Bodo Medium Class 10 Social Science Chapter 3 Question Answer आसामाव ब्रिटिस बेरेखा जांख्रिखांनाय आरो आबादारि बिग्रायनाय

Bodo Medium Class 10 Social Science Chapter 3 Question Answer आसामाव ब्रिटिस बेरेखा जांख्रिखांनाय आरो आबादारि बिग्रायनाय Anti-British Rising and Peasant Revolts in Assam. Class 10 Social Science Question Answer in Bodo to each Chapter is provided in the list of SCERT, NCERT, SEBA सामाज बिगियान Class 10 Question Answer दिए गए हैं ताकि आप आसानी से विभिन्न अध्यायों के माध्यम से खोज कर सकें और जरूरतों का चयन कर सकें Class 10 Social Science Chapter 3 Question Answer Class 10 Bodo Medium Social Science Chapter 3 Questions Answer. SEBA Bodo Medium Class 10 Social Science Chapter 3 आसामाव ब्रिटिस बेरेखा जांख्रिखांनाय आरो आबादारि बिग्रायनाय Notes covers all the exercise questions in NCERT, SCERT.

Join us Now

Class 10 Social Science Chapter 3 आसामाव ब्रिटिस बेरेखा जांख्रिखांनाय आरो आबादारि बिग्रायनाय

बोडो मीडियम कक्षा 10 सामाज बिगियान खोन्दो 3 आसामाव ब्रिटिस बेरेखा जांख्रिखांनाय आरो आबादारि बिग्रायनाय Question Answer | Anti-British Rising and Peasant Revolts in Assam | इस पोस्ट में हम आपको ये समझा ने कि कोशिश की है की कक्षा 10 बोडो मीडियम सामाज बिगियान खोन्दो 3 आसामाव ब्रिटिस बेरेखा जांख्रिखांनाय आरो आबादारि बिग्रायनाय Question Answer. अगर आप एक सात्र या शिक्षाक हो बोडो मीडियम की, तो आपके लिए ये बोडो मीडियम कक्षा 10 सामाज बिगियान खोन्दो 3 Question Answer बोहत लाभदायक हो सकता है। कक्षा 10 सामाज बिगियान खोन्दो 3 मे आप अपना ध्यान लगाके पढ़ कर इस कक्षा 10 सामाज बिगियान में अछि Mark ला सकते हो अपनी आनेवाली परीक्षा में।

खोन्दो 3 आसामाव ब्रिटिस बेरेखा जांख्रिखांनाय आरो आबादारि बिग्रायनाय
Chapter 3 Anti-British Rising and Peasant Revolts in Assam

थामथि खोन्दो

बांसायख’ सोंथिनि फिननाय

गेबें फिननायखौ सायख’ना दिहुन :

सों 1. भारतबर्षआव इष्ट इण्डिया कम्पानीया मोनसे गोहोगोरा खुंगिरि महराव गायसनजादोंमोन–

(a) 19 जौथाइनि 30 आरो 40 जिथाइ।

(b) 19 जौथाइनि 60 आरो 70 जिथाइ। 

(c) 20 जौथाइनि 30 आरो 40 जिथाइ।

(d) 20 जौथाइनि 40 आरो 50 जिथाइ। 

फिन : (a) 19 जौथाइनि 30 आरो 40 जिथाइ।

सों 2. इंराजा हानि खाज ‘ना आरो गुबुन खाज ‘ना बोखांदोंमोन–

(a) मुवा बेसादनि गेजेरजों।

(b) रांनि गेजेरजों।

(c) चेकनि गेजेरजों।

(d) बेगार बैनायनि गेजेरजों।

फिन : (b) रांनि गेजेरजों।

सों 3. 1843 मायथाइयाव आसामाव बान्दाखान्थि होबथादोंमोन–

(a) ब्रिटिस।

(b) जार्मन।

(c) पर्तुगिस।

(d) साइनिस।

फिन : (a) ब्रिटिस।

सों 4. आसामाव सुदजानाय माहाजोन थाखो सोमजिहोदोंमोन–

(a) गोदान हा खान्थि। 

(b) खावरि रांखान्थि।

(c) खाज ‘ना सोबांनाय खान्थि।

(d) पाइक खान्थि।

फिन : (b) खावरि रांखान्थि।

सों 5. बिगोमा गोमानाय खान्थि दिहुनदोंमोन–

(a) लर्ड डेलहाउसि।

(b) लर्ड कार्जन।

(c) लर्ड उवेलेसलि।

(d) लर्ड मिन्ट’।

फिन : (a) लर्ड डेलहाउसि।

सों 6. गिबि गिबिनि थाखाय भारतारि सान्थ्रिया बिग्रायदोंमोन जायगा–

(a) दिल्ली।

(b) मुम्बाइ।

(c) आसाम।

(d) मिराट।

फिन : (d) मिराट।

सों 7. मणिराम देवाननि बाङालि मुक्तियार (उदांस्रि दावहारु) लोगो–

(a) मधु मल्लिक।

(b) मफट मिलस्।

(c) ग’मधर कुँवर।

(d) प्रफुल्ल राय।

फिन : (a) मधु मल्लिक।

सों 8. आसामनि 1857 मायथाइनि बिग्रायनायनि गाहाइ दैदेनगिरि–

(a) कन्दर्पेस्वर सिंह।

(b) पियलि बरुवा। 

(c) मणिराम देवान।

(d) दुति बरुवा।

फिन : (c) मणिराम देवान।

सों 9. 1858 मायथाइनि 26 फेब्रुवारि सानखालि फासि होयो– 

(a) मणिराम देवान आरो पियलि बरुवा।

(b) बाहादुर गावबुरा आरो फरमुद आलि।

(c) मणिराम देवान आरो ग ‘मधर कुवर।

(d) अकियां नंबाह आरो टिकेन्द्रजित।

फिन : (a) मणिराम देवान आरो पियलि बरुवा।

सों 10. बाहादुर गावबुरा आरो सेख फर्मुद आलिखौ दैथाय हरनाय जादोंमोन– 

(a) मेघालय।

(b) मणिपुर।

(c) आन्दामान।

(d ) ग’वा।

फिन : (c) आन्दामान।

सों 11. मफट मिलसआ गाहाइ बिजिरगिरिमोन–

(a) दिल्ली गोजौ बिजिरसालि।

(b) कलिकता गोजौ बिजिरसालि।

(c) पाटना गोजौ बिजिरसालि।

(d) गुजराट गोजौ बिजिरसालि।

फिन : (b) कलिकता गोजौ बिजिरसालि।

सों 12. मोसौ-मैसो गुमनाय फोथाराव फोनांनाय खाज ‘ना–

(a) ग्रेजिं खाज ‘ना।

(b) टिकत खाज’न।

(c) आबकारि खाज ‘न।

(d) लाइसेन्स खाज ‘ना।

फिन : (a) ग्रेजिं खाजोना।

सों 13. आबादारि बिग्रायनाय ‘फुलगुरि धावा’ आ जादोंमोन–

(a) 1861 मायथाइ।

(b) 1868 मायथाइ।

(c) 1894 मायथाइ।

(d) 1857 मायथाइ।

फिन : (a) 1861 मायथाइ।

सों 14. सिंगार साहाबा फोथै जानाय बिग्रायनाय–

(a) लसिमा आबादारि बिग्रायनाय।

(b) पथरुघाट आबादारि बिग्रायनाय। 

(c) रङिया आबादारि बिग्रायनाय।

(d) फुलगुरि धावा।

फिन : (d) फुलगुरि धावा।

सों 15. आबादारि बिग्रायनायनि गाहाइ जाहोन–

(a) बांद्राय हाराव खाज ‘ना।

(b) न’-बां सिफायनाय।

(c) आबाद फसल बुथुमनाय।

(a) गोजौनि मोनसेबो नङा।

फिन : (d) बांद्राय हाराव खाज ‘ना।

सों 16. आसामा इंराजनि सिङाव फैयो–

(a) 1826 मायथाइ।

(b) 1830 मायथाइ।

(c) 1726 मायथाइ।

(d) 1926 मायथाइ।

फिन : (a) 1826 मायथाइ।

सों 17. ब्रिटिसनि बेरेखायै बिग्रायनो जयन्तीयाफोरखौ दैदेनदोंमोन–

(a) सन्बोधन कसारि।

(b) टिकेन्द्रजित।

(c) राजेन्द्र सिंह।

(d) अकियां नंबाह।

फिन : (d) अकियां नंबाह।

सों 18. जयन्तीया बिग्रायनाया थुंगेयो–

(a) 1860 मायथाइ।

(b) 1861 मायथाइ।

(c) 1863 मायथाइ।

(d) 1851 मायथाइ।

फिन : (c) 1863 मायथाइ।

सों 19. ब्रिटिसा खासि जयन्तीया हाजोआव गोदानै जिला खुंगिरि थिसनदोंमोन–

(a) हार्बर्ट स्कन्स।

(b) बि. डब्लिउ मर्टन।

(c) जि.डि.स्वावार।

(d) एन्दारसन।

फिन : (b) बि. डब्लिउ मर्टन। 

सों 20. सा कासारनि बिग्रायनायखौ दैदेनदोंमोन–

(a) अकियां नंबाह।

(b) टिकेन्द्रजित।

(c) सन्बोधन कसारि।

(d) उतिरत सिं।

फिन : (c) सन्बोधन कसारि।

सों 21. ब्रिटिसा आसामाव टिकट खाज ‘ना बाहायदोंमोन–

(a) 1903 मायथाइ।

(b) 1857 मायथाइ।

(c) 1858 मायथाइ।

(d) 1861 मायथाइ।

फिन : (c) 1858 मायथाइ। 

सों 22. मणिराम देवानखौ बिजिरनानै फासि होनाय बिजिरगिरिया जाबाय–

(a) जेनकिन्स।

(b) डेभिद स्कट।

(c) हलरइद साहाब।

(d) एन्दारसन।

फिन : (c) हलरइद साहाब।

सों 23. मफट मिलस् साहाबा आसामाव फैदोंमोन–

(a) 1853 मायथाइ।

(b) 1950 मायथाइ।

(c) 1857 मायथाइ।

(d) 1863 मायथाइ।

फिन : (a) 1853 मायथाइ।

सों 24. राजा कामेस्वर सिंहनि फिसाज्ला–

(a) पुरन्दर सिंह।

(b) कन्दर्पेस्वर सिंह।

(c) ग’मधर कुवर।

(d) मणिराम देवान।

फिन : (b) कन्दर्पेस्वर सिंह।

सों 25. जिगु जौथाइनि जोबथा जिथाइयाव आबादारि बिग्रायनायखौ मोनथिनाय जायो– 

(a) आसाम रायट।

(b) आसाम एस ‘सियेसन।

(c) ज’रहाट सार्बजनिक सभा।

(d) कसारि सम्मिलन।

फिन : (a) आसाम रायत।

फरानि सोंनाय फिंननाय

जोबोर गुसुं फिननायनि सोंनाय :

सों 1. ब्रिटिस खुंथाइ गायसनजानायनि उनाव आसामनि खाजोना खांनाय राहायाव मा सोलाय सल’ जादोंमोन? 

फिन : ब्रिटिस खुंथाइ गायसनजानायनि उनाव आसामनि खाजोना खांनाय राहाया खावरि रांखान्थिसिम सोलायदोंमोन। 

सों 2. बबे मायथाइयाव मफट मिलसआ आसामाव फैदोंमोन?

फिन : मफट मिलसआ 1853 मायथाइयाव आसामाव फैदोंमोन। 

सों 3. खायाफोरा सोरमोन?

फिन : खायाफोरा सुद जाग्रा मारोवारि माहाजोनमोन।

सों 4. आसामाव 1857 मायथाइनि बिग्रायनायखौ सोर दैदेनदोंमोन?

फिन : आसामाव 1857 मायथाइनि बिग्रायनायखौ मनिराम देवानआ दैदेनदोंमोन।

सों 5. 1857 मायथाइनि बिग्रायनायाव आसामनि बिग्रायारिफोरा सोर आह’म राज खुंगुरखौ फिन आह’म राजआफादाव फज’नो नागिरदोंमोन?

फिन : आसामनि बिग्रायारिफोरा कन्दर्पेश्वर सिंहखौ फिन आह’म राजआफादाव फज ‘नो नागिरदोंमोन।

सों 6. मणिराम देवानखौ सोर बाङालि मुक्तियारा मदद खालामदोंमोन? 

फिन : मणिराम देवानखौ मधुमल्लिक मुंनि बाङालि मुक्तियारा मदद खालामदोंमोन।

सों 7. मणिराम देवानजों लोगोसे सोर फासिनि दौलेङाव दिन्दांफानो गोनां जादोंमोन?

फिन : पियलि बरुवा। 

सों 8. सोर मणिराम देवानखौ बिसार खालामदोंमोन?

फिन : मणिराम देवाननि बिसारखौ मोनसे जर ‘खा गायसनजानाय बिसार आफादआ खालामदोंमोन। 

सों 9. आसामनि 1857 मायथाइनि बिग्रायनायनि फेलें जानायनि मोननै जाहोन मख’। 

फिन : आसामनि 1857 मायथाइनि बिग्रायनायाव फेलें जानायनि मोननै जाहोना जाबाय–

(i) आसामनि बिग्रायारिफोरनि अनजिमाया एसेल’थारमोन। मणिराम देवाननि मददगिरिफोरा ज’रहाट आरो शिबसागरावनो सिमा गोथे जानांदोंमोन। 

(ii) बिग्रायनायनि दैदेनगिरिफोरा समनि फारसे जेबो गियान गैयामोन मानोना बिसोर थियारि जासेयावबो समबादियै खामानिखौ मावफुंनो हायाखैमोन। जायनि जाउनाव इंराज सरकारा रैखाथिनि सांग्रांथिनि थाखाय थोजासे सम मोनदोंमोन। 

सों 10. मा मा मायथाइयाव दलिल टेक्स (टिकट खाजोना) आरो आरजिनायनि टेक्स बाहायनाय जादोंमोन?

फिन : 1858 मायथाइयाव दलिल टेक्स (टिकट खाजोना) आरो 1860 मायथाइयाव आरजिनायनि टेक्स बाहायनाय जादोंमोन।

सों 11. ब्रिटिसनि समाव आसामनि आबादारिफोरनि जालाखार जानानायनि मोननै जाहोन लिर। 

फिन : ब्रिटिसनि समाव आसामनि आबादारिफोरनि जालाखर जानांनायनि मोननै जाहोना जाबाय–

(i) ब्रिटिस सरकारा आबादारिफोरनिफ्राय गोजौ हाराव खाजोना खांनाय। 

(ii) ब्रिटिसा आसामाव खाउरि रांखान्थि बाहायनाय थामहिनबा रांनि बिजोंजों आबादारिफोरनिफ्राय खाजोना खांनाय।

सों 12. लेफटेनेन्ट सिंगारा सोरमोन?

फिन : लेफटेनेन्ट सिंगारा नगाव जिलानि लेङाइ जिला खुंगिरिमोन।

सों 13. फुलगुरिनि धावाया माब्ला जायामोन?

फिन : फुलगुरिनि धावाया 1861 मायथाइनि 18 अक्ट ‘बराव जादोंमोन।

सों 14. रडियानि आबादारि बिग्रायनाया माब्ला जादोंमोन? 

फिन : रडियानि आबादारि बिग्रायनाया 1893 मायथाइनि 24 दिसेम्बर खालि जादोंमोन। 

सों 15. लचिमाया बबैयाव दं?

फिन : लचिमाया बजाली ओनसोलनि सरुक्षेत्रि मौजायाव दं। 

सों 16. लचिमानि आबादारि बिग्रायनाया माब्ला जादोंमोन?

फिन : लचिमानि आबादारि बिग्रायनाया 1894 मायथाइनि 21 जानुवारियाव जादोंमोन।

सों 17. पथरुघाटनि आबादारि बिग्रायनाया माब्ला जादोंमोन?

फिन : पथरुघाटनि आबादारि बिग्रायनाया 1894 मायथाइयाव जादोंमोन। 

सों 18. 1861 मायथाइयाव जयन्तीया बिग्रायनायखौ सोर दैदेनदोंमोन? 

फिन : ओकियां नंबाहआ 1861 मायथाइनि जयन्तीया बिग्रायनायखौ दैदेनदोंमोन।

सों 19. 1881 मायथाइयाव सा कासारनि हारिफोरनि बिग्रायनायखौ सोर दैदेनदोंमोन?

फिन : 1881 मायथाइयाव सा कासारनि थागिबि हारिफोरनि बिग्रायनायखौ सन्बोधन कसारिया दैदेनदोंमोन। 

सों 20. टिकेन्द्रजितखौ सोर थैनायनि साजा होदोंमोन?

फिन : ब्रिटिसा टिकेन्द्रजितखौ थैनायनि साजा होदोंमोन।

गोलाउ फिननायनि सोंथि

सों 1. आसामाव 1857-58 मायथाइनि बिग्रायनायनि जाहोनफोरनि सोमोन्दै सुंद वै लिर। 

फिन : आसामाव 1857-58 मायथाइनि बिग्रायनि जाहोनफोरखौ गाहायाव सुंद ‘यै सावरायनाय जाबाय–

(i) इंराजनि गोदान हा खाजोना खान्थि आरो खाउरि रांखान्थि : आसामाव ब्रिटिस खुंथाय जागायनायनि उनाव बिसोर गोदान हा खाजोना खान्थिजों गोजौ हाराव खाजोना बोखांदोंमोन आरो बै खाजोनाखौ रांनि गेजेरजों खांनो थाखाय जागायदोंमोन खावरि रांखान्थि। आसामाव ब्रिटिस खुंथाइनि सिगां खावरिजों खाजोना खांनाय राहा गैयामोन। नाथाय इंराजा बाहायनाय रांनि गेजेरजों हानि खाजोना आरो गुबुन गुबुन खाजोना खांनाय राहायाव असमीया फोरजानि हालसाला गाज्रि जाबोदोंमोन आरो बेराफार्सेथिं ब्रिटिस सरकारनि सोबख ‘नाया सानफा एफा बांबोदोंमोन। इंराजनि खावरि रांखान्थिनि अनगायैबो गुबुन माखासे जाहोग्रायाबो असमीया फोरजानि हालसालखौ गाज्रि खालामदोंमोन। बिदिन्थि बादियै भारतबर्षनि गुबुन राज्यनि बादियै आसामाव ब्रिटिस खुंथाइया नख’ र शिल्पनि जोबस्रांनाय लाबोना असमीया फोरजानि हालसालखौ गाज्रि खालामदोंमोन।

(ii) जौगा थाखोनि सुबुंफोरनि खामानि गोमानाय : सरसनस्रा थाखोनि सुबुंनि गाज्रि हालसालनि उलथायै जौगा थाखोनि सुबुंनि हालसालखौबो ब्रिटिस खुंन्थाइ समाव मोजां होनना बुंनो हायामोन। आह ‘म हादुंग्रा थाखोनि खायसेया जागायनायनिफ्रायनो ब्रिटिस खुंथायाव हाबनो नाजादोंमोनब्लाबो गोदान सोलोंथाइजों गोरों नङिलाय बंसिनानो गोदान खुंन्थाय राहायाव बाहागो लानो गोहो जायाखैमोन। 

गुबुनफारसेजों इंराज खुंगिरिया खुंथाइ खालायनो बंग हादोरसानिफ्राय सोलोंथाइ गोनां बाङाली सुबुंखौ लाबोदोंमोन। जाउनाव आह ‘म खुंथाइनि समनि गिदिर गोलाउफोरा गोख्रै हाराव खामानि गोमानो जागायबोदोंमोन। गोजौ थाखोनि गिदिर गोलाउफोरनि बे खामानि गोमाजानाया ब्रिटिसनि बेरेखायै खुन्द्रिनाय लाबोदोंमोन।

(iii) बान्दा खान्थि होबथानाय : आह ‘म खुंथाइ समाव आसामनि गोजौ थाखोनि सुबुङा बान्दा, साखर, रुवाथि आरिनि सिबिनायजों मोनसे रंजाबाजा एबा मोजां जिउ सामलायदोंमोन। नाथाय 1843 मायथाइयाव आसामाव इंराजा बान्दा खान्थि होबथानायाव ब्राह्मण, पुर ‘हित एबा गुबुन गोजौ थाखोनि सुबुंफोरा गावसोरनि आबाद मावनायाव मावसुमानि आंखाल मोनदोंमोन। बे थाखोनि सुबुंफोरा समाजारि मान-मर्जदा गोमाजानानै ब्रिटिसनि गोदान खुंथाइ राहानि फार्से गोजोनगैयि जादोंमोन। 

बिसोर गावसोरनि आबादारि एबा गुबुन बान्दा साखरजों मावनाय खामानिफोरखौ मावना लाजिनो गोनां जादोंमोन। थारैनो ब्रिटिसा गावसोर गोदानै गायसनाय साहाबागानफोराव मावसुमा जगायनो थाखायसो गोजौ थाखोनि बेंन्दोंनिफ्राय बे मावसुमा थाखोखौ उदां खालामदोंमोन। बिसोर बे थाखोनि थाखाय जौगायारि खामानिनि हरखाबै जेबो राहा लायाखैमोन। बेखायनो बे मावसुमा थाखोआबो इंराज खुंथाइनि फारसे गोजोनदोंमोन बेखौ बुंनो हाया।

(iv) खाजोगैयि हानि बांद्रायखौ सेना लानानै आद्राफोरनि सायाव खाजोना फोनांनाय : आह’म राजखुंथाइ समनिफ्राय एबा गोदोनि फ्रायनो ब्राह्मन, पुर ‘हितफोरा लाखेराज हा एबा खाजोना होनाङि हाखौ बाहायनो मोनदोंमोन। नाथाय गोदान इंराज खुंथाइया बे खाजोगैयि हाखौ संनानै बांद्राय एबा उफ्रा हाखौ सेनानै आद्रा हानि सायाव खाजोना फोनांदोंमोन। जारिमिनगिरि हेरम्बकान्त बरपुजारीया मख ‘दोंदि गोजौ आसामनि गोबां ब्राह्मन, पुर ‘हितफोरा बिसोरनि खाजोनागैयि हाखौ सेना लानानै आद्राफोरनि सायाव खाजोना फोनांनायनि थाखायनो 1857 मायथाइनि बिग्रायनायाव बिसोर ब्रिटिस बेरेखा जादोंमोन।

सों 2. आसामाव 1857-58 मायथाइनि बिग्रायनायाव मणिराम देवाननि बिफावनि सोमोन्दै सावराय।

फिन : मणिराम बरभान्दार बरुवाया मणिराम देवान मुङै मिथिजानायमोन। आसामाव 1857-58 मायथाइनि बिग्रायनायनि दैदेनगिरिया जादों मणिराम देवान। मणिराम देवाननि गोसोआव फैदोंमोनदि आसामाव आह’म राजा फजनो हायाब्ला गोजौ थाखोनि सुबुंनि जौगानाय फैनाय नङा लोगोसे आसामनि सरासनस्रा फोरजा फिसाफोरनि दुखुनि हालसालाबो जोबनाय नङा। बेनिखायनो 1853 मायथाइयाव जेब्ला मफट् मिलच साहाबा आसामनि खुंथाइ राहानि सोमोन्दै सुलाद लानो फैदोमोन अब्ला मणिराम देवानआ गां नै आरजलाइ होदोंमोन। 

गांसे आरजलाइनि गेजेरजों आह ‘म राजखुंगुर कन्दर्पेस्वर सिंहखौ फिन आह’म राजमासियाव फज ‘नायजों लोगोसे गोजौ थाखोनि सुबुंनि दुखु जार्लनि सोमोन्दैबो मिथि होदोंमोन। नाथाय मिल साहाबा बे आरजलाइनि जेबो गनायथि होवाखैमोन बाराखो नङा बियो मणिराम देवानखौ सासे खैसारगिरि सुबुं महरै मख ‘दोंमोन। मफट मिलनिफ्राय फेलें जानानै बियो फुरायै इंराजनि बेरेखा जादोंमोन। 1857 मायथाइनि गिबि बाहागोआव बियो कलिकतायाव थाङो आरो ब्रिटिस सरकारनो कन्दर्पेस्वर सिंहखौ आसामनि राजमासियाव फज ‘नांगौ होननानै आरजलाइ होनो थि खालामदोंमोन। नाथाय बियो बंग हादरनि लेफटेनेन्ट गर्बनरखौ लोगो मोननायनि जेबो सुबिदाखौनो मोनाखिसै।

बै समावनो बियो सा भारताव ब्रिटिस सान्थ्रियाव थानाय भारतारि सान्थ्रिया बिग्रायनाय जागायनायखौ मोनथिना बिदि रोखोमनि बिग्रायनायखौ आसामावबो खालामना ब्रिटिस खुंथायखौ होखार हरनायनि सिमां नुदोंमोन। बियो कलिकतानिफ्राय खायसे लाइजाम सिखावै ज ‘रहाटआव थानाय कन्दर्पेस्वर सिंह आरो गुबुन फोथायग्रा सुबुंनो दैथाय हरदोंमोन। बै लाइजामफोराव बियो डिब्रुगड़ आरो ग’लाघाटाव थानाय भारतारि सान्थ्रिफोरजों लोगो जाना बिग्राय नायखौ जागायजेननो थुलुंगा होदोंमोन। 

दुर्गा फुजानि समाव मणिराम देवानआ हाथियार साथियारजों आसामाव फैना बिग्रायनायाव बाहागो लानायनि बिथांखिमोन। नाथाय शिवसागरनि जिला मावख ‘ग्रा केप्टेइन हलरइदा बै लाइजामफोरखौ मोनो आरो लोगो लोगो मणिराम देवानखौ कलिकतायाव खायो। ज’रहाट आरो शिबसागराव बिनि लोगो जिउराम ढुलीया बरुवा, पियलि बरुवा, राजा कन्दर्पेस्वर सिंहमोनखौ खानाय जायो। मोनसे जर ‘खा बिसार आफादा बिजिरनायजों मणिराम देवानखौ ब्रिटिस बेरेखा खालामो आरो 1858 मायथाइनि 26 फेब्रुवारीयाव मणिराम देवानजों लोगोसे पियलि बरुवाखौ ज’रहाटनि जोबथेसालियाव फासि होनाय जायो।

सों 3. मा मा जाहोनाव आसामाव 1857-58 मायथाइनि बिग्रायना फेलें जादोंमोन सावराय।

फिन : राजखान्थियारि आरो गौथुमारि नाजासेयावबो मणिराम देवान आरो बिनि लोगोफोरा सा भारतनि बादि आसामाव सान्थ्रि बिग्रायनायनि अरखौ ‘फोजोंनो हायाखिसै। बे बिग्रायनायाव फेलेंसो जानायसै। गाहायाव फेलें जानायनि जाहोनफोरखौ सावरायनाय जाबाय।

(i) आसामाव बिग्रायारिफोरनि अनजिमाया एसेल ‘थारमोन। मणिराम देवाननि मददगिरिफोरा ज ‘रहाट आरो शिबसामरावनो सिमा गोथे जाना दंमोन। नगाँव, कामरुप आरो गुवाहाटीयाव मददगिरि गैयामोन।

(ii) बिग्रायनायनि दैदेनगिरिफोरा समनि फारसे जेबो गियान गैयामोन मानोना बिसोर थियारि जासेयावबो समबादियै खामानिखौ मावफुंनो हायाखैमोन। जायनि जाउनाव इंराज सरकारा रैखाथिनि सांग्रांथिनि थाखाय थोजासे सम मोनदोंमोन।

(iii) बिग्रायनायनि गाहाइ दैदेनगिरि मणिराम देवानआ बिग्रायथिलिनिफ्राय बेसेबा गोजान जायगायाव दंमोन। मणिराम देवानआ जेसे हागौ कलिकतानिफ्राय थाबैनो गिदिंनांगौमोन। खुंथाइनि रोंगथि थाब्लाबो बिग्रायनाय दैदेननायनि थाखाय गोनां जानाय रोंगथि देवाननाव गैयामोन।

(iv) समाजनि गासैबो थाखोनि सुबुंखौनो बिग्रायनायाव सरजाबफाहोनो मणिराम देवान आरो बिथांनि मदद गिरिफोरा जेबो नाजानायनि राहा लायाखैमोन। नगाँव आरो गुवाहाटीयाव आसामनि गोदानै सोमजिनाय गेजेर थाखोनि सुबुंफोरा बिग्रायनायनि फारसे एसेबो गोसो गैयामोन।

(v) आसामनि बिग्रायारिफोरा गावसोरनि हाबा हुखानि गुमुरखौ रैखा खालामनायाव फेलें जादोंमोन। जाउनाव गासै बिथांखिफोरा ब्रिटिस सरकारजों मिथिजादोंमोन आरो बिग्रायनायखौ दबथायनायाव सरकारा जाफुंसारदोंमोन। 

(vi) आसामनि बिग्रायारिफोरा गोनां जानाय बादियै हाथियारनि जगायनाय मोनाखैमोन। मणिराम देवाना जुदियो हाथियार जगायनायनि बाथ्रामोन, नाथाय बिनि सिगांनो बियो खाजादोंमोन।

(vii) जोबनायाव, भारतबर्षनि गुबुन जायगानि बादि आसामावबो ब्रिटिस सान्थ्रि हानजायाव थानाय भारतारि सान्थ्रिफोरा गुबै गोहो महरै बाहागो लायाखैमोन। आसामनि बिग्रायारिफोरा मिराट, दिल्ली लक्ष्नौ बायदिनि बादि सान्थ्रिफोरनिफ्राय मददथि मोनाखैमोन।

सों 4. आसामाव 1857 मायथाइनि बिग्रायनायनि गोनांथिनि सोमोन्दै सावराय।

फिन : आसामाव 1857 मायथाइनि बिग्रायनाया फेलें जादोंमोन। थेवबो बे बिग्रांयनाया गोनांथि दंङ। गाहायाव गोनांथिफोरखौ मख’नाय जाबाय– 

(i) 1857 मायथाइनि बिग्रायनायखौ जुदियो ब्रिटिस सरकारा गोख्रों आखाइजों दबथायदोंमोन, आसामनि जारिमिनाव गिबि खेबनि थाखाय मोनसे दुलाराय भारतनि जारिमिनारि जाथाइजों लोगोसे आसामा सरजाब फादोंमोन। 

(ii) 1861 मायथाइनिफ्राय आसामाव जागायजेननाय आबादारि बिग्रायखांनायफोरा 1857 मायथाइनि बिग्रायनायनिनो बिजाथाय। 

(iii) आसामाव हिन्दु आरो मुसलिम बे मोननै गाहाइ हारिया खौसे जानानै बिग्रायनायाव बाहागो लाना हादोरारि सानस्रिखौ जौगाहोनायाव मददथि जगायदोंमोन।

(iv) 1857 मायथाइनि बिग्रायनायनिफ्राय भारतारि उदांस्रि सोमावसार नायनि गुबुन सोमावसार गिरि बादिनो आसामनि सोमावसारगिरिफोराबो मणिराम देवान आरो बिनि मददगिरिफोरनि खामानिजों थुलुंगाखां जादोंमोन।

सों 5. फुलगुरि धावानि सोमोन्दै सुंद’ फोरमायथि लिर।

फिन : ब्रिटिसनि रांखान्थियारि सोबख ‘नायनि बेरेखायै सोबख’ जाजानाय आबादारि राइजोफोरा जुरिनाय आसामनि गिबि बिग्रायखां नायानो जादों फुलगुरि धावा। नगाँवनिफ्राय एसे जानगाराव थानाय फुलगुरिया तिवा सुबुंजों बुंफबनाय दरसे गामियाव राइजोफोरा गोबां बिबांनि आफु आबाद मावोमोन आरो बेजोंनो बिसोरनि जिउ सामलायोमोन। 1861 मायथाइयाव ब्रिटिस सरकारा आफुं आबाद मावनायखौ फुरायै बन्द खालामदोंमोन। बिदि आफु आबाद मावनो मोनि खालामनायाव राइजोफोरा गोजोनगैयि जादोंमोन मानो होनब्ला सरकारा गावसोरनिफ्राय हारसिङै कानि फाननो लादोंमोन। सरकारा आफु आबाद मावनोमोनि खालामनायजों लोगोसे गय फाथैनि सायावबो खाजोना लगायगोन होनना रादाब फोसावदोंमोन। लोगो लोगोनो राइजोफोरा ब्रिटिसनि बेरेखायै जावरिखाङो।

सरकारा आफु आबाद बन्द खालामनाय लोगो लोगो 1861 मायथाइनि 17 सेप्तेम्बर खालारखालि अजायै 1500 आबादारिया बेनि हेंथा होनो फुलगुरियाव राइजोमेल खुङो। बे राइजो मेलाव ज ‘जानाय राइजोफोरखौ जिला खुंगिरि, हार्बर्ट स्कन्सआ लाजिफोनाङो। उनाव लाजिफोनांजानाय राइजोफोरा बे मानहानिनि बेरेखा खालामनो 15 अक्ट ‘बरनिफ्राय सानबानि हाबाफारिजों फुलगुरियाव राइजोमेल खुङो। 18 अक्ट ‘बर सानखालि जिला खुंगिरिनि थोननाय बादियै लेङाइ जिला खुंगिरि लेफटेनेन्ट सिंगारआ राइजो मेल खुंनाय राइजोफोरखौ होखारहरनो फैयो। 

सिंगारनि फाइखि आरो आबादारिफोरनि नारानाथा लावथि सेलायलायनाय जायो। बै थासारियावनो काहिघर मौजानि बाबु कैवर्त मुंनि सासे सुबुंआ सिंगारनि खर ‘आव लावथिजों बुयो। गुबुन आबादारियाबो सिंगारखौ गाग्ल ‘बनायाव सिंगारा जायगायावनो थैयो। बिनि गोथै स’हखौ कलं दैमायाव गारहरनाय जायो। बे जाथायखौनो जारिमिननि बिलायाव फुलगुरि धावा मुंजों मिथिनाय जायो। 

सों 6. 1894 मायथाइयाव सा कामरुपाव जानाय आबादारि बिग्रायनायनि सोमोन्दै सावराय।

फिन : 1894 मायथाइयाव सा कामरुपाव जानाय आबादारि बिग्रायनायनि सोमोन्दै सावरायनांगौब्ला रङियानि आबादारि बिग्रायनाय, बजालि ओनसोलनि लचिमानि आबादारि बिग्रायनायखौ मख ‘नो हायो।

1893 मायथाइनि 24 दिसेम्बर सानखालि रङियानि बाजार लुथिनायजों बे आबादारि बिग्रायनाया जागायो। रङियानि खाथि-खालानि जौ जौ आबादारिफोरा रङिया आरो तामुलपुरनि तहसिलदार राधाकान्त बरुवाखौ गोबां खेब लाजि फोनांदोंमोन। बेनि अनगायै आबादारिफोरा रङिया बाजारनि न’ बां सिफायना सिलिंखार खालामदोंमोन लोगोसे सुदजाग्रा मारोवारि माहाजोननि आखायनिफ्राय हा-बन्दकाव थानाय खारि-लाइफोरखौ लुथिदोंमोन। 

सरकारा सान्थ्रि लेंहरनानै बे थासारिखौ बिहोमथादोंमोन। नाथाय पुलिस सुपरिटेनदेन्ट रेइलीया सासेबो आबादारि दैदेनगिरिखौ खानो साहस खालामाखैमोन। उनाव 1894 मायथाइनि 8 जानुवारि सानखालि पुलिसा सा 15 आबादारिखौ मोनसे राइजो मेलनिफ्राय खायो। दिसेम्बरनि 10 खालारखालि रङिया थानानि खाथियाव अजायै 3000 आबादारिया ज’जादोंमोन। जिला खुंगिरि मेक केबेआ बिसोरखौ जायखारलांनो थिनदोंमोन। 

नाथाय आबादारिफोरा जायखार लाङोबालानो जिला खुंगिरिनि सिगाङाव हस्रिख्रावदोंमोनदि जों बुरजा बिंबानि हाराव जेब्लायबो खाज ‘ना होनो हाया। जेब्ला आबादारिफोरा एब्राबै थानानि इसिंआव हाबनो नागिरदोंमोन अब्ला जिला खुंगिरिया गुलिनि अरदार होदोंमोन। बेवहाय आबादारिफोर थैदोंमोन होनना मिथिनो मोनो। रङियानि बादिनो नलबारि, बरमा, बजाली बाइदिनि आबादारिफोरा सरकारनि खाज ‘ना खांनायाव गोख्रोंयै बादा होदोंमोन।

बजाली ओनसोलाव लसिमा, चौखुटी, पानागाव, सर्थेबारी, पाटासारकुसि बाइदिनि हाजार हाजार आबादारिफोराबो राइजो मेलाव ज’जादोंमोन। बे मेलाव रङिया, नलबारि, धर्मपुर बाइदिनि आबादारिफोराबो हेफाजाब होदोंमोन। 1894 मायथाइनि 21 जानुवारि सानखालि सरुक्षेत्री मौजानि लसिमानि खाथिनि काप्ला गामियाव मौजादार दासीराम चौधुरी आरो हलिराम मिश्र मन्दलखौ खाज’ना खांनो थांनायाव राइजोआ गाज्रियै बुयो। 

साननैसोनि उनाव मौजादारा थैयो। बरपेटानि महकुमा बेंगिरि माधब बरदलैआ सा 75 आबादारि खाना जिरायसालि (Rest Camp) याव लाखिदोंमोनब्लाबो सा 3000 सो आबादारिआ जिरायसालिखौ बेंफैनायाव बिसोरखौ हगारफिननो गोनां जायो। बेनि उनाव जिला खुंगिरि मेक केबेआ पुलिस आरो गर्खा रेजिमेन्ट लानानै सा 59 बिग्रायारि आबादारिफोरखौ खाना जोबथेसालियाव दोनदोंन। पुलिसा खाजानाय बिग्रायारिफोरखौ मोसौनि बादि हाल बोहोदोंमोन जाहाथे बिसोर उनाव बिग्रायलिया। सरकारा हलिराम मिश्र मन्दल बुनायनि दायाव सा 16 बिग्रायारि आबादारिखौ साजा होदोंमोन। उनाव कलिकता हाइकर्टनि थोननाय बादियै बिसोरनि साजाखौ गुरै खालामनाय जायो। 

सों 7. 1894 मायथाइयाव पथरुघाटआव जानाय आबादारि बिग्रायनायनि सोमोन्दै बेखेवना लिर।

फिन : सरकारनि ब्रांद्राय हाराव खाज’ना थि खालामनायनि बेरेखायै दरं जिलानि बेंदोंनि मंगलदै महकुमानि पथरुघाटआव आबादारि बिग्रायनाया जावरि खांदोंमोन। 1894 मायथाइनि जानुवारि दाननि गेजेर समनिफ्रायनो बिसोर बांद्राय हाराव खाज ‘ना खांनायखौ बादा होदोंमोन। खाज ‘ना बारायनायनि हेंथायै मंगलदै महकुमानि कलाइगाव, मंगलदै, सिपाजार आरो पथरुघाटनि तहसिलनि आबादारिफोरा राइजो मेल खुंदोंमोन। बिसोर गावबा गाव ओनसोलाव राइजो मेल खुंनायनि उनाव 1894 मायथाइनि जानुवारि दाननि 26 खालारनिफ्राय 28 खालारसिम सानथामनि हाबाफारिजों राइजो मेल खुंनायनि गरन्थ’ जादोंमोन आरो बे बादियै ज’ जानायनि बाथ्रामोन। राइजो मेल खुंगोनखौ मोनथिना जिला खुंगिरि जे.डि. एन्दारसना पुलिस आरो सान्थ्री हानजा पथरुघाटाव थिनहरदोंमोन।

पुलिस आरो सान्थ्रि हानजानि हेफाजाबजों खाज ‘ना होयि आबादारिनि सम्पति क्रुक खालामदोंमोन। सरकारनि बे खामानियाव आबादारिफोरा गोजोनगैयि जादोंमोन आरो क्रुक खालामग्रा बेरिंटन साहाबखौ बेंदोंमोन। बेरिंटन साहाबा आबादारिनिफ्राय जेनथेन गबोनानै जिला खुंगिरिनि जिराय सालियाव सफैदोंमोन। घन्टानैसोनि उनावनो अजायै सा 2000 रागा जोंनाय आबादारिफोरा जिरायसालिसिम थांनानै हाथरजों, खुबै हरनानै पुलिस, सान्थ्रि मावख ‘ग्राफोरनि मेगन गेवनो हायि खालामदोंमोन। उनाव पुलिस, सान्थ्रिनि गुलि हगारनायाव सरकारनि हिसाब बादियै सा 15 आबादारि थैयो आरो सा 37 जखम जायो। नाथाय बेसरकारि बादियै सा 140 थैयो आरो सा 150 जख ‘म जायो।

पथरुघाटनि आबदारि बिग्रायनायखौ ब्रिटिस साम्राज्यबादी सरकारा गोख्रों आखाइजों दबथायदोंमोन। बे बिग्रायनायाव बाहागो लानायनि दायाव सरकारा सा 37 आबादारिखौ खाना बिजिरदोंमोन। आकलु सेख आरो गुबुन सा 6 आबादारिखौ साजा होनाय जादोंमोन आरो आद्राफोरखौ हगारना होनाय जादोंमोन।

सों 8. 1860 मायथाइयाव ब्रिटिसनि हेंथायै जयन्तीयाफोरा बिग्रायनायनि सोमोन्दै लिर।

फिन : जयन्तीया राज्योआ 1835 मायथाइयाव राजा राजेन्द्र सिंनिफ्राय ब्रिटिसनि सिङाव फैयो। जयन्तीया हाजोआ कम्पानीनि राज्योजों सरजाबजानायाव उदांस्रि मोजां मोनग्रा जयन्तीया थागिबिफोरा खुद्रिखादोंमोन। हा दखल लानायनिख्रुइबो ब्रिटिस मावख ‘ग्रानि उदखारिनि थाखाय सिन्टें एबा जयन्तीयाफोरा गोजोनगैयि जादोंमोन। ब्रिटिस खुंथाइगिरिफोरा जयन्तीयाफोरनि ना हमनाय, बुथुमनाय, थुरि लाखिनाय ओनसोलफोराव खाज ‘ना खांनायनि लामा दिहुनदोंमोन। बेनि अनगायैबो जयन्तीयाफोरनि दोहोरोम आरो दोरोंआरि फोर्बोफोराव आखाय होनाया बिसोरखौ ब्रिटिस बेरेखा खालामदोंमोन। बिदि थासारियाव बिसोर सर्दार आरो दलै फोरजों गामियाव आफाद खुदोंमोन आरो इंराजनि बेरेखायै बिग्रायनायनि थियारिखौ जागायदोंमोन। जेब्लायबो नोगोद रांजों खाज’ना होनो मोनि जयन्तीयाफोरनि सायाव 1860 मायथाइयाव ब्रिटिसा न नि खाजोना आरो आयनि खाज ‘ना फोनांदोंमोन।

ब्रिटिसा न ‘नि खाज ‘ना फोनांनायाव जयन्तीयाफोरा जोवाइनि तहसिलदारखौ बोख्लायनाने बिग्रायनायखौ जागायो। बे बिग्रायनायखौ ब्रिटिस सरकारा गोख्रों आखाइजों दबथायनायनि खान्थि नाजावनायाव 1861 मायथाइयाव अकिमां नंबाहनि दैदेननायाव जयन्तीयाफोरा ब्रिटिसनि बेरेखायै बिग्रायनाय फोसावो। जयन्तीयाफोरा 1862 मायथाइनि 17 जानुवारि खालासव जोवाइयाव थानाय ब्रिटिस बादायाव हरखाबै  गाग्लोबो। बिग्रायारिफोरा जोवाइ सेरापुन्जी आरो सेरापुन्जी जयन्तीपुरनि गेजेरनि मोननैबो लामाखौ सिगाङावनो होथेनानै दोनखाबायमोन। बिग्रायनाय दबथायनो सरकारा हरनाय 44 नंनि हादरनि फाइखि आरो 33 नं बेंगल फाइखि पुलिस हानजानि सुबुंफोरा जयन्तीयाफोरनि सायाव जुनारारि आखुजों उदखार खालामनो लायो। बिग्रायारिफोराबो बिहारु हानजानि गोबां सुबुंखौ बुथारदोंमोन। मोननैबो हानजानि गेजेराव गोख्रोङै दावहा सोलिबाय थानाय समावनो इंराज सरकारा इष्टार्ण कामाण्डार ब्रिगेडियार जेनेरेल जि.डि. स्वावारखौ मिलिटारि आरो सिभिल खुंथाइनि बिबान होदोंमोन। 

लोगोसे इंराज सरकारा बि. डब्लिउ. डि. मर्टनखौ खासी जयन्तीया हाजोनि डिपुटि कमिसनार महरै थिसनदोंमोन। गुबुन फारसेथिं थादयै सरकारी गाग्लोबनायनि जाउनाव जयन्तीया बीग्रायारि गोहोआ रुइबोदोंमोन। सरकारा अकियां नंबाह हमना होनो हायोब्ला 1000 रांनि बान्था फोसावदोंमोन। जोबनायाव अकियां नंबाया ब्रिटिसर्जी खाजायो आरो गोबां मानसिनि नुजाथिनायाव जोवाइयाव फासि होयो। बे जाथाया जयन्तीयाफोरनि गोहोखौ लोरबां खालामदोंमोन आरो गोबांआनो इंराजनि आखायाव गावखौ गथायदोंमोन। बेफोरबादिहाय 1863 मायथाइनि मादाव जयन्तीया बिग्रायनाया थुंगेयो।

सों 9. 1891 मायथाइयाव मणिपुराव टिकेन्द्रजितनि दैदेननायाव ब्रिटिसनिक् हेंथायै जानाय बिग्रायनायनि सोमोन्दै लिर। 

फिन : टिकेन्द्रजितआ मणिपुर राज्य ‘नि सान्थ्रिगाहाइमोन। सान्थ्रि गाहाइ टिकेन्द्रजितआ मणिपुर राज्य नि उदांसि रैखानि थाखाय खामानि मावनाय बयजोंबो मोजांमोनजानाय दैदेनगिरि बियो ब्रिटिसनि बेरेखायै मणिपुरनि विग्रायनायखौ दैदेनदोंमोन।

मणिपुर राज्य ‘आ आसाम खुंथायनि बाइजोआव दोंमोन। गोबां बोसोर सिगांनिफ्रायनो मणिपुर राज्य ‘आ ब्रिटिसनि साहारायाव थानाय आरो गनायथि मोननाय हादोरनि राज्यो महरै सोलिनाने दंमोन। नाथाय 1890 मायथाइयाव राजन ‘खरनि सोद्रोमाफोरनि गेजेराव मोनसे न ‘खर दाङाबाजि जायो। बे उन मोनथायगिरिनि दाङाबाजियाव आसामनि सिफकमिसनारा नाङा-फाङा आखाय होयो। 

इंराजनि नुजाथिनायनि सुबिदा लानानै राजखंगुर कुलचन्द्रआ राजा सुरचन्द्रखौ बोख्लायनानै गावनो राजा जायो (21 सेप्टेम्बर, 1890)। सुरचन्द्रआ इंराजनि मदद नागिरदोंमोनब्लाबो बिसोरो कुलचन्द्रखौसो मणिपुरनि राजा होनना गनायथि होयो। इंराजनि बे अनागारि खामानियाव सान्थ्रिगाहाइ टिकेन्द्रजित, इंराजनि बेरेखा जायो। ब्रिटिसनि बेरेखायै सिं सिं बिग्रायनाय दैदेनगिरि टिकेन्द्रजितखौ हादरनिफ्राय एरख ‘हरनो ब्रिटिसा राजा कुलचन्द्रखौ नारसिनदोंमोन। नाथाय राजा कुलचन्द्रनि थाखाय हादरनि उदांस्रि रैखानि थाखाय खामानि मावनाय बयजोंबो मोजां मोनजानाय दैदेनगिरिखौ ब्रिटिसनि खोथा बादियै होखार हरनाया गोरलै बाथ्रा नङामोन। बेखायनो आसामनि सिफ कमिसनार जे. डब्लिउ. कुइन्टन आरो साब्रै इउर ‘पियारि बिबानगिरिफोरा बिखौ खानो फैनायाव उदांस्रि मोजां मोनग्रा मणिपुरिफोरा गासैखौबो बुथारो। बे जाथायनि खिथेर लानो मोनसे गिदिर फाइखि हानजाजों बीर टिकेन्द्रजितखौ खानो हानाय जायो। ब्रिटिस बिबानगिरिखौ बुथारनाय, ब्रिटिस खुंथायनि बेरेखा खालामनायनि दायाव टिकेन्द्रजितखौ फासि होनाय जायो। राजा कुलचन्द्रखौ बोख्लायना सासे उन्दै बैसोनि राजखुंगुर चुड़चन्द्रखौ राजा फोसावना ब्रिटिस थान्दैजों मणिपुरखौ खुंनाय जायो।

सुंद’ रेबसुं लिर

1. आसामाव इंराजा बाहायनाय खाज ‘ना राहा : आसामाव ब्रिटिस खुंथाइ जागायनायनि उनाव बिसोर गोदान हा खाज ‘ना खान्थिजों गोजौ हाराव खाज’ना बोखांदोंमोन आरो बै खाजोनाखौ रांनि गेजेरजों खांनो थाखाय जागायदोंमोन खाउरि रांखान्थि। इंराजा आह’म मुगानि पाइक खान्थिनि सोलाय थोंजों खाज’ना फोनांदोंमोन आरो रांजों बे खाज ‘नाखौ बोखांनायनि राहा खालामदोंमोन। आसामाव हानि खाज’ना बोखांनायनि थाखाय चौधुरीनि राहाखालामनाय जादोंमोन। बबेखानि बे राहाखौ गाहाय आसामाव खालामनाय जादोंमोन। 

नाथाय चौधुरीफोरनि राहाया खाज’ना बोखांनायाव सुसिनाय दिन्थिदोंमोन। बेखायनो ब्रिटिसा गोजौ आसामाव मौजानि राहा खालामनानै खाज’ना बोखांदोंमोन। उननि समफोराव इंराजा हानि खाज ‘ना बोखांनायनि अनगायैबो गुबुन गुबुन बिथिङाव खाज ‘ना फोनांदोमोन। 1858 मायथाइयाव टिकट खाज’ना, 1860 मायथाइयाव आयनि खाज’ना, मुवा बेसाद लाबोनायनि खाज’ना (Import tax), हाग्रानि दंफां, औवा, थुरि बाइदि बाहायनायनि थाखाय लाइसेन्स खाज ‘ना आरो मोसौ गुमग्रा फोथाराव ग्रेजिं खाज’ना फोनांनाय जादोंमोन। सोना बुथुमनायनि दैमा, ना हमनाय दैमा बाइदिखौ डाकाव होनानै खाज ‘ना खांनाय जादोंमोन।

2. मणिराम देवान : मणिराम बरभान्दार बरुवाया मणिराम देवान मुङै मिथिजानाय। आसामाव 1857 मायथाइनि बिग्रायनायनि गाहाइ दैदेनगिरियानो मणिराम देवान। जागायजेननायाव बियो इंराजनि बेरेखा नङामोन। बियो इंराजनि सिङाव चिरस्तादार साख्रि मावदोंमोन। उनाव मोनसे मिथिस ‘हायि जाहोनाव चिरस्तादार साख्रिखौ नागारना दि. आसाम टि कम्पानियाव मावदोंमोन। नाथाय बेफोर गासैबो साख्रिनि बिबानखौ नागारनानै आह ‘म राजखुंन्थाइखौ फिन गायसननो बियो थैथां नाजादोंमोन। 

1853 मायथाइयाव बियो मफट मिलस्नो गांनै आरजलाइ होदोंमोन। बे गांनै आरजलाइनि गांसेयाव दंमोनदि- आह ‘म राजखुंगुर कन्दर्पेस्वर सिंहखौ फिन आह ‘म राजउलाफादाव फज ‘नांगौ लोगोसे आसामनि गोजौ थाखोनि सुबुंनि दुखु जार्लाखौ मोनथि होदोंमोन। नाथाय मिलस् साहाबा बेफोर आरजलाइखौ एसेबो खोमा सुवाखैमोन। बेखायनो बियो कलिकतायाव थानाय ब्रिटिसनि गाहाइ लेफटेनेन्ट गर्बनरखौ लोगो हमनो थादोंमोन। नाथाय गर्बनरखौ लोगो हमनायनि जेबो सुबिदाखौनो मोनाखिसै। बै समाव भारताव भारतारि फाइखिफोरा बिग्रायदोंमोन। 

मणिराम देवानाबो आसामाव थानाय ब्रिटिसनि भारतारि सान्थ्रिफोरजों बिग्रायनानै ब्रिटिसखौ आसामनिफ्राय होखारनायनि सिमां नुदोंमोन। नाथाय मणिराम देवाननि गासैबो मावथांखिया फेलें जायो। बियो ब्रिटिसजों हमजायो। ब्रिटिस बेरेखा बिग्रायनायनि दायाव बिखौ 1858 मायथाइनि 26 फेब्रुवारियाव ज’रहाटाव फासि होनाय जायो।

3. फुलगुरि धावा : ब्रिटिसनि रांखान्थियारि सोबख ‘नायनि बेरेखायै आबादारि राइजोफोरा जुरिनाय आसामनि गिबि बिग्रायनायानो जादों फुलगुरि धाबा। नगाँवनिफ्राय एसे जानगाराव थानाय फुलगुरिया तिवा सुबुंजों बुंफबनाय दरसे गामियाव जादोंमोन। फुलगुरिनि आबादारि बिग्रायनाया गाहाइयै आफु आबादखौ बन्द खालामनाय आरो गय फाथै बिफांनि सायाव खाजोना फोनांनो फोसावनायनिफ्राय जादोंमोन। आफु आबाद बन्द खालामनायनि थांखिया सरकारनि कानि फाननानै आय बांहोनायमोन। 

सरकारा आफु आबाद बन्द खालामनाय लोगोसे गय-फाथै बिफांनि सायाव खाजोना फोनांगोन होनना फोसावनाया आबादारिफोरखौ ब्रिटिस बेरेखा खालामदोंमोन। 1861 मायथाइनि 17 सेप्तेम्बर खालारखालि अजायै 1500 आबादारिया बेनि हेंथा होनो फुलगुरियाव राइजो मेल खुङो। बे राइजो मेलाव ज ‘जानाय आबादारिफोरखौ जिला खुंगिरिया, लाजि फोनाङो। उनाव लाजिफोनां जानाय राइजोफोरा बे मान हानिनि बेरेखा खालामनो 15 अक्ट ‘बरनिफ्राय सानबानि हाबाफारिजों आरोबाव फुलगुरियाव राइजो मेल खुङ़। 

बे राइजो मेलखौ फेलें खालामनो जिला खुंगिरिनि बिथोन बादियै फाइखि लानानै सिंगार साहाबा फैयो। बिथाङा फाइखिनि अनगायैबो गावनो आबादारिनि लाउथि सेनो हमो। उनाव रागा जोंनाय बाबु कैवर्त मुंनि सासे सुबुङा सिंगारनि खर ‘आव लावथिजों बुयो। गुबुन आबादारिफोराबो सिंगारखौ गाग्लोबो। सिंगारा जायगायाव थैयो। उनाव बिनि गोथै सहखौ कलं दैमायाव गारहरनाय जायो। बे जाथाइखौनो जारिमिननि बिलाइयाव “फुलगिरि धावा” मुङै मिथिजायो।

4. लसिमानि आबादारि बिग्रायनाय : लसिमानि आबादारि बिग्रायनाया 1894 मायथाइयाव जादोंमोन। ब्रिटिस सरकारनि गोजौ हाराव खाज ‘ना खांनाया आसामनि आबादारिफोरनि हालसालखौ गाज्रिसिन खालामदोंमोन। बेखायनो आबादारिफोरा राइजो मेल खुंनानै गोजौ हाराव खाजोना बोखांनायखौ हेंथा होदोंमोन। बे बादियैनो बजाली ओनसोलाव लसिमा, चौखुटी, पानागाव, सर्थेबारि, पाटासारकुसि बाइदिनि हाजार हाजार आबादारिफोरा राइजो मेलाव ज’ जादोंमोन। 

1894 मायथाइनि 21 जानुवारि सानखालि सरुक्षेत्रि मौजानि लसिमानि खाथिनि काप्ला गामियाव मौजादार दासीराम चौधुरी आरो हलिराम मिश्र मन्दलखौ खाज ‘ना खांनो थांनायाव राइजोआ गाज्रियै बुयो। साननैसोनि उनाव मौजादारा थैयो। बरपेटा महकुमानि महकुमा बेंगिरि माधब बरदलैया सा 75 आबादारि खाना जिरायसालियाव दोनदोंमोनब्लाबो सा 3000 सो आबादारिआ जिरायसालिखौ बेंफैनायाव विसोरखौ हगारफिननो गोनां जायो। बेनि उनाव जिला खुंगिरिया पुलिस आरो गर्खा रेजिमेन्ट लानानै सा 59 बिग्रायारि आबादारिखौ खानानै मोसौनि बादि हाल बोहोनानै साजा होदोंमोन। सराकारा हलिराम मिश्र मन्दलखौ बुनायनि दायाव सा 16 आबादारिखौ साजाहोदोंमोन। उनाव कलिकता हाइकर्टनि बिथोन बादियै बिसोरनि साजाखौ गुरै खालामनाय जायो। आसामनि जारिमिन बिलाइयाव बेनो लसिमानि आबादारि बिग्रायनाय।

5. पथरुघाटनि दावहा : दरं जिलानि मंगलदै महकुमानि पथरुघाटआव आबादारिफोरां ब्रिटिसनि बांद्राय हाराव खाज’ना खांनायनि बेरेखायै बिग्रायदोंमोन। बे बिग्रायनाया 1994 मायथाइनि जानुवारि दाननि गेजेर बाहागोनिफ्राय जादोंमोन। बे आबादारिनि बिग्रायनायखौनो पथरुघाटनि दावहा मुङैबो मोनथिजायो। खाज’ना सोबांनायनि बेरेखायै मंगलदै महकुमानि कलाइगाव, मंगलदै, सिपाजार आरो पथरुघाटनि तहसिलनि आबादारिफोरा राइजो मेल खुदोंमोन। बिसोर गावबा-गाव ओनसोलाव राइजो मेल खुंनायनि उनाव पथरुघाटआव सानथामनि हाबाफारिजों मेल खुंनाय गरन्थ’ लादोंमोन आरो बे बादियै ज’ जानायनि बाथ्रामोन। नाथाय सरकारनि पुंलिस आरो फाइखि हानजाया खाज’ ना होयि आबादारिनि सम्पति क्रुक खालामदोंमोन। 

सरकारनि बे अनागारि हाबायाव गोजोनगैयि जादोंमोन आरो क्रुक खालामग्रा बेरिंटन साहाबखौ बेंथेदोंमोन। उनाव आबादारिफोरनिफ्राय जेनथेन गनानै बेरिंटन साहाबा जिला खुंगिरिनि जिरायसालियाव थाहैदोंमोन। सा 2000 सो आबादारिफोरा जिरायसालिसिम हाथर-साफरा गारहरना बिसोरखौ मेगन खेवनो हायि खालामदोंमोन। उनाव पुलिस आरो फाइखि हानजानि गुलि हगारनायाव सरकारि खारि (हिसाब) बादियै सा 15 आबादारि थैयो आरो सा 37 जख’म जायो। जारिमिननि बिलाइयाव बे जाथाइखौनो पथरुघाटनि आबादारि बिग्रायनाय एबा पथरुघाटनि दावहा बुङो।

6. आसामाव आबादारि बिग्रायनायनि गोनांथि : आसामाव 1861 मायथाइनिफ्राय 1893-94 मायथाइसिम दाब दाब जायगायाव ब्रिटिसा गोबां हाराव खाज’ना खांनायनि थाखाय आबादारिफोरा बिग्रायखांदोंमोन। आबादारिफोरनि बे बिग्रायनायफोरखौ गोख्रों आखाइजों दबथायदोंमोन। थेवबो बे बिग्रायनि गोनांथि दं। गाहायाव आबादारि बिग्रायनायनि गोनांथिखौ मख ‘नाय जाबाय–

(i) बे आबादारि बिग्रायनाया ब्रिटिस सरकारखौ सानहोदोंमोनदि आसामनि सुबुंनि सायाव जानला-मानला खाज’ना फज’ना हाया। बिदिन्थि महरै गय-फाथै बिफांनि सायाव खाज ‘ना फज’नो फोसावनायनिफ्रायनो 1861 मायथाइयाव आबादारि बिग्रायनाया जादोंमोन। ब्रिटिसा माब्लाबाबो उनाव गय-फाथै बिफांनि सायाव खाज ‘ना फोनांनायनि बाथ्रा सानाखैमोन।

(ii) बे आबादारि बिग्रायनाया आसामति सुबुंनि गेजेराव हारिमायारि साननाय सोमजि होनायाव गोबां थुलुंगा होदोंमोन। 

(iii) आसामनि सुबुंफोरा बे आबादारि बिग्रायनायखौ उनसंनानै भारतनि उदांस्रि सोमावसारनायाव बारसोमनो थोजासे थुलुंगा मोनदोंमोन?

7. टिकेन्द्रजित : टिकेन्द्रजितआ मणिपुर राज्य ‘नि सान्थ्रि गाहाइमोन। सान्थ्रि गाहाइ टिकेन्द्रजितआ मणिपुर राज्य ‘नि उदांस्रि रैखानि थाखाय खामानि मावनाय बयजोंबो मोजांमोनजानाय दैदेनगिरि। बियो ब्रिटिसनि बेरेखायै मणिपुरनि बिग्रायनायखौ दैदेनदोंमोन। राजखंगुर कुलचन्द्रआ जेब्ला राजा सुरचन्द्रखौ बोख्लायनानै मणिपुरनि राजा जायो अब्ला ब्रिटिसा सान्थ्रि गाहाइ टिकेन्द्रजितखौ मणिपुर हादरनिफ्राय होखार हरनांगौ होननानै कुलचन्द्रनियाव नारसिनदोंमोन। 

नाथाय राजा कुलचन्द्रनि थाखाय टिकेन्द्रजितखौ, जायखौ मणिपुरनि राइजोआ मोजां मोनो ब्रिटिसनि खोथा बादियै होखारहरनाया गोर्ले बाथ्रा नङा। बेखायनो सिफ कमिसनार जे. डब्लिउ. कुइन्टन आरो साब्रै इउर ‘पियारि बिबानगिरिफोरा बिखौ खानो फैनायाव उदांस्रि मोजां मोनग्रा मणिपुरिफोरा गासैखौबो बुथारो। बे जाथायनि खिथेर लानो मोनसे गिदिर फाइखि हानजाजों बीर टिकेन्द्रजितखौ खानो हानाय जायो आरो ब्रिटिस बिबानगिरि बुथारनाय, ब्रिटिस खुंथाइनि बेरेखा बिग्रायनाय दैदेननायनि दायाव फासि होना बुथारनाय जायो।

उफ्रा सोंनाय फिननाय

गुसुं सोंनाय फिननाय :

सों 1. मा रांखान्थिया आसामाव सुदजानाय माहाजोन सोरजिदोंमोन? 

फिन : खावरि रांखान्थिया।

सों 2. भारतारि सान्थ्रिफोरा माब्ला मिराटाव बिग्रायनाय फोसावदोंमोन?

फिन : 1857 मायथाइनि 10 मे खालार। 

सों 3. भारतारि सान्थ्रिफोरा दिल्लीयाव फज ‘नाय सम्राटनि मुङा मा?

फिन : नैथि बाहादुर स्वाह। 

सों 4. आसामाव 1857 मायथाइनि बिग्रायनाय समाव सोर आसामनि सिफ कमिसनारमोन?

फिन : सिफ कमिसनार जेन् किन्स।

सों 5. मणिराम देवानखौ खानानै कलिकतानि बबे जोबथेसालियाव लाखिनाय जादोंमोन?

फिन : आलिपुरनि जोबथेसालि। 

सों 6. मणिराम देवानआ कलिकतानि सोर बाङालि मुक्तियारजों (उदांस्रि दावहारु) लोगो नांना इंराजखौ होखारहरनो नाजादोंमोन?

फिन : बाङालि मुक्तियारि (उदांस्रि दावहारु) मधु मल्लिक।

सों 7. 1843 मायथाइयाव आसामाव बान्दा खान्थिखौ सोर होबथादोंमोन?

फिन : 1843 मायथाइयाव ब्रिटिसा आसामाव बान्दा खान्थि होबथादोंमोन। 

सों 8. ब्रिटिसा आसामाव बान्दा खान्थि होबथानायनि गाहाइ जाहोना मा? 

फिन : ब्रिटिसा आसामाव बन्दा खान्थि होबथानायनि गाहाइ जाहोना जाबाय ब्रिटिसा गोदानै गायसननाय साहा बागानाव मावसुमा ज ‘गायनाय।

सों 9. गंग्लायारि लोगो खान्थि सोर दिहुनदोंमोन? 

फिन : लर्ड अवेलेसलिया गंग्लायारि लोगो खान्थिखौ दिहुनदोंमोन।

सों 10. मणिराम देवानआ सिखावै हरनाय लाइजामखौ सोर आखाइ खालामदोंमोन?

फिन : केप्तेइन हलरइद।

सों 11. मणिराम देवाननि गुबै मुंआ मा?

फिन : मणिराम देवाननि गुबै मुङा मणिराम बरभान्दार बरुवा।

सों 12. फुलगुरिनि आबादारि बिग्रायनाया माब्ला जादोंमोन? 

फिन : 1861 मायथाइ।

सों 13. बबे जाहोना आसामनि सरासनस्रा सुबुंनि हालसालखौ नोरजिया खालामदोंमोन?

फिन : ब्रिटिसनि गोदान हा खान्थिजों खाजोना बोखांनाय आरो बे खाज ‘नाखौ रांनि गेजेरजों होनो गोनाङा आसामनि सरसनस्रा सुबुंनि हालसालखौ नोरजिया खालाम दोंमोन।

सों 14. तिवा थागिबि सुबुंफोरा मानो गोजोन गैयि जादोंमोन?

फिन : आफु आबादखौ बन्द खालामनायनिफ्रायनो तिवा थागिबिफोरा गोजोन गैयि जादोंमोन।

सों 15. अकियां नंबाहखौ माब्ला फासि होनाय जादोंमोन?

फिन : 1862 मायथाइनि 30 दिसेम्बर (जोवाइयाव)।

सों 16. राजखुंगुर कुलचन्द्रआ सोरखौ राजउलाफादनिफ्राय बोख्लायना गावनो राजा जादोंमोन?

फिन : राजखंगुर कुलचन्द्रआ राजा सुरचन्द्रखौ राज उलाफादनिफ्राय बोख्लायना गावनो राजा जादोंमोन।

सों 17. आबादारि बिग्रायनायफोरखौ सोर दैदेनदोंमोन?

फिन : आबादारि बिग्रायनायफोरखौ राइजो मेलफोरा दैदेनदोंमोन।

सों 18. सा कासाराव ब्रिटिस बेरेखा बिग्रायनायखौ सोर दैदेनदोंमोन? 

फिन : सा कासाराव ब्रिटिस बेरेखा बिग्रायनायखौ सन्बोधन कसारिया दैदेनदोंमोन।

सों 19. आसामाव 1857 मायथाइयाव ब्रिटिसनि बेरेखायै बिग्रायनायनि गाहाइ खैसारि खालामग्राया सोर?

फिन : मणिराम देवान।

सों 20. सिंगार साहाबखौ खर’आव लावथिजों बुनानै बुथारनाय सुबुङा सोर? 

फिन : बाबु कैवर्ट।

सों 21. ब्रिटिस सरकारनि बेरेखायै आसामनि सरासनस्रा सुबुंनि गोसोआव बांद्राय गोजोन गैयि जानायनि मोननै जाहोन लिर। 

फिन : ब्रिटिस सरकारनि बेरेखायै आसामनि सरासनस्रा सुबुंनि गोसोआव गोजोन गैयि जानायनि जाहोना जाबाय–

(i) गोदान हा खाज ‘ना खान्थिजों गोजौ हाराव खाज ‘ना खानांय। 

(ii) खावरि रांखान्थि बाहायनाय।

सों 22. 1853 मायथाइयाव आनन्दराम ढेकियाल फुकना मफट मिलस् साहाबनो होनाय आरजलाइयाव मा लिरामोन? 

फिन : 1853 मायथाइयाव आनन्दराम ढेकियाल फुकना मफट मिलस् साहाबनो लिरनाय आरजलाइयाव दंमोनदि।

(i) हानि खाज’नाया असमीया मानसिनि सिनस्रिखौ सिफायदोंमोन। 

(ii) ब्रिटिसा फोसावनाय हानि खाज ‘नाया आबादारिया होनो हानायनिख्रुइबो जोबोर बांद्रायमोन। 

सों 23. आसामाव 1857 मायथाइनि बिग्रायनायनि मोनब्रै जाहोन मख’।

फिन : आसामाव 1857 माथाइनि बिग्रायनायनि मोनब्रै जाहोना जाबाय– 

(i) गोदान हानि खाज ‘ना खांनाय खान्थि आरो खावरि संखान्थि बाहायनाय।

(ii) गोजौ थाखोनि मानसिफोरनि खामानि गोमानाय।

(iii) बान्दा खान्थि होबथानाय।

(iv) ब्राह्मन, पुर ‘हितनि बांद्राय खाजोना गैयि हाखौ सेना लानानै आद्राफोरनि सायाव खाज ‘ना फज ‘नाय।

सों 24. आसामनि ब्राह्मन, पुर ‘हितफोरा ब्रिटिस खुंथाइनि बेरेखा जानायनि जाहोना मा?

फिन : आसामनि ब्राह्मन, पुर ‘हितफोरा ब्रिटिस खुंथाइनि बेरेखा जानायनि जाहोना जाबाय–

(i) ब्राह्मन, पुर ‘हितनि गोदोनिफ्रायनो मोनजानाय खाजोना गैयि हानि बांद्रायखौ सेनानै आद्रानि सायाव ब्रिटिसा खाज ‘ना फोनांनाय। 

(ii) ब्रिटिसा बान्दा खान्थि होबथानानै ब्राह्मन, पुर ‘हिरफोरनो खामानि मावग्रा सुबुं मोनि खालामनाय। 

सों 25. ब्रिटिस साम्राज्यबादनि मोननै खान्थि लिर।

फिन : ब्रिटिस साम्राज्य बादिनि मोननै खान्थिया जाबाय–

(i) लर्ड ओवेलेसलिनि गंग्लायारि लोगो खान्थि–

(ii) लर्ड डेलहावसिनि बिगोमा गोमानाय खान्थि– 

सों 26. 1857 मायथाइनि सान्थ्रि बिगायनायखौ दैदेननाय साब्रै दैदेनगिरि मुं लिर।

फिन : 1857 मायथाइनि सान्थ्रि बिग्रायनायखौ दैदेननाय दैदेनगिरिफोरा जाबाय–

(i) नैथि बाहादुर श्वाह।

(ii) नाना साहेब।

(iii) ताँतिया ट’पे।

(iv) राणी लक्ष्मी बाई।

सों 27. सा भारताव सान्थ्रि बिग्रायनायनि समाव आसामाव थानाय मोननै ब्रिटिस रेजिमेन्टनि मुं लिर।

फिन : आसामाव थानाय मोननै रेजिमेन्टआ जाबाय–

(i) डिब्रुगड़नि गिबि आसाम लाइट इनफेन्ट्री।

(ii) गुवाहाटीनि नैथि आसाम लाइट इनफेन्ट्री। 

सों 28. भारतारि सान्थ्रिया गिबि गिबिनि थाखाय माब्ला बबेयाव बिग्रायनाय फोसावदोंमोन?

फिन : भारतारि सान्थ्रिया गिबि गिबिनि थाखाय 1857 मायथाइनि 10 मे सानखालि मिराटआव बिग्रायनाय फोसावदोंमोन।

सों 29. इंराज सरकारा मणिराम देवाननि खैसारिखौ माब्ला मोनथिदोंमोन आरो मा राहा लायामोन?

फिन : इंराज सरकारा मणिराम देवाननि खैसारिखौ 1857 मायथाइनि आगष्ट दाननि गेजेर बाहागोआव मोनथिदोंमोन आरो बे थासारिजों मोगा-मोगि जानो बंग हादरनिफ्राय इउर ‘पियान सान्थ्रि बिहरदोंमोन।

सों 30. 1857 मायथाइनि बिग्रायनायाव मणिराम देवानखौ बबेयाव खादोंमोन आरो बबे जोबथेसालियाव दोनदोंमोन?

फिन : 1857 मायथाइनि बिग्रायनायाव बिग्रायनायनि गाहाइ खैसारि खालामग्रा मणिराम देवानखौ कलिकतायाव खायो आरो बिखौ आलिपुर जोबथे सालियाव 2 ½ दान लाखिनाय जायो। 

सों 31. मणिराम देवान आरो पियलि बरुवाखौ माब्ला बबेयाव फासि होनाय जायो?

फिन : मणिराम देवान आरो पियलि बरुवाखौ 1858 मायथाइ 26 फेब्रुवारि सानखालि ज ‘रहाटाव फासि होनाय जायो।

सों 32. ब्रिटिस बेरेखा बिग्रायनायनि खैसारियाव बाहागो लानायनि थाखाय सोर सोरखौ आन्दामानाव दैथार हरदोंमोन?

फिन : बाहादुर गावबुढ़ा आरो श्वेख फरमुद आलीखौ ब्रिटिस बेरेखा बिग्रायनायनि खैसारियाव बाहागो लानायनि थाखाय आन्दामानाव दैथाय हरदोंमोन।

सों 33. महाराणी भिक्ट’रियानि फोसावनाया माब्ला जादोंमोन आरो बे फोसावनायनि जोहै इष्ट इण्डिया कम्पानीया मा गोमादोंमोन?

फिन : महाराणी भिक्ट ‘रियानि फोसावनाया 1858 मायथाइयाव जादोंमोन। बे फोसावनायनि जोहै इष्ट इण्डिया कम्पानीनि भारत खुंथाइ गोहोखौ इंलेण्डनि राजमुकुटा लांदोंमोन। 

सों 34. सान्थ्रि बिग्रायनायनि उननि बोसोरफोराव इंराज सरकारनि गाहाइ खामानिया मामोन?

फिन : सान्थ्रि बिग्रायनायनि उननि बोसोरफोराव इंराज सरकारनि गाहाइ खामानिया– भारतवर्षआव रांखान्थियारि हालसालखौ दिदोम लाखिनाय आरो बिग्रायनायनि खहाखौ आबुं खालामनायमोन।

सों 35. आसामनि राइजो मेलफोरा सोर सोरनि दैदेननायाव सोमजिदोंमोन आरो सालायजायोमोन? 

फिन : आसामनि राइजो मेलफोरा गामि बोराइ, दलै, ग’साइ बायदिनि दैदेननायाव सोमजिदोंमोन आरो सालाय जायोमोन।

सों 36. ब्रिटिसनि रांखान्थियारि सोबख ‘नायनि बेरेखायै सोमजिनाय गिबि आबादारि बिग्रायनि मुङा मा आरो बेयो माब्ला जादोंमोन? 

फिन : ब्रिटिसनि रांखान्थियारि सोबख ‘नायनि बेरेखायै सोमजिनाय गिबि आबादारि बिग्रायनाया’ फुलगुरिनि धावा’। बे बिग्रायनाया 1861 मायथाइयाव जादोंमोन।

सों 37. 1861 मायथाइनि आबादारि बिग्रायनायनि मोनथाम जाहोन लिर। 

फिन : 1861 मायथाइनि आबादारि बिग्रायनायनि (जायखौ ‘फुलगुरि धावा’ मुङै मोनथि जायो) जाहोनफ्रा जाबाय–

(i) आफु आबाद बन्द खालामनाय–

(ii) सरकारा कानि फाननायै आय बांहोनाय–

(iii) गय-फाथै बिफांनि सायाव खाज ‘ना फोनांनो फोसावनाय। 

सों 38. आसामनि जारिमिनाव ‘फुलगुरि धावा ‘नि गोनांथि लिर।

फिन : ब्रिटिस खुंथाइया फुलगुरि धावाखौ आफु आबाद बन्द खालामनायनि हेंथायाव जानाय मोनसे फिसा बिग्रायनाय होनना बुंदोंमोनब्लाबो आसामनि जारिमिनाव बे बिग्रायनायनि मैखोम गोहोम थानाय नुनो मोनो। गाहायाव बे बिग्रायनायनि गोनांथिफोरखौ मख’नाय जाबाय–

(i) फुलगुरि आबादारि बिग्रायनायाव गाहायै लालुं (तिवा) थागिबि आरो ना गुरग्रा हारिनि गोसो गोरबोजों बाहागो लानाया सुबुं बिथा सोरजिदोंमोन। आबादारिफोरा गुबुन गुबुन थाखोनि सुबुंनिफ्रायबो मददथि मोननो हादोंमोन। मानोना हानि खाज ‘ना बांनायनि थाखाय खहा जाजानाय लेखा गोरों, असमीया गेजेर थाखोनि सुबुं, फालांगियारि, मौजादारफोराबो खेंसालियायै बे बिग्रायनायखौ हेफाजाब मददथि होदोंमोन।

(ii) फुलगुरिनि बिग्रायनाया ब्रिटिस साम्राज्यखान्थिनि बेंन्दोंनिफ्राय उदां जानाय सरसनस्रा सुबुंफोरनि मोनसे बिदिन्थिमोन। ब्रिटिस खुंथाइनि समाव खामानि गोमाजानाय गोजौ थाखोनि सुबुंफोरा बे बिग्रायनायाव हेफाजाब होदोंमोन।

(iii) फुलगुरिनि आबादारि बिग्रायनाया आसामनि गुबुन ओनसोलनि आबादारिफोरखौबो बिसोरनि दुखु-जारलाखौ गौथुमारि साननायनि थुलुंगा होदोंमोन। मानोना खायसे बोसोरनि उनावनो ब्रिटिसनि सोबख ‘नाय आरो नासयनायनि हेंथायै दरं आरो कामरुपाव लेनथारियै आबादारि बिग्रायनाय जादोंमोन।

सों 39. आसामनि आबादारि बिग्रायनायखौ माब्लानिफ्राय’ आसाम रायत’ मुङैमिथि जानायमोन? 

फिन : आसामाव 1893 मायथाइनि दिसेम्बर दाननिफ्राय जागायनानै जिगु जौथाइनि जोबथा जिथाइसिम जानाय बे आंबादारि बिग्रायनायखौ ‘आसाम रायत’ मुङै मिथिनाय जायोमोन। 

सों 40. आसामाव सुद जाग्रा माहाजोन सोमजिनायनि जाहोननि सोमोन्दै लिर।

फिन : ब्रिटिस खुंथाइया आसामाव गोदान हा खाज ‘ना बोखांनाय खान्थि आरो बे खाज नाखौ रांनि गेजेरजों बोखांनाय जादोंमोन। ब्रिटिसनि रांजों खाज’ना बोखांनाय खान्थिया आसामनि सरासनस्रा थाखोनि सुबुंखौ जोबोर दुखु-जार्लायाव खोख्लैदोंमोन। बिसोरनि रांखान्थियारि हालसाला जोबोर गाज्रि जादोंमोन। 

अब्लानि थासारियाव हाथाइ बाजारनि सिमागोथेनाय मोन आरो मुवा बेसादफोरखौ फाननो लांनो थाखाय हान्थिनाय रोगानाय राहाया एसेबो मोजां नाङामोन। बेराफारसेथिं ब्रिटिस सरकारनि गोख्रों आखाइजों खाज ‘ना बोखांनाया सरासनस्रा सुबुंफोरखौ रां दाहार लानो बाध्य खालामदोंमोन। बे बायदि थासारियाव आसामाव सुद जाग्रा माहाजोन सोमजिदोंमोन। बिसोरनि गेजेराव दंमोन गुबुन हादरारि फालांगियारि, मारोवारि (खाया) आरो बाङालि माहाजोन। 

सों 41. रङियानि आबादारि बिग्रायनाया माब्लानिफ्राय जागायजेनदोंमोन आरो बेयो मा जाथायजों जाग्रोदोंमोन? 

फिन : रङियानि आबादारि बिग्रायनाया 1893 मायथाइनि 24 दिसेम्बराव जागायजेनदोंमोन आरो बे बिग्रायनाया रङिया हाथाइनि बाजार लुथिनायजों जाग्रोदोमोन।

सों 42. लसिमानि आबादारि बिग्रायनाया माब्ला जादोंमोन आरो बे बिग्रायनायाव रायजोजों गाज्रियै बुजानाय सानै खाज ‘ना खांगिरिनि मुं लिर।

फिन : लसिमानि आबादारि बिग्रायनाया 1894 मायथाइनि 21 जानुवारि सानखालि जादोंमोन। बे आबादारि बिग्रयनायाव रायजोंजों बुजानाय सानै खाज ‘ना खांगिरिया, जाबाय–मौजादार दासीराम चौधुरी आरो मन्दल हलिराम मिश्र।

सों 43. जयन्तीयाफोरा ब्रिटिसनि बेरेखायै बिग्रायनायनि मोनथाम जाहोन लिर। 

फिन : जयन्तीयाफोरा ब्रिटिसनि बेरेखायै बिग्रायनायनि मोनथाम जाहोना जाबाय–

(i) ब्रिटिस खुंथाइया थागिबिफोरनि ना हमनाय आरो बन, थोरि हाग्रा ओनसोलफोरनि सायाव आयेनारि बादा होनानै खाज ‘ना बोखांनायनि लामा दिहुननाय।

(ii) जयन्तीयाफोरनि दोहोरोमारि आरो दोरोङारि फोर्बो लोगोसे समाजारि बिथिङाव ब्रिटिसनि आखाइ होनाय। 

(iii) जयन्तीयाफोरनि गोदोनिफ्रायनो बाहायबोनाय हाथियारनि सायाव आयेनारि बादा होनाय।

बेफोरबादि जाहोननि थाखायनो जयन्तीयफोरा ब्रिटिस बेरेखा जादोंमोन।

सों 44. सा कासारनि थागिबियारि बिग्रायनायनि गाहाइ मिरु जायगाया मा आरो बे बिग्रायनायखौ सोर दैदेनदोंमोन?

फिन : सा कासारनि थागिबियारि बिग्रायनायनि गाहाइ मिरु जायगाया माइबं आरो बे बिग्रायनायखौ सन्बोधन कसारिया दैदेनदोंमोन। 

सों 45. ब्रिटिस सरकारा टिकेन्द्रजितखौ फासि होनायनि मोननै जाहोन लिर।

फिन : ब्रिटिस सरकारा टिकेन्द्रजितखौ फासि होनायनि मोननै जाहोना जाबाय–

(i) ब्रिटिस बिबानगिरिखौ बुथारनाय। 

(ii) ब्रिटिस खुंथाइनि बेरेखा खालामनाय।

SL No.CONTENTS
Unit – 1जारिमिन
Chapter – 1बंग सोखावनाय (1905-1911) आरो गावहादरारि सोमावसारनाय
Chapter 2महात्मा गान्धी आरो भारतनि उदांस्रि सोमावसारनाय
Chapter – 3आसामाव ब्रिटिस बेरेखा जांख्रिखांनाय आरो आबादारि बिग्रायनाय
Chapter – 4उदांस्रि सोमावसारनाय आरो आसामाव हारिमायारि जांख्रिखांनाय
Chapter 5भारत आरो सा-सानजा ओनसोलनि हारिमुवारि गोदोमिन
Unit – 2भुमखौरां
Chapter – 1रांखान्थियारि भुमखौरां : आयदाफारि आरो सम्फद
Chapter – 2आबहावा आरो आबहावानि जेंना
Chapter – 3बहुमनि भुमखौरां
Chapter – 4आसामनि भुमखौरां
Unit – 3राजखान्थियारि बिगियान
Chapter – 1भारतारि फोरजाखान्थि
Chapter – 2मुलुगनां फसंथान हायुंआफाद आरो गुबुन गुबुन
Unit – 4रांखान्थि बिगियान
Chapter – 1खावरि आरो बेंक बेबस्था
Chapter – 2रांखान्थियारि जौगानाय
Chapter 3जोंनि मोनथाइ जोंनि बिबान

Note- यदि आपको इस Chapter मे कुछ भी गलतीया मिले तो हामे बताये या खुद सुधार कर पढे धन्यवाद

Leave a Reply

error: Content is protected !!
Scroll to Top