि मिनिनाया साबसिन मुलि होननानै, थाखो खथायाव फरायसाफोरनि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ जौगा होनो थाखाय फोरोंगिरिया फेस्ला बुंनांगौ एबा मायबा मिनिथाव बाथ्रा बुंना मिनि होनांगौ। नाथाय फोरोंगिरिहा थाखो खथायाव थासारि नायना बे आदबखौ बाहायनायनि रोखा गियान थाथार नांगो।

8. सोलोंथाइयारि बिथिंआवहाय गोसो होनायनि गोनांथिखौ सुंद ‘यै सावराय। (Discuss briefly about the importance of at-tention in the field of education.)

Ans: सोलोंथाइयाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गोनांथि (Edu-cational significance of attention and interest): गोसो होनाय आरो गोसो जानाया गोसोनि मोननै जोबोद गोनांथार बिखान्थि एबा खामानि। गोसो होनाया आबहावानि माबेबा आयदा एबा बेसादनि सायाव गोसोखौ सांग्रां खालामो। गुबुन फारसे गोसो दुनाया गोसो होनायनि बयनिख्रुइबो गोनांथार इसिङारि थासारि।

गोसोबिगियानगिरिफोरा बे फोथाइथिनि सायाव गोसो होदोंदि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाया फोरोंनाय आरो सोलोंनाय बिखान्थियाव गोनांथार बिहोमा होयो। गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि अनगा सोलोंनाया जेबो फिथाइ थाया। सासे फरायसानि सोलोंथाइयारि जिउनि जाफुंसारनाया गुबैयै एबा गाहाइयै बे फरायसानि सोलोंनाय बिखान्थियाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि सायावसो आबुंयै सोनारो।

बे मोननैनि सोलोंथाइयारि गोनांथिनि थाखायनो सोलोंथाइनि गोसो होनाय आरो गोसो ढुंनायखौ सोलोंथाइयाव सोलोंथाइनि “राहा आरो थांखि” (Means and Ends) होनना हमना लानाय जायो। गोहोम गोनां सोलोंनायनि थाखाय गोसोनि सांग्रांथि आरो थियारिथाइथिया गोनांथार। गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायाल’ फरायसाफोरनियाव बेफोरखौ जौगाहोनो हायो। बेनि थाखायनो गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ ‘सोलोंनायनि राहा’ होनना हमना लानाय जायो। आरोबाव गोदान सोलोंथाइ सान्थौगिरिफोरा बिबुंथि एबा बिथोन होदोंदि फोरोंगिरिफोरनि गाहाइ एबा गुदि बिबाना फोरोंनाय नङा, नाथाय फरायसाफोरनियाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाय जौगाहोनायसो। बे बिबुंथि एबा सोलोंथाइनि नोजोरनि बादिब्ला गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाया सोलोंथाइयाव ‘सोलोंथाइनि थांखिसो’।

गोजाम आदबारि फोरोंनाय आदबाव फोरोंगिरिया फरायसाफोरनो गासैबो आयदाखौनो बेखेवना फोरोंङो मोन। थाखो खथायाव फरायसाया सांग्रां नङि खोनासंग्राल’ जाना थायोमोन। नाथाय गोदान सोलोंथाइ राहाया फरायसाफोरा गावनो-सोलोंनाय बिखान्थिखौसो गोनांथि होयो। सासे फोरोंगिरिनि बिबाना बे बादि गोसो होनाय आरो गोसो ढुंनाय सोरजिनाय एबा जौगाहोनाय जायनि जोहै फरायसाफोरा गाव-सोलोंनो थाखाय थुलुंगा खाङो। बे बादिनो गोसो होनाय आरो गोसो गुदुं जौगाहोनाया फोरोंगिरिनि गाहाइ एबा गुदि खामानि, मानोना फरायसाफोरनि सोलोंनाया आरो जाफुंसारनाया गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाय मोननैनिबो सायाव सोनारो।

9. सोलोंथाइयारि बिथिआवहाय गोसो दुंनायनि गोनांथिखौ सुंद ‘यै सावराय। (Discuss briefly about the importance of in-terest in the field of education.)

Ans: सोलोंथाइयाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि गोनांथि (Edu-cational significance of attention and interest): गोसो होनाय आरो गोसो जानाया गोसोनि मोननै जोबोद गोनांथार बिखान्थि एबा खामानि। गोसो होनाया आबहावानि माबेबा आयदा एबा बेसादनि सायाव गोसोखौ सांग्रां खालामो। गुबुन फारसे गोसो दुनाया गोसो होनायनि बयनिख्रुइबो गोनांथार इसिङारि थासारि।

गोसोबिगियानगिरिफोरा बे फोथाइथिनि सायाव गोसो होदोंदि गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाया फोरोंनाय आरो सोलोंनाय बिखान्थियाव गोनांथार बिहोमा होयो। गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि अनगा सोलोंनाया जेबो फिथाइ थाया। सासे फरायसानि सोलोंथाइयारि जिउनि जाफुंसारनाया गुबैयै एबा गाहाइयै बे फरायसानि सोलोंनाय बिखान्थियाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायनि सायावसो आबुंयै सोनारो।

बे मोननैनि सोलोंथाइयारि गोनांथिनि थाखायनो सोलोंथाइनि गोसो होनाय आरो गोसो ढुंनायखौ सोलोंथाइयाव सोलोंथाइनि “राहा आरो थांखि” (Means and Ends) होनना हमना लानाय जायो। गोहोम गोनां सोलोंनायनि थाखाय गोसोनि सांग्रांथि आरो थियारिथाइथिया गोनांथार। गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायाल’ फरायसाफोरनियाव बेफोरखौ जौगाहोनो हायो। बेनि थाखायनो गोसो होनाय आरो गोसो दुंनायखौ ‘सोलोंनायनि राहा’ होनना हमना लानाय जायो। आरोबाव गोदान सोलोंथाइ सान्थौगिरिफोरा बिबुंथि एबा बिथोन होदोंदि फोरोंगिरिफोरनि गाहाइ एबा गुदि बिबाना फोरोंनाय नङा, नाथाय फरायसाफोरनियाव गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाय जौगाहोनायसो। बे बिबुंथि एबा सोलोंथाइनि नोजोरनि बादिब्ला गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाया सोलोंथाइयाव ‘सोलोंथाइनि थांखिसो’।

गोजाम आदबारि फोरोंनाय आदबाव फोरोंगिरिया फरायसाफोरनो गासैबो आयदाखौनो बेखेवना फोरोंङो मोन। थाखो खथायाव फरायसाया सांग्रां नङि खोनासंग्राल’ जाना थायोमोन। नाथाय गोदान सोलोंथाइ राहाया फरायसाफोरा गावनो-सोलोंनाय बिखान्थिखौसो गोनांथि होयो। सासे फोरोंगिरिनि बिबाना बे बादि गोसो होनाय आरो गोसो ढुंनाय सोरजिनाय एबा जौगाहोनाय जायनि जोहै फरायसाफोरा गाव-सोलोंनो थाखाय थुलुंगा खाङो। बे बादिनो गोसो होनाय आरो गोसो गुदुं जौगाहोनाया फोरोंगिरिनि गाहाइ एबा गुदि खामानि, मानोना फरायसाफोरनि सोलोंनाया आरो जाफुंसारनाया गोसो होनाय आरो गोसो दुंनाय मोननैनिबो सायाव सोनारो।

Notes of Class 12 Education Chapter 5 in Bodo Medium | AHSEC Class 12 Education Chapter 5 in Bodo Notes In this post we will explain to you Class 12 Education Lesson 5 Question Answer | Class 12 Education Question Answer Unit 5 If you are a Student of Bodo Medium then it will be very helpfull for you.

Note- If you find any mistakes in this CHAPTER, please let us know or correct them yourself. Thank you.

Leave a Reply

error: Content is protected !!
Scroll to Top