Bodo Medium Class 10 Social Science Chapter 6 Question Answer रांखान्थियारि भुमखौरां : आयदाफारि आरो सम्फद

Bodo Medium Class 10 Social Science Chapter 6 Question Answer रांखान्थियारि भुमखौरां : आयदाफारि आरो सम्फद Economic Geography: Matter and Resources. Class 10 Social Science Question Answer in Bodo to each Chapter is provided in the list of SCERT, NCERT, SEBA सामाज बिगियान Bodo Medium Class 10 Social Science Chapter 6 Question Answer दिए गए हैं ताकि आप आसानी से विभिन्न अध्यायों के माध्यम से खोज कर सकें और जरूरतों का चयन कर सकें Class 10 Social Science Chapter 6 Question Answer. Class 10 Bodo Medium Social Science Chapter 6 Questions Answer. SEBA Bodo Medium Class 10 Social Science Chapter 6 रांखान्थियारि भुमखौरां : आयदाफारि आरो सम्फद Notes covers all the exercise questions in NCERT, SCERT.

Join us Now

Class 10 Social Science Chapter 6 रांखान्थियारि भुमखौरां : आयदाफारि आरो सम्फद

Bodo Medium Class 10 Social Science Chapter 6 बोडो मीडियम कक्षा 10 सामाज बिगियान खोन्दो 6 रांखान्थियारि भुमखौरां : आयदाफारि आरो सम्फद Question Answer | Economic Geography: Matter and Resources | इस पोस्ट में हम आपको ये समझा ने कि कोशिश की है की कक्षा 10 बोडो मीडियम सामाज बिगियान खोन्दो 6 रांखान्थियारि भुमखौरां : आयदाफारि आरो सम्फद Question Answer. अगर आप एक सात्र या शिक्षाक हो बोडो मीडियम की, तो आपके लिए ये बोडो मीडियम कक्षा 10 सामाज बिगियान खोन्दो 6 Question Answer बोहत लाभदायक हो सकता है। कक्षा 10 सामाज बिगियान खोन्दो 6 मे आप अपना ध्यान लगाके पढ़ कर इस कक्षा 10 सामाज बिगियान में अछि Mark ला सकते हो अपनी आनेवाली परीक्षा में।

खोन्दो 6 रांखान्थियारि भुमखौरां : आयदाफारि आरो सम्फद
Chapter 6 Economic Geography: Matter and Resources

भुमखौरां

गिबि खोन्दो

बांसायख’ सोंथिनि फिननाय

सों 1. गोदान रांखान्थियारि भुमखौरांनि बिफाया जाबाय–

(a) जर्ज सिजहम। 

(b) चि.एफ. जन्स।

(c) जि. जि. डर्केनवालद।

(d) गोजौनि मोनसेबो नङा

फिन : (a) जर्ज सिजहम।

सों 2. गुदि जिव राहानि (Primary Occupation) मोनसे हाबाया जाबाय– 

(a) हान्थामेला।

(b) दावबायनाय।

(c) आबाद मावनाय।

(d) फोस्राव बिजों।

फिन : (a) आबाद मावनाय।

सों 3. बेंकआ जाबाय गंसे–

(a) राजखान्थियारि फसंथान।

(b) समाजारि फसंथान।

(c) रांआरि फसंथान।

(d) गोजौनि मोनसेबो नङा।

फिन: (c) रांआरि फसंथान। 

सों 4. गाहायनि बबे मोनसेवा मानसि सोरजिनाय सम्पद नङा–

(a) लामा-सामा। 

(b) बिरोंदामिन।

(c) आबादनि आगजु।

(d) बिफां-लाइफां।

फिन : (d) बिफां-लाइफां।

सों 5. सुबुं सम्पदाव गोख्रै जौगानाय गंसे हादरनि मुङा जाबाय–

(a) पाकिस्तान।

(b) बांलादेश।

(c) भुटान।

(d) जापान।

फिन : (d) जापान।

सों 6. गाहायनि बबे मोनसेया जिबियारि सम्पद–

(a) खैला।

(b) आबाद फसल।

(c) खनिनि थाव।

(d) मिथिंगायारि गेस।

फिन : (b) आबाद फसल। 

सों 7. गोदान खालामफिन जाथाव सम्पदा जाबाय–

(a) सुबं। 

(b) खैला।

(c) सोर।

(d) सुनै अन्थाय।

फिन : (a) सुबुं।

सों 8. आसामनिफ्राय गैया जालांनो हमबोनाय फांसे बिफां-लायफांआ जाबाय–

(a) सर्पगन्धा।

(b) तितासाप।

(c) गामारि।

(d) खदम।

फिन : (a) सर्पगन्धा।

सों 9. गाहायनि बबे मोनसेया आसामनि गाहाइ, हारियारि सम्पद–

(a) मोसा।

(b) गं थसे गान्दा।

(c) मै।

(d) हाग्रानि मोसौ।

फिन : (b) गं थसे गान्दा।

सों 10. गाहायनि बबे मोनसेया मिथिंगायारि सम्पद नङा–

(a) बिफां-लाइफां।

(b) मोजां गुन।

(c) खैला।

(d) बार।

फिन : (b) मोजां गुन।

उनसोलोंथि

सों 1. रांखान्थियारि भुमखौरां माखौ बुङो? बेनि गुबै आयदाफारिया मा? संखान्थियारि भुमखौरांनि गाहाइ दालायफोरखौ मख’।

फिन : भुमखौरांनि जाय आयदायाव सम्पदनि दिहुननाय, राननाय, बाहायनाय, आरो सोलाय सोल ‘जों सोमोन्दो थानाय मानसिनि मावनाय-दांनाय जायगा आरो बिदिन्था बादियै फरासंनाय जायो, बेखौनो रांखान्थियारि भुमखोरां बुंनाय जायो।

संखान्थियारि भुमखौरांनि गुबै आयदाफारिया जाबाय– 

(i) बुहुम बिखायाव थानाय मिथिंगायारि आरो मानसि सोरजिनाय आबहावानि थादेरसाफोरनि सोमोन्दै फरायसंनाय।

(ii) बबेबा गंसे हादोरनि रांखान्थियारि जौगानाय, बे हादोरनि सम्पदनि मान आरो मानसिनि खामानि दामानिजों लोबबा आयदा।

रांखान्थियारि भुमखौरांनि गाहाइ दालायफोरा जाबाय–

(i) आबादारि भुमखौरां।

(ii) उद्य ‘गारि भुमखौरां।

(iii) सम्पद भुमखौरां।

(iv) रोगाथाय भुमखौरां।

(v) हाथाय भुमखौरां।

(vi) दावबायनाय भुमखौरां।

सों 2. रांखान्थियारि भुमखौरांनि गोसारथिनि सोमोन्दै सुंद ‘वै लिर। 

फिन : रांखान्थियारि भुमखौराङाव गाहायै मानसिनि रांखान्थियारि मावनाय दांनायनि राननाय आरो बेजों सोमोन्दो गोनां जाहोथाय आरो खान्थिफोरखौ फरायसंनाय जायो। बेनि फरायसंनायनि गोसारथिया (Scope) गुबैयै गाहायाव मख’नाय जरखा सोंलुफोरनि सायाव सोनारो।

(i) रांखान्थियारि मावनाय दांनाया बबेयाव जादों?

(ii) रांखान्थियारि हाबानि आखुथाया मा मा?

(iii) रांखान्थियारि हाबाया गुबुन मा मा फिनजाथायजों लोब्बा दें?

(iv) रांखान्थियारि हाबाया जेराव दं बेयाव मानो जादों? 

(v) रांखान्थियारि हाबाया जेराव दं बेनि सोलायै गुबुन दाबसेयाव जाब्ला साबसिन जागौमोन नामा?

गोजौनि मोनबा सोंलुनि रांखान्थियारि मावनाय दांनाया बबेयाव जादों, हाबानि आखुथाया मा मा आरो हाबाया गुबुन मा मा फिनजाथायजों लोबबा दं, बे मोनथामजों दोरोङारि रांखान्थियारि भुमखौरां सरजाबफानानै दं। रांखान्थियारि मावनाय दांनाया बबे जायगायाव जादों बै जायगानि मिथिंगायारि आबहावाया माबादि, मा मा रोखोमनि हाबा मावनाय जादों, दिहुननायनि गुदि बेसादफोरखौ थिग रोखोमै बाहायजोबनो हादोंना हायाखै आरो मानसिनि मावनाय दांनाया गुबुन गुबुन फिनजाथायजों लोबबा दं नामा बेफोर गासैखौबो लाफाजोबनाय जायो।

आरोबाव गौजोनि उननि मोननै सोंलु रांखान्थियारि हाबाया जेराव दं बेयाव मानो जादों, रांखान्थियारि हाबाया जेराव दं बेनि सोलायै गुबुन दाबसेयाव जाब्ला साबसिन जागौमोन नामा बेयो गोदान रांखान्थियारि भुमखौरांनि बिथा गायसनदों। बेवहाय रांखान्थियारि हाबाया जेराव दं मानो जादों होनना बुङोब्ला बै जायगायाव दिहुनथायनि सुबिदाफोरा दं बेखौ फोरमायनो हायो। थामहिनबा बै जायगानि रांखान्थियारि जौगानाया फैदो। 

बेराफारसेथिं उनथारनि सोंलु हाबाया जेराव दं बेनि सोलायै गुबुन दाबसेयाव जाब्ला साबसिन जागौमोन नामा होननाया बै जायगानि गोख्रै रांखान्थियारि जौगानाय बिथिंखौ मिजिं थिनाय जादों। बेखायनो बे बिथिंआव गोदान रांखान्थियारि भुमखौरांनि बिफा बादि ‘जर्ज सिजहम’ बुदोंदि– मोनसे जायगानि रांखान्थियारि जौगानायनि खारथाय आरो बिन्थिखौ थि खालामनायानो रांखान्थियारि भुमखौरांनि गुबै थांखि। अदेबानि रांखान्थियारि भुमखौराङा मानसिनि दिहुननो हाथाव हाबा आरो आबहावायारि थासारिजों बेफोरनि सोमोन्दोखौ फरायसङो। 

सों 3. मानसिनि रांखान्थियारि थांना थानायनि राहा बुङोब्ला मा मिथियो? बेबादि रांखान्थियारि थांना थानायनि राहाफोरा मा मा? 

फिन : जायफोर खामानि एबा मावनाय-दांनायजों मानसिया गावनि जिउनि उदैखौ सुफुङो एबा जिउखौ दैदेननानै थाना थायो बेफोरबादि खामानिफोरखौनो रांखान्थियारि थांना थानायनि राहा बुंनो हायो। थार ओंथियाव मानसिया गावबा गावनि जिवखौ मोजाङै सामलायलांनो थाखाय बायदिसिना मावनाय दांनायजों लोब्बा थायो।

मानसिनि रांखान्थियारि थांना थानायनि राहाफोरखौ मोनब्रै बाहागोयाव राननानै सावसायनो हायो। बेफोर रांखान्थियारि थांना थानायनि राहाफोरा जाबाय–

(i) गुदि जिउ राहा।

(ii) नैथियारि एबा लेङाइ जिउ राहा। 

(iii) थामथियारि जिउ राहा आरो

(iv) ब्रैथियारि जिउ राहा।

(i) गुदि जिउ राहा: जाय खामानिजों मानसिया मिथिंगानिफ्राय सम्पद बुथुमो बेखौनो गुदि जिउ राहा बुंनाय जायो। जेरै-आबाद मावनाय, ना हमनाय हाबा, हाग्रानि सम्पद बुथुमनाय बायदि बायदि।

(ii) नैथियारि एबा लेङाइ जिउ राहा: जाय हाबानि गेजेरजों मिथिंगानिफ्राय मोननाय बायदि बेसादफोरखौ बायदिमैया आरोंदानि हेफाजाबै मानसिनि बाहायजाथाव खालामनाय जायो बेखौनो नैथियारि जिउराहा बुंनाय जायो। जेरै– शिल्पनिफ्राय दिहननाय खान्थि, बायदिसिना लुफुंनाय एबा लुफुंफिननाय हाबाफोर बायदि बायदि।

(iii) थामथियारि जिउ राहा: जाय हाबानि गेजेरजों गुदि आरो नैथियारि जिउ राहाजों दिहुनजानाय मुवाफोरखौ बाहायग्रानि खाथियाव मोनहैहोयो बेखौनो थामथियारि जिउराहा बुङो। जेरै– हान्थामेला, मटर-गारि हाथाइ, फोनांजाब बायदि।

(iv) ब्रैथियारि जिउ राहा: जाय खामानिजों नैथियारि आरो थामथियारि जिवराहाफोरा बांसिन मोजां एबा फिथाय थायलु खालामनायाव मदद खालामो बेखौनो ब्रैथियारि जिवराहा बुङो जरै– बैंक एबा गुबुन रांखान्थियारि फसंथान फोस्राव बिजों, खुंथाय, सोलोंथाइ बायदिजों सरजाबफानाय खामानिफोर। 

सों 4. रांखान्थियारि भुमखौरांनि गाहाइ दालायफोरनि आयदाफारिनि सोमोन्दै सुंद ‘वै लिर।

फिन : मानसिनि रांखान्थियारि खामानिफोरा जेरैबादि गुबुन गुबुन थिग बिदिनो रांखान्थियारि भुमखौराङाबो गोबां दालाय जोनोम होदों आरो बे दालायफोरनि आयदाफारियाबो गुबुन गुबुन। गाहायाव रांखान्थियारि भुमखौरांनि गाहाइ दालायफोरनि आयदाफारिनि सोमोन्दै सावरायनाय जाबाय।

(1) आबादारि भुमखौरां : बे दालायाव आबादनि खामानिजों सरजाबफानाय जाहोथायफोर, आबादनि बाहागो, आबादारि खामानिनि राननाय आरो आदब, आबाद दिहुननाय आरो बेजों लोब्बा गोनां बुंफुरलु, आबादारि मुवानि हाथाय एबा लाबोनाय दैथायहरनाय बायदिसिना आयदाफारि फरायसंनाय जायो।

(2) दारिमिनारि भुमखौरां : बेयाव उद्य’ग गायसननायजों सरजाबफानाय जाहोथाइफोर, उद्य’गनि रोखोम आरो भुमखौराङारि राननाय, उद्य’गरि मुवा दिहननाय, उद्य’गनि थाथाइजों सोमोन्दो गोनां बुंफुरलु, दिहननाय मुवानि हाथाइ बायदि आयदाफारिनि सायाव फरायसंनाय जायो।

(3 ) सम्पद भुमखौरां : बेयाव सम्पदनि रोखोम, ओनसोलारि राननाय, सम्पद दिहुनथाइजों लोब्बा गोनां जाहोनफोर, सम्पद आरो जौगानायनि सोमोन्दो, सम्पदनि सरखा आरो राहा बायदिखौ फरायसंनाय जायो।

(4) रोगाथाइ भुमखौरां : बेयाव रोगाथाइ राहानि रोखोम आरो बेजों सरजाबफानाय जाहोथाइ, सम्पद राननायाव रोगाथाइनि बिफाव, मानसिनि थांलाय फैलाय राहा एबा रांखान्थियारि खामानिफोराव रोगाथाइनि बिफाव, रांखान्थियारि जौगानाय राहानि बिफाव बायदि फरायसंनाय जायो।

(5) हाथाइ भुमखौरां : बेयाव हाथाय गायसननायनि गोनांथि आरो बेनि जाहोथायफोर, हाथायनि रोखोम आरो राननाय आरो बेजों लोब्बा गोनां बुंफुरलुफोरखौ फरायसंनाय जायो।

(6) बिथांखि आरो जौगानाय : बेयाव रांखान्थियारि जौगानायजों लोब्बा गोनां जाहोथायफोर बिथांखियारि राहा, भुमखौरां हाथाव–थाव जौगानाय, ओनसोल एबा दिहुनथाय बिथायारि जौगानायनि खान्थि बायदिखौ फरायसंनाय जायो।

(7) दावबायनाय भुमखौरां : बेयाव दावबायनाय आरो बेनि जौगानायजों लोब्बा थानाय जाहोथायफोर, दावबायनायनि रोखोम, दावबायनाय बेबस्थानि जौगानाय खान्थि आरो बिथांखिफोरनि सोमोन्दै फरायसंनाय।

सों 5. सम्पद भुमखौरांखौ मानो रांखान्थियारि भुमखौरांनि मोनसे गोनांथि दालाय बुंनाय जायो?

फिन : सम्पद भुमखौरांखौ रांखान्थियारि भुमखौरांनि मोनसे गोनांथि दालाय महरै सावरायनाय जायो। सम्पद आरो बेनि बाहायनाया मानसि समाजनि जौगानायजों जोबोर खाथि सोमोन्दो दं। मानसिनि जिव खुंनायनि थाखाय गोनां गासैबो मुवाखौनो सम्पद बुंनाय जायो। बहुमनि बिखायाव थानाय बार, दै, साननि रोदा, हा, बिफां-लाइफां, खनिनि मुवा बायदि गासैबो मानसिनि थाखाय गोनां। 

बेखायनो बेफोर सम्पद। बेनि अनगायैबो मिथिंगा, मानसि आरो समाज हारिमु एबा बिगियान दामिननि हाबा मावलायनायनि थाखायबो मोनफा मोनफा सम्पदा सोरजि जायो। बुहुमाव मोननाय गासैबो सम्पद आरो मानसिजों सोरजिजानाय सम्पदफोरा मानसिनि थाखाय गोनां आरो बेयो मानसिनि गाहाइ गोनांथिफोरखौ सुफुङो। मानसिया सम्पदजों मोननै रोखोमै सरजाबदों- सम्पदनि दिहुनगिरि आरो सम्पदनि बाहायगिरि महरै। 

सम्पद मोनसेया मोननै गुन दं-मुवानि खामानि मावथाय आरो बाहायथि गुन (Functionality and Utility)। बे मोननै गुन थानायनि थाखायनो सम्पद बाहायनायनि गेजेरजों सुबुं–अनसायनाय आरो रांखान्थि समाजारि जौगानाया जाफुंसारनो हादों। सम्पदानो सुबुं अनसायनाय एबा सुबुं जौगानायनि गाहाइ बिफाव लायो खायनो सम्पद भुमखौरांखौ रांखान्थियारि भुमखौरांनि मोनसे गोनां दालाय होनना बुंनाय जायो।

सों 6. सम्पद होनोब्ला मा मिथियो? बेनि गाहाइ आखुथाइफोरखौ मख’। 

फिन : मानसिनि जिव खुंनायनि थाखाय गोनां गासैबो मुवाखौनो सम्पद बुंनाय जायो। बहुमनि बिखायाव थानाय बार, दै, साननि रोदा, हा, बिफां-लाइफां, फिथाइ-सामथाइ, खनिनि मुवा बायदि गासैबो मानसिनि थाखाय गोनां। बेखायनो बेफोर सम्पद।

सम्पदनि गाहाइ आखुथाइफोरा जाबाय

(i) खामानि मावथाइ (Functionality )

(ii) मोजां खालामनाय (Utility)

(iii) सोलायस्लुयारि धोरोम।

सों 7. ‘सम्पदा सोलायस्लुयारि’- बेखेवना लिर।

फिन : सम्पदा सोलायस्लुयारि। दिनै जायखिजाया मोनसे मुवाया मानसिजों बाहायजायब्लाबो एबा मानसिनि थाखाय मोजां नडाब्लाबो इयुनाव बे मोनसे मुवायानो सुबुं अनसायनायाव बाहायजाथाव जानो हागौ। बिदिन्थि बादियै मानसिया जेब्लासिम गोहो दिहुननायाव खैला आरो खनिनि थाव बाहायनो रोङोमोन अब्ला खैला आरो खनिनि थावखौ सम्पद होनमा गनायाखैमोन। बै समाव खैला आरो खनिनि थावआ सांग्रां नङिमुवा (Neutral stuff) मोन। 

बेराफारसेथिं–जायफोर मुवाया मानसिनि गाज्रि खालामो बेफोरखौ होबथाग्रा मुवा (Resistance) बुंनाय जायो। जेरै–हासारगैयि हा, दैबानाजों साग्लोबनाय ओनसोल बायदि। बेफोरबो बै समाव सम्पद नाङामोन। नाथाय समनि फाखनाव मानसिनि गियान गोसारनाय आरो बिगियान बिरों दामिननि जौगानायनि जावनाव बुहुमाव थानाय गोबां सांग्रां नङि मुवा एबा होबथाग्रा मुवाफोरा मानसिनि नाजानायजों सम्पदसिम सोलाय जादों। सम्पदनि बेबादि सोलायसुला आखुथाइनि थाखाय दिनै मोजां होनना गनाय जानाय मोनसे मुवा एबा फिनजाथाइनि समनि फाखनाव गाज्रि एबा सांग्रां नङि मुवासिम सोलायलांनो होगौ। बेनिखायनो सम्पदखै सोलायस्लुवारि बुंनाय जायो।

सों 8. सम्पदनि गोनांथिनि सोमोन्दै बिदिन्थि होना सुंद ‘वै सावराय। 

फिन : सम्पदनि जोहै मानसि समाजनि सुबुं अनसायनाय जायो। देखायनो सम्पदनि गोनांथि दं। सम्पदनि बाहायथिया मानसिखौ आलो गोजोनै जिउ खुंनो होदों। सम्पदआ मानसिनि सोलेरारि आरो मेलेमारिबो गाहामथाइ लाबोदों। मानसिनि गोनों जानाय आंखालफोरखौ सम्पदनि जोहै सुनो हायो। 

मानसिनि जिउखुंनायनि थाखाय गोनां गासैबो मुवाखौनो सम्पद बुंनाय जायो। बुहुमनि बिखायाव थानाय बार है, साननि रोदा, हा, बिफां-लाइफां, फिथाइ-सानथाइ, खनिनि मुवा बेफोर गासैबो मानसिनि थाखाय गोनांथि। बेफोर सम्पदा मानसिनि गुदिनां गोनांथि– आदार, थाग्रा थावनि आरो गाननाय जोमनायजों लोगोसे लोगोसे गुबुन गुबुन माखासे गोनांथिफोरखौ सुफुङो आरो जिव खुंनायनि मानथाखोखौ जोगाहोनो हादों। मानसिनि थाखाय गोनां जानाय बांसिन सम्पदखौनो मिथिंगानिफ्राय मोननाय जायोब्लाबो सम्पदनि बाहायथियारि बिथिंखौ मानसिया गावनि गोनांथि बादियै बानायनानै लायो। 

मिथिंगानि बिखायाव थानाय मुवाफोरनि खामानि मावथाय आरो मोजां खालामनाय (Functionality of Utility) सोमोन्दोनि गुनफोरा मानसिनि गियाननि गेजेरजों दिहुन जादों आरो मानसिनि गियान, सोलो, आदब बांनायनि थाखायनो गोदान गोदान सम्पद सोरजिजादों। बिदिन्थि बादियै-लामा-सामा, न-बां, कल-कारखाना (Factory), दामिनसालि, सोलोंसालि, रोगाथाइ गारि, आबादनि आयजें- आयला बायदिया मानसिनि गोनां बादियै सोरजिना लानाय सम्पद। 

सों 9. सम्पद आरो मानसिनि गेजेराव थानाय सोमोन्दोनि सोमोन्दै सुंद ‘वै लिर। 

फिन : सम्पद आरो मानसिनि गेजेराव मोनसे एंगारहायि सोमोन्दो दं। मानसिनि गुदिनां गोनांथिफोरखौ सम्पदा सुफुङो मिथिंगायाव मोननाय सम्पदफोरखौ मानसिया जाग्राखा महरै बाहायो आरो दिहुनग्रा महरै खायसे गोदान गोदान सम्पद सोरजियो। मानसिया सम्पदजों मोननै रोखोमै सरजाबदों–सम्पदनि बाहायगिरि (जाग्रासा) महरै आरो सम्पदनि दिहुनगिरि महरै। मिथिंगायाव मोननाय बांसिन सम्पदनिनो बाहायारि बिथिंखौ मानसिया गावनो गोनां बादियै बानायना लायो। 

लोगोसे मिथिंगायाव थानाय मुवाफोरनि खामानि मावथाइ आरो मोजां खालामनाय सोमोन्दोनि गुनफोरखौ मानसिया गावनि गियाननि गेजेरजों दिहुनदों। मानसिनि गियाननि गोसारनाया बांनाय लोगो लोगो गोदान गोदान सम्पदनि जोनोम मोन्दों। सम्पदनि सोरजिगिरि महरै मानसिखौ सुबुं सम्पद बुंनाय जायो। बेफोरबादिहाय सम्पद आरो मानसिनि गेजेराव एंगारहायि सोमोन्दो दं।

सों 10. सम्पद आरो बिगियान बिरोंदामिननि गेजेराव थानाय सोमोन्दोखौ सुंद’ वै सावराय।

फिन : सम्पद आरो बिगियान बिरोंदामिननि गेजेराव थोजासे सोमोन्दो दङ। मानसिनि गोनां गोबां सम्पदखौ मिथिंगायानो जगायोब्लाबो, बेनि बांसिन बाहागोखौनो मानसिया गोनांथि बादियै बाहायजाथाव खालामना लायो। बेयो जादों बिगियान आरो बिरोंदामिननि जौगानाय। बिगियाननि जौगानाय लोगो लोगो मानसिनि गियान एबा सोलोवा गोसारो आरो बेनि जावनाव बिरोंदामिननि गेजेरजों गोदान गोदान सम्पद सोरजि जादों। 

मानसिनि गियाननि गोसारनाय आरो बिगियान बिरोंदामिननि जौगानायनि जावनाव बुहुमाव थानाय गासैबो सांग्रां नङि मुवा आरो होबथाग्राफोरा (Netral Stuff and Resistance) मानसिनि नाजानायनि जावनाव बेसेन बरहा सम्पदसिम सोलायजादों। बिदिन्थि बादियै गले गले दैबाना सोमजिहोनाय दाम ‘दर दैमानि सायाव बान्दो लुनानै मोब्लिब गोहो दिहुननाय आरो दै सारनाय राहायाव बिगियान आरो बिरोंदामिना गुबै बिफाव लाबोदों। जाय सम्पदानो आथिखालाव मानसि समाजनि सुबुं अनसाय एबा गाहामथाय लाबोदों। 

सों 11. बिदिन्थि होना सम्पदनि बाहागो राननायनि सोमोन्दै लिर।

फिन : बुहुमाव बायदि रोखोमनि सम्पद मोननाय जायो। बुहुमाव जेरैबादि बायदि रोखोमनि सानस’हायि सम्पद मोननाय जायो, थिग बेबादिनो बेनि बाहागोखौबो बायदि रोखोमै राननो हायो। सम्पदखौ गाहायै मोनब्रै बिथिंखौ सोनारना राननाय जादों। बेफोर बिथिंफोरा जाबाय– सोरजिनि खान्थि बादियै, दाथाय बादियै, मोननाय एबा जोरथाय बादियै आरो बिगोमारिखौ बिथा खालामनानै।

(i) सोरजिनि खान्थिबादियै: मिथिंगानि सम्पद, सुबुं सोरजिनाय सम्पद, सुबुं सम्पद। खनिनि थाव, खैला, बिफां-लाइफां आरिया मिथिंगानि सम्पद, नबां, रोगाथाय लामा बायदिया सुबुं सोरजिनाय सम्पद आरो सुबुंआ सुबुं सम्पद।

(ii) दाथाय बादियै: जिबियारि सम्पद आरो जिबियारि नङि सम्पद। लाइफां, जुनार, आबाद फसल आरिया जिबियारि सम्पद आरो हा, अन्थाय, दै, बार आरिया जिबियारि नङि सम्पद।

(iii) मोननाय एबा जोरथाय बादियै: गोदान खालामफिननाय सम्पद आरो गोदान खालामफिनजायि सम्पद। बिफां-लाइफां, जिब-जुनार, बार आरिया गोदान खालामफिन जाथाव सम्पद आरो खैला, खनिनि थाव आरिया गोदान खालामफिनजायि सम्पद।

(iv) बिगोमागिरिखौ बिथा खालामनानै: गावारि सम्पद, हारिमायारि सम्पद आरो मुलुगनां सम्पद।

सम्पदफोरखौ गुबुन गुबुन रोखोमै बाहागो राननाय जायोब्लाबो राननायनि फारिलायाव गोबां सम्पदखौ मोनसेया मोनसेजों थानाय नुनो मोनो। बिदिन्थि महरै बिफां-लाइफांआ मोनसे मिथिंगानि सम्पद आरो लोगोसेनो बे मोनसे जिबियारि सम्पद, गोदान खालामफिन जाथाव सम्पद। आरोबाव बिफां लाइफांआ मोनसे गावारि सम्पद एबा हारिमायारि सम्पद। थिग बिदिनो सनाया मोनसे मिथिंगानि सम्पद आरों जिबियारि नङि सम्पद। बेनि अनगायैबो सनाखौ गोदान खालामजायि सम्पद आरो गावारि सम्पद एबा हारिमायारि सम्पद होननानैबो बुंनो हायो। 

सों 12. मिथिंगायारि सम्पद होनोब्ला मा फोरमायो बिदिन्थि होना सुंद ‘वै लिर।

फिन : जायफोर सम्पद मिथिंगायारियै सोरजि जानानै मिथिंगायाव गोसारना थायो बेबादि सम्पदफोरखौ मिथिंगायारि सम्पद बुंनाय जायो। साननि सोरां, बार, दै, फुलुं बिफां लाइफां, जिब-जुनार, खनिनि मुवा, दैमा-दैसाफोरा मिथिंगायारि सम्पद। मिथिंगायारि सम्पदफोरा गथा, लावलाव एबा गेसारि आरो धातुवारि एबा धातुवारि नङिमहराव मोननाय जायो। बे बादि मिथिंगायारि सम्पदनि बांसिनानो गोथां मुवा महरै उद्य’ग, कल-कारखाना बायदियाव बाहायनाय जायो। खैला, खनिनि थाव, मिथिंगायारि गेस बायदिखौ गोहोनि फुंखा महरै बाहायनाय जायो। 

सों 13. सुबुं सोरजिनाय सम्पदा मा? बिदिन्थि होना बेनि बाहायनायनि सोमोन्दै सुंद ‘वै लिर।

फिन : मानसिनि नाजानायनि जावनाव सोरजिजानाय सम्पदानो सुबुं सोरजिनाय सम्पद। जायफोर सम्पद मानसिया गावनि गियान, सोलो, आदब बायदि बाहायनानै सोरजियो बिदि सम्पदफोरखौनो सुबुं सोरजिनाय सम्पद बुंनो हायो। बिदिन्थि बादियै औवानिफ्राय लेखा बिलाइ, खुननिफ्राय जि, खनिनि थावनिफ्राय बायदिसिना गाब, नेबथा, बानायलु जि, रासायनिक हासार, एमफौ एनलानि मुलि, साबोन, प्लाष्टिक, बानायनाय रबर, मम बायदि बायदि। 

थामहिनबा मिथिंगायाव मोननाय सम्पदफोरखौ मानसिया गावनि गोनांथि बादियै बिरोंदामिननि गेजेरजों सोलाय होयो आरो मानसिनि गुबुन गुबुन बाहायनायनि साबजाथाव खालामो। औवानिफ्राय दिहुननाय लेखा बिलाइखौ बायदि लिरनाय फरायनाय खामानियाव बाहायनायनि लोगोसे बिजाब सेबखांनाय, रादाब बिलाइ सेबखांनाय बायदि खामानियाव बाहायनाय जायो। बेबादियैनो खुननिफ्राय बानायनाय जिखौ मानसिया बायदि गोनांथियाव सुफुङो। 

मिथिंगायाव मोननाय सम्पदफोरखौ मानसिया गावनि गियान, सोलो लोगोसे बिरोंदामिन बाहायना बायदि सम्पदसिम सोलायहोयो आरो बे सम्पदफोरखौ मानसिया गोनांथि बादियै गुबुन गुबुन खामानियाव बाहायो। थामहिनबा सुबुं सोरजिनाय सम्पदफोरखौ मानसिया गावनि गोनांथि बादियै बाहायो आरो बे बादियै सोरजियो।

सों 14. गोदान खालामफिन जाथाव आरो गोदान खालामफिनजायि सम्पदनि गेजेरनि फारागथिया मा मा? बिदिन्थि होना सुंदवै सावराय। 

फिन : बुहुमाव मोननाय मिथिंगायारि सम्पदफोरनि गेजेराव माखासेया बाहायनायनि उनाव आबुङै जोबस्रांलाङा आरो माखासेया जोबखांलाङो। 

जायफोर सम्पदा अराय बाहायबाय थानायनि उनावबो गोदान खालामफिननाय खान्थि बादियै जेब्लायबो जोबस्रांलाङाजासे-लाखिनो हायो बेबादि सम्पदफोरखौ गोदान खालामफिन जाथाव सम्पद बुंनाय जायो। बिदिन्थि महरै साननि सोरां, बार, दै, बिफां-लाइफां, जिब-जुनार, मानसि, आबाद फसल बायदिया गोदान खालामफिन जाथाव सम्पद।

गुबुन फारसे, जायफोर सम्पदा बाहायनायनि उनाव गोदान खालामफिन जाथाव खालामनो हाया एबा आबुङै जोबस्रांलाङो, बिदि सम्पदफोरखौ गोदान खालामफिनजायि सम्पद बुंनाय जायो। बिदिन्थि महरै-खैला, खनिनि थाव, खनिनि मुवा (जेरै-तामा, सना, सोर, रुफा, सुनै बायदि), मिथिंगायारि गेस बायदिया गोदान खालामफिन जायि सम्पद। बेबादि सम्पदा खनसे बाहायोब्ला अरायनि थाखाय गोमालाङो।

सों 15. सम्पद सरखा होनोब्ला मा फोरमायो? बेनि गोनांथिया मा? 

फिन : सम्पद सरैखाया जाबाय जायखिजाया जोबस्रांनाय आरो गाज्रियै बाहायालासै सम्पदनि जानो हाथाव आबुं बाहायनायनि हाबा। अदेबानि सम्पद सरैखानि गाहाइ थांखियानो जाबाय जों मिथिंगानिफ्राय मोननाय सम्पदफोरखौ ओंरैबादि बाहायनो नांगौ जाहाथे- बेनिफ्राय जो बयबो गोबां समहालागै बानजायनाय मोनो। सम्पद सरैखा बुङोब्ला अदेबानि सम्पदखौ बाहायाबालानो खालि इयुननि थाखाय थिनानै दोननाय खामानिखौ फोरमाया। 

सम्पदखौ संरखा खालामनाया जोबोर गोनांथि दं। बिदिन्थि महरै हाग्रामा सम्पदखौ फोसोबस्रांनायनि जावनाव जिब-जुनारनि थाग्रा खुलि सेबनो हमो आरो मोनफा मोनफा ओनसोलनि आबहावायारि बाउसि गोमानानै आबहावायारि जेंना सोमजिहोयो। गोसो होनांगौदि जौगानाय हादोरफोराव बांद्रायै मिथिंगायारि सम्पद बाहायनाय आरो जौगाफुनाय हादोरफोराव सुबुं अनजिमा बांनाय जाहोनाव बांद्रायै मिथिंगायारि सम्पद बाहायनाया गासै मुलुगनाङै माखासे मिथिंगायारि सम्पद जरखायै गोनांथार गोदान खालामफिन जायि सम्पदा जोबस्रांलांनायनि मोनसे गिथाव-बाथाव इसारा होदों। 

बेनि अनगायैबो रोगाथाय गारि आरो उद्य’ग फसंथानफोर बांनाय आरो मानसिनि आलो गोजोन जिव खुंनायनि जावनाव गोदान खालामफिनजायि सम्पद खैला, खनिनि थाव, मिथिंगायारि गेस बायदिया जोबस्रांनो हमदों। बेनिखायनो बुहुमाव सुबुं सोदोमस्रि थांना थानांगौब्ला आरो इयुन जोलैनि थाखाय सम्पद सरखा खालामनाया जोबोर गोनांथार।

सों 16. सम्पद सरेखा खान्थिनि सोमोन्दै सुंद’वै लिर। 

फिन : सम्पदखौ सरैखा खालामनो थाखाय नांगौ जायो मोजां बिखान्थि। गाहायाव सम्पद सरैखाखौ फिथाय गोनां खालामनो थाखाय खायसे खान्थि एबा राहाफोर सुदवै सावरायनाय जाबाय।

(i) सोलाय सम्पद संनाय: बबेबा मोनसे गोबाङै बाहायजानाय सम्पदनि दिहुनथाइ सोलिबाय थानाय थासारियाव बेनि सोलाय सम्पद जाथावना संनायनि थाखाय नांगौबादि बिजिरसंनायनि राहा खालामोब्ला सम्पदखौ खायसे बिबांनि सरखा खालामनो हायो।

(ii) बाहायफिननाय: सिमागोनां बिबांनि गोथां मुवानि बाहायनायखौ खमायनो बाहायफिनजाथाव गारजानाय मुवाफोरखौ बाहायफिननाय खान्थिनि गेजेरजों बाहायफिनजानाय खालामनो हायो।

(iii) सोसननाय एबा गोदान बाहायनाय: फरायसंनाय आरो बिजिरसंनायनि गेजेरजों मिथिंगानिफ्राय मोननाय सम्पदखौ बाहाय जाथाव थासारिसिम सोलाय होनो सोसननाय एबा गोदान बाहायनाय खान्थि बाहायनांगौ। बिदिन्थि महरै रासायनिक हासारनि जानो हाथाव गाज्रि गोहोमखौ होबथानो जिबियारि हासार बाहायनायाव बांसिन गोनांथि होनांगौ। 

(iv) गारजानाय मुवानि बिबां खमायनाय: गोथां मुवानिफ्राय गोनां सम्पदसिम सोलाय होनायाव गारजानाय मुवानि बिबांखौ एसेल’ खालामना लाखिनायनि अनगायैबो बेफोरनि बाहायफिननायनि राहा खालामोब्ला गोबां सम्पद सरैखा जानो हागौ।

(v) गियान आरो सोलोंथाइनि गोसारनाय: सम्पद दिहुननाय आरो बाहायनाय खामानिखौ मोजाङे सामलायनो थाखाय गियान आरो सोलोंथाइ गोसार होनाया जोबोद गोनां। सम्पदनि जानला मानला बाहायनायखौ होबथानो थाखाय सरासनस्रा सुबुंनि गेजेराव सांग्रांथि बांहोनांगौ।

(vi) सरखानि सोमोन्दै आयेन बाहायनाय: सम्पद सरैखा खालामनायखौ जाफुंहोनायनि थाखाय सरखानि सोमोन्दै आयेननि राहाया गोख्रों आरो थि जानो नांगौ आरो थियै बाहाय जानांगौ। 

(vii) सम्पदनि बाख्रिनि थि सुमोन्थाय: सम्पद बाहायनायनि इयुन बिथिांखिनि थाखाय बबेबा सम्पदा बेसे दं बेनि सोमोन्दै थियै सुमोन्थाय खालामनांगौ। बेनि गेजेरजों गोनांथि गैयि बाहायनायखौ होबथानो हायो आरो सोलाय सम्पद नागिरनायाव गोसो होनो हायो।

(viii) सम्पदफोरनि इयुन गोनांथि थि खालामनाय: सम्पद मोनसेनि आथिखालनि बाहायथिनि मान आरो सुबुं अनजिमा बांनाय फारसे नोजोर होना इयुननि गोनांथिखौ थिखालामनाया जोबोद गोनां। बेनि गेजेरजों सम्पदनि ओरैनो एबा बांद्राय बाहायनायखौ होबथानो हायो आरो सोलाय सम्पद दिहुननायखौ गोख्रै खालामनो हायो। 

सों 17. सम्पद सरेखाजों लोब्बा थानाय आफाद आरो बेफोरनि बिफावनि सोमोन्दै सुंद ‘वै लिर। 

फिन : गासै मुलुगनाङैनो नुजाथिनाय गोख्रै सुबुं अनजिमा बांनाय, आरो मिथिंगायारि आबहावानि जेंना एबा गोबां मिथिंगायारि सम्पद जोबस्रांलांनो हमनाय थासारिखौ नोजोर होना गासै मुलुगावनो बायदिसिना बिथिंनि आबहावा सरैखा आरो मिथिंगायारि सम्पदखौ सरैखानि राहा लानाय जादों। बिदि हाबा मावफुंनो थाखाय मुलुगनां, हादोरारि, ओनसोलारि एबा जायगायारि थाखोयाव गोबां सोरखारि-सोरखारि नङि फसंथान आरो आफादनि जोनोम जादों। बे बिथिङाव हादोरगौथुमनि सिङाव ‘मुलुगनां आबहावा संरखानि फसंथानखौ’ (IUCN) मख ‘जाथाव। 

1948 मायथाइयाव UNESCO नि गिबि गाहाइ सामलायगिरि जुलियान हाक्सलेनि नाजानायाव फ्रान्साव IUCN गायसननाय जादोंमोन। बे आफादनि गुबै थांखिया जाबाय गासै मुलुगनि मिथिंगायारि आबहावा आरो मिथिंगायारि सम्पदनि सरैखा एबा जिब गोरोबलायिनि बागै फरायसंनाय, बिजिरसंनाय आरो नांगौबादि राहा नाजावनाय। IUCN नि दैदेननायावनो WWF for Nature (World Wide Fund for Nature) आरो मुलुग सरैखा नायबिजिरसं मिसन (World Conservation Monitoring Centre) गायसननाय जादों।

भारतवर्षयावबो सोरखारि बादियै आबहावा, हाग्रामा आरो बारहावा सोलायनाय मुङैमोनसे बिफान Ministry of Environment, Forests and climate change दानाय जादों। बेबादि सोरखारि आफादा मिथिंगायारि सम्पद सरैखा आरो आबहावा सरैखानि बागै आयेनबो दानाय जादों। बे बिफाननि सिङाव उदाङै 1986 मायथाइयाव ‘भारतारि हाग्रामा बिजिरसं आरो सोलोंथाइ गथुम’ दानाय जादों। बेनि अनगायै सोरखारि नङि बिगियान आरो आबहावा मिरु, ग्रिनपिस इन्दिया, वाइलड लाइफ ट्रास्ट अब इन्दिया बादि गोबां फसंथाना आबहावा सरैखानि थाखाय माखासे खामानि मावगासिनो दं। आसामावबो बिदि रोखोमनि फसंथान गायसनना सम्पद सरैखाजों लोब्बानि खामानि मावगासिनो दं। 

सों 18. सुंद ‘वै लिरः 

फिन : (क) सम्पद : मानसिनि जिउ खुंनायनि थाखाय गोनां गासैबो मुवाखौनो सम्पद बुंनाय जायो। बहुमनि बिखायाव थानाय बार, दै, साननि रोदा, हा, बिफां-लायफां, फिथाइ-सामथाइ, खनिनि मुवा बायदि गासैबो मानसिनि थाखाय गोनां। बेखायनो बेफोर सम्पद। नाथाय बहुमाव मोननाय जायखिजाया मुवायानो सम्पद नङा। सम्पद जानांगौब्ला बेहा मोननै गुन थानांगोन। बे गुन मोननैया जाबाय खामानि मावथाय आरो बानजायनो हानाय (Functionality and Utility) बेबादि मोननै गुननि थाखायनो सम्पद बाहायनायनि गेजेरजों सुबुं अनसायनाय आरो रांखान्थि समाजारि जौगानाया जाफुंसारनो हादों। बुहुमाव जेरैबादि बायदि रोखोमनि सानस ‘हायि सम्पद मोननाय जायो, थिग बेबादिनो बेनि बाहागोखौबो बायदि रोखोमै राननाय जादों।

(ख) सुबुं सम्पद : मानसि सम्पदा जादों गंसे हादोरनि सुबुंफोर। मानसिनि नाजानायनि जावनावनो गोबां गोदान गोदान सम्पद सोरजि जादों। बेफोर गोदान सम्पदफोरानो सुबुं सोरजिनाय सम्पद। मिथिंगानि सम्पदफोरखौ बाहायजाथाव खालामनो मानसिनि मावनायनि रोंगथि, सोलोंथाइ, बिरोंदामिन आरो गोसो जानायनि गोनांथि जायो। बेबादि गुन थानायनि थाखायनो मानसिखौ सम्पदजों सोदेरनानै सुबुं सम्पद बुंनाय जादों। गुबैयै मानसियानो सम्पदनि सोरजिगिरि। सुबुं सम्पदनि गोख्रै जौगासारनायनि थाखाय जापान, सुइजारलेण्ड, टाइवान, सिंगापुर, खोला क’रिया बायदि हादोरफोरा गोनां जानाय गोथां मुवानि आंखाल जासेयावबो दिनै बुहुमनि गंफा गंफा दावगानाय आरो जौगानाय हादोर महरै सिनाय जादों।

(ग) सम्पति : रांखान्थिनि बुंफुरलु बादिब्ला जायफोर मुवानि सोलायसल’ बेसेन दं बेफोरखौनो सम्पति बुंनाय जायो। सम्पतिया बाहायजाथाव जानायनि अनगायै बेनि जगायनाया रुजुजाथावै सिमा गोनां आरो- बेखौ सासेनिफ्राय गुबुन सासेनिसिम बेसेननि गेजेरजों हरनो हायो। हा, न-बां, आयजें-आयला, क ‘म्पानिनि बाहागो बायदिसिना गासैबो सम्पति (Wealth)। बेहा हाथायारि बेसेन दं। गासै सम्पतियानो सम्पद नाथाय गासै सम्पदा सम्पति नाङाबो जानो हागौ। सम्पतिजों मानसिनि मोजां एबा गाज्रि मोननैबो जानो हागौ।

(घ) गोदान खालामफिन जाथाव सम्पद : बुहुमाव मोननाय मिथिंगायारि सम्पदफोरनि गेजेराव माखासेया बाहायनायनि उनाव आबुङै जोबस्रांलाङा आरो माखासेया जोबस्रांलाङो। जायफोर सम्पदा अराय बाहायबाय थानायनि उनावबो गोदान खालामफिननाय खान्थि बादियै जेब्लायबो जोबस्रां लाङाजासे लाखिनो हायो, बेबादि सम्पदाफोरखौ गोदान खालामफिन जाथाव एबा गोदान खालामफिनना एबा सोरजिफिननो हानाय सम्पद (Renewable or Inexhaustible Resource) बुंनाय जायो। साननि सोरां, बार, दै, बिफां-लाइफां, आबाद फसल, जिब जुनार, मानसि बायदिया गोदान खालामफिनजाथाव सम्पदनि बिदिन्थि।

(ङ) गावारि सम्पद : बुहुमाव मोननाथ गासै सम्पदखी बिगोमागरिख विथा खालामना बाहागो राननाय जादों। बेनि मोनसे बाहागोआ जाबाय गावारि सम्पद। मानसिनि गावबा गावनि दखल एबा सिङाव थानाय हा, सम्पति आरो गावनि मोजां गुन जेरै मोजां आखु, सोलोंथाइ, हारोंथाइ बायदिखौ गावारि सम्पद (Individual or Personal Resource) बुंनाय जायो।

(च) हारिमारि सम्पद : गंसे हादोरनि सिङाव एबा दखलाव थानाय गासै सम्पदानो हारिमारि सम्पद (National Resource)। जेरै-लामा-सामा, हा, दैमा-दैसा, दालां, हाग्रामा, अरनाव थानाय बिफां-लाइफां आरो जिब-जुनार, फरायसालि, खुंथाइ राहा, सरखार बायदि। हारिमायारि सम्पदनि गोबांथिया गंसे हादोरखौ रांखान्थि बिथिङाव दावगाहोनो हायो।

(छ) जिबियारि सम्पद : मिथिंगायारि दाथाद बादिदै सम्पदफोरखौ मोननै बाहागोआव राननाय जादों– जिबियारि आरो जिबियारि नङि सम्पद। सम्पदफोरनि जायफोरा जिउ थायो बेफोरखौ जिबियारि सम्पद (Biotic Resource) बुंनाय जायो। बिफां-लाइफां, जुनार, ना आबाद बायदिया जिबियारि सम्पद। नाथाय मिथिनो गोनां बाथ्रादि खैला, खनिनि थाव, मिथिंगायारि गेस बायदिया जोनोमारि बिथिंनिफ्राय जिबियारि हारिनि। नाथाय आथिखालनि थासारियाव जिउ गैयि जानायनि थाखाय बेफोरखौ जिबियारि नङि सम्पदनि थाखोआव हमनाय जायो।

(ज) सम्पद सरैखा : सरासनस्रायै जायखिजाया जोबस्रांनाय आरो गाज्रियै बाहायलासै सम्पदनि जानो हाथाव आबुं बाहायनाय हाबा एबा हमदांथिखौनो सम्पद सरैखा (Conservation of Resource) बुंनाय जायो। अदेबानि सम्पद सरैखानि गाहाइ थांखियानो जाबाय जों मिथिंगानिफ्राय मोननाय सम्पदफोरखौ ओरैबादि बाहायनांगौ जहाथे बेनिफ्राय जों बयबो गोबां समहालागै बानजायनाय मोनो। सम्पद सरखा बुङोब्ला अदेबानि सम्पदखौ बाहायाबालानो खालि इयुननि थाखाय थिनानै दोननाय खामानिखौ फोरमाया। मुलुगनाङै बांद्रायै मिथिंगायारि सम्पद बाहायनाया जरखायै गोदान खालामफिनजायि सम्पद जोबांस्रांलांनायनि मोनसे गिथाव-बाथाव इसारा होदों। बेबादि थासारिखौ सुफुंनो एबा मोगा-मोगि जानो मोनसे राहा महरै सम्पद सरैखानि हमदांथिखौ लानाय जादों।

(झ) सम्पदनि बाहायफिननाय : सम्पद बाहायफिननाया सम्पद सरखानि मोनसे खान्थि एबा राहा। सिमागोनां बिबांनि गोथां मुवानि बाहायनायखौ खमायनो बाहाय फिनजाथाय गारजानाय मुवाफोरखौ बाहायफिननाय खान्थिनि गेजेरजों बाहायफिनजानाय खालामनो हायो। बिदिन्थि महरै गोजाम पलिटिन बेग, प्लास्टिक बथल, लेखा बिलाइ, सोरनि मुवा बायदिखौ बाहायफिननायनि गेजेरजों बेफोराव बाहायनाय सम्पदनि गोन्था मुवाखौ एसेब्लाबो सरैखा खालामनो हायो।

(ञ) IUCN : IUCN नि आबुं ओंथिया International Union for Conservation of Nature थामहिनबा मुलुगनां आबहावा सरैखा फसंथान। 1948 मायथाइयाव UNESCO नि गिबि गाहाइ सामलायगिरि जुलियान हाक्सलेनि नाजानायाव फ्रान्साव बे फसंथानखौ गायसननाय जादोंमोन बे फसंथान एबा आफादनि गुबै थांखिया जाबाय गासै मुलुगनि मिथिंगायारि आबहावा आरो मिथिंगायारि सम्पदनि सरैखा एबा जिब-गोरोबलायिनि बागै फरायसंनाय, बिजिरसंनाय आरो नांगौबादि राहा नाजावनाय। IUCN नि दैदेननायावनो WWE for Nature (World Wide Fund for Nature) आरो मुलुग सरैखा नायबिजिरसं मिसन (World Conservation Monitoring Centre) गायसननाय जादों। बेफोर फसंथानफोरा गुबैयै जिब-जुनार आरो बिफां-लाइफां हारिनि एबा जवै मिथिंगायारि आबहावा स रैखानि थाखाय मुलुगनां खामानि मावगासिनो दं।

सों 19. फारागथिखौ लिर। 

(क) सम्पद आरो सम्पति :

फिन : सम्पद आरो सम्पतिनि गेजेराव थोजासे फारागथि दं। मानसिनि जिव खुंनायनि थाखाय गोनां गासैबो मुवाखौ सम्पद बुंनाय जायो। गुबुन फारसेथिं जायफोर मुवानि स़लाय सोल’ बेसेन दं बेफोरखौ सम्पति बुंनाय जायो। थामहिनबा सम्पदा सोलाय सोल’ बेसेन गैया गुबुनथिं सम्पतिया सोलाय सोल’ बेसेन दङ।

सम्पतिनि जगायनाया रुजुथावै सिमा गोनां आरो बेखौ बेसेननि गेजेरजों सासेनिफ्राय गुबुन सासेनिसिम हरनो हायो। नाथाय सम्पदा रुजुथावै सिमा गोनां नङा। बबेखानि बेफोरनि माखासेया थोजासे नङा आरो माखासेया मालायनो गथायथाव नङा आरो हाथायारि बेसेनबो गैया।

गासैबो सम्पतियानो सम्पद नाथाय गासैबो सम्पदा सम्पति नङाबो जानो हागौ।

सम्पदनि गेजेरजों सुबुंहारिनि मोजां जायो, नाथाय सम्पतिजों मानसिनि मोजां एबा गाज्रि मोननैबो जानो हागौ। बिदिन्थि महरै हाथाइयारि बेसेन थानाय बिस, एम्फौ एनला बुथारग्रा मुलिफोरा सम्पति। नाथाय बेफोरखौ लोंनाया मानसिनि थाखाय गाज्रि एबा खैफोद गोनां। 

(ख) रांखान्थियारि भुमखौरां आरो सम्पद भुमखौरां :

फिन : रांखान्थियारि भुमखौराङा सम्पदनि दिहुननाय, राननाय, बाहायनाय आरो सोलाय सोल’जों सोमोन्दो थानाय मानसिनि मावनाय दांनाय जायगा आरो बिदिन्था बादियै फरायसंनाय। बेराफारसेथिं सम्पद भुमखौराङा जाबाय रांखान्थियारि भुमखौरांनि मोनसे दालाय जेराव सम्पदनि रोखोम, ओनसोलारि राननाय, सम्पद दिहुनथाइजों लोबबा थानाय जाहोनफोर आरो सम्पद सरैखा आरो राहा बायदिखौ फरायसंनाय जायो।

सम्पदा रांखान्थियारि भुमखौरांनि गासैबो दालाइ-दालाइसाफोरजों सरजाबलायनानै दं। सम्पदखौ फरायसाङाबालानो रांखान्थियारि भुमखौराङा ओंथि गैयि।

(ग) सम्पद आरो सांग्रां नङि मुवा :

फिन : मानसिनि जिउ खुंनायनि थाखाय गोनां जानाय गासैबो मुवाखौनो सम्पद बुंनाय जायो। गुबुन फारसेथिं जायफोर मुवा मानसिनि जेबो रोखोमनि मोजां एबा गाज्रि खालामा बेफोरखौ सांग्रां नङि मुवा बुंनाय जायो।

साननि सोरां, बार, दै, बिफां-लाइफां, हा खनिनि मुवा बायदिया सम्पद। गुबुनथिं मानसिया जेब्लासिम गोहो दिहुननायाव खैला एबा खनिनि थाव बाहायनो रोङामोन अब्लासिम बेफोर सांग्रां नङि मुवामोन। 

सम्पदा मानसिनि सुबुं अनसायनाय खालामो। गुबुनथिं सांग्रां नङि मुवाफोरा मानसिनि सुबुं अनसायनाय खालामा आरो बेयो जेब्लाबो सांग्रां नङिनि बिबान लायो।

(घ) जिबियारि आरो जिबियारि नङि सम्पद :

फिन : मिथिंगायारि दाथाइ बादियै जायफोर सम्पदा जिउ दं बेफोरखौ जिबियारि सम्पद बुंनाय जायो। बिदिन्थि महरै बिफां-लाइफां, जुनार, ना, आबाद, मानसि बायदिया जिबियारि सम्पद।

गुबुनाथिं जायफोर सम्पदा जिउ गैयि बेफोरखौ जिबियारि नङि सम्पद बुंनाय जायो। बिदिन्थि महरै हा, अन्थाइ, दै, बार, खनिनि मुवा बायदिया जिबियारि नङि सम्पद। 

(ङ) गोदान खालामफिनजाथाव आरो गोदान खालामफिनजायि सम्पद :

फिन : फारागथिया जाबाय।

(i) गोदान खालामफिनजाथाव सम्पदफोरा बाहायनायनि उनाव जोबस्रांलांथारा। नाथाय गोदान खालामफिनजायि सम्पदफोरा बाहायनायनि उनाव जोबस्रांलाङो।

(ii) गोदान खालामफिन जाथाव सम्पदफोरखौ बाहायनायनि उनावबो बाहायफिननाय खान्थिजों फोजोबस्रांआलासेनो लखिनो हायो। नाथाय गोदान खालामफिनजायि सम्पदफोरखौ बाहायफिननाय खान्थिजों सोरजिफिननो हाया।

(iii) गोदान खालामफिन जाथाव सम्पदफोरनि जगायथिया सिमा गोनां नाङा नाथाय गोदान खालामफिनजायि सम्पदफोरनि जगायथिया सिमा गोनां।

(iv) बार, दै, साननि रोदा, बिफां-लाइफां, जिब-जुनार बायदिया गोदान खालामफिनजाथाव सम्पद। गुबुनथिं खनिनि थाव, खैला, खनिनि मुवा, मिथिंगायारि गेस बायदिया गोदान खालामफिनजायि सम्पदनि बिदिन्थि। 

(च) गावारि सम्पद आरो हारिमायारि सम्पद :

फिन : गावारि सम्पद आरो हारिमायारि सम्पदनि गेजेराव थानाय फारागथि फोरा जाबाय– 

(i) मानसिनि गावबा गावनि दखल एबा सिङाव थानाय सम्पदफोरानो गावारि सम्पद। गुबुनथिं गंसे हादोरनि सिङाव एबा दखलाव थानाय गासै सम्पदानो हारिमायारि सम्पद। 

(ii) गावारि सम्पदनि बिदिन्थिया जाबाय– गावनि सिङाव थानाय हा, सम्पति, गावनि मोजां गुन बायदि। गुबुनथिं हारिमायारि सम्पदा जाबाय– लामा-सामा, दैमा-दैसा, दालां, हाग्रामा, फरायसालि बायदि।

(iii) गंसे हादोरनि हारिमायारि सम्पद बाङोब्ला सरासनस्रा सुबुंनि सुबुं अनसायनाय जायो। नाथाय गावारि सम्पदा बुङोब्ला सरासनस्रा सुबुंनि सुबुं अनसायनाय जायाबो जानो हागौ।

(छ) सुबुं सोरजिनाय सम्पद आरो सुबुं सम्पद :

फिन : मानसिनि नाजानायनि जवनाव दिहुनजानाय मुवाफोरखौनो सुबुं सोरजिनाय सम्पद बुंनाय जायो। मिथिंगायाव मोननाय सम्पदफोरखौ मानसिवा गावनि गोनां बादियै बायदि बिरोंदामिननि गेजेरजों बाहायजाथाव मुवासिम सोलायहोयो। मिथिंगानि सम्पदफोरखौ बाहायजाथाव खालामनो मानसिनि मायनायनि रोंगथि, सोलोंथाइ, बिरोंदामिन आरो गोसो जानायनि गोनांथि जायो। बेबादि गुन थानायनि थाखाय मानसिखौबो सम्पदजों सोदेरनानै सुबुं सम्पद बुंनाय जादों।

सुबुं सम्पदा जाबाय सम्पदनि सोरजिगिरि। सुबुं सम्पदनिफ्रायनो सुबुं सोरजिनाय सम्पदा सोरजिजादों लोगोसे बाहायजाथाव जादों। सुबुं सोरजिनाय सम्पदा सोरजिजादों लोगोसे बाहायजाथाव जादों। सुबुं सोरजिनाय सम्पदनि बिदिन्थिया जाबाय-औवानिफ्राय लेखा बिलाइ, खुननिफ्राय जि, खनिनि भावनिफ्राय बायदिसिना गाब नेबथा, बानायलु जि, रासायनिक हासार, मुलि, साबोन, प्लाष्टिक, मम बायदि बायदि। सुबुं सम्पद नङाब्ला सुबुं सोरजिनाय सम्पदनि सोरजिनाया।

(ज) सम्पदनि बाहायफिननाय आरो सोसननाय : 

फिन : सम्पदनि बाहाय फिननाय आरो सोसननाय : एबा गोदान बाहायनायनि गेजेराव थानाय फारागा जाबाय–

सिमागोनां गोबिबांनि मुखानि बाहायनायखौ खमायनो बाहानाबाज गारजानाय मुवाफोरखौ बाहायफिननाय खान्थिनि गेजेरजों बाहाय फिनजानाय खालामना सम्पदखौ सरखा खालामनो हायो। गुबुन फारसेथिं सोसननाय खान्थिनि गेजेरजों  मोननाय सम्पदखौ बाहायजाथाव थासारिमिथिंगानिफ्रायसिम सोलाय होनाय जायो ।

सम्पदनि बाहायफिननानि विशशदिन्धिया त्रधश़चरडभप जाबाय गोजाम पलिथिन बेग, प्लाष्टिक बथल, लेखा बिलाइ, सोरनि मुवा बायदिखौ बाहायफिननायनि गेजेरजों गोदान मुवा सोरजिनाय। गुबुनथिं सोसननायनि बिदिन्थिया जाबाय– हायाव रासायनिक हासार बाहायनायनि बदलै जिबियारि हासार बाहायनाय बायदि।

सों 20. गेबें फिननायखौ सायख’ना दिहुन:

(क) गाहायनि बबे मोनसेया सुबुं सोरजिनाय सम्पद?

1. दैमा:दैसा।

2. खनिनि थाव।

3. दै सारनाय नाला। 

4. अरनबारि।

फिन : 3. दै सारनाय नाला।

(ख) गाहायनि बबे जिबियारि नङि सम्पद ?

1. बार।

2. बिफां-लाइफां। 

3. जिब-जुनार।

4. बादामालि।

फिन : 1. बार

(ग) गाहायनि बबे गोदानखालाम फिनजायि सम्पद?

1. बार।

2. दै।

3. आबाद।

4. खेला।

फिन : 4. खैला।

(घ) गाहायनि बबे गोमालांनो हमनाय जुनार?

1. गं थसेयारि गान्दा।

2. हाग्रानि अमा।

3. जिराफ

4. मिथुनक्ष

फिन : 2. हाग्रानि अमा।

(ङ) IUCN गौथुमा बबो मुलुगनां गौथुमनि सिङाय?

1. UNESCO

2. UNDP

3. WWF for Nature

4. UNEP

फिन : 1. UNESCO

उफ्रा सोंनाय फिननाय

सुंद’ फिननायनि सोंनाय :

सों 1. सुबुं भुमखौरांनि सिङाव थानाय मोनसे गाहाइ दालाय मख’।

फिन : रांखान्थियारि भुमखौरां। 

सों 2. जर्ज सिजहमनि बादिये रांखान्थियारि भुमखौरांनि गुबै थांखिया मा? 

फिन : जर्ज सिजहमनि बादियै रांखान्थियारि भुमखोरांनि गुबै थांखिया जाबाय मोनसे जायगानि रांखान्थियारि जौगानायनि खारथाय आरो बिथिंखौ थि खालामनाय।

सों 3. मोनसे राङारि फसंथाननि मुं लिर।

फिन : बैंक। 

सों 4. IUCN नि आबुं ओं’थिखौ लिर।

फिन : International Union for Conservation of Nature.

सों 5. ‘भारतारि हाग्रामा बिजिरसं आरो सोलोंथाय गथुम’ माब्ला दानाय। 

फिन : 1986 मायथाइयाव।

सों 6. भुमखौरां आयदाखौ गाहायै मा मोननै बाहागोयाव राननाय जादों? 

फिन : भुमखौरां आयदाखौ गाहायै मोननै बाहागोआव राननाय जादों। बेफोर जाबाय– 

(i) मिथिंगायारि भुमखौरां। 

(ii) सुबुं भुमखौरां।

सों 7. रांखान्थियारि भुमखौरां माखौ बुंनाय जायो?

फिन : भुमखौरांनि जाय आयदायाव सम्पदनि दिहुननाय, राननाय, बाहायनाय आरो सोलाय सोल ‘जों सोमोन्दो थानाय मानसिनि मावनाय-दांनाय जायगा आरो बिदिन्था बादियै फरायसंनाय जायो बेखौनो रांखान्थियारि भुमखौरां बुंनाय जायो।

सों 8. बुहुम बिखुंनि मिथिंगायारि आबहावाया गुबुन गुबुन जानायनि जाहोना मा? 

फिन : बुहुम बिखुंनि मिथिंगायारि आबहावाया गुबुन गुबुन जानाय जाहोना जावबाय–

(i) भुम- मिथिंगा आरो भुम महरारि दाथायनि जुदाथि। 

(ii) बारहावा आरो हानि आखुथायनि फारागथि।

सों 9. बुहुमनि गासै जायगायाव मानसिनि जिउ खुंनाय आरो रांखान्थियारि हाबाफारिया गुबुन गुबुन जानायनि सोमोन्दै लिर।

फिन : बुहुमनि गासैबो जायगायाव मानसिनि जिव खुंनाय आरो रांखान्थियारि हाबाफारिया समान नङा। गुबैयै बुहुम बिखायाव थानाय मिथिंगायारि आरो मानसिया सोरजिनाय आबहावानि थादेरसाफोरनि जुदाथिनि थाखायनो मानसिनि जिव खुंनाय आरो रांखान्थियारि हाबाहुखाया गुबुन गुबुन जायो। बेबादि फारागथिनि थाखायनो बबेबा जायगायाव जेब्ला आबाद मावनाया जौगाखाङो, गुबुन जायगायाव फालांगि, उद्य ‘गारि एबा ना फिसिनायाव आखा फाखा जायो। 

सों 10. नैथियारि जिवराहानि (Secondary Occupation) सिङाव थानाय मोननै खामानि मख’। 

फिन : नैथियारि जिवराहानि सिङाव थानाय मोननै खामानिया जाबाय–

(i) शिल्पनिफ्राय दिहुननाय खान्थि। 

(ii) लुनाय एबा लुफिननाय हाबाफोर।

सों 11. ब्रैथियारि जिव राहानि (Quaternary Occupation) सिङाव थांनाय मोनथाम खामानि लिर। 

फिन : ब्रैथियारि जिव राहानि सिङाव थांनाय मोनथाम खामानिया जाबाय–

(i) बैंक एबा गुबुन राङारि फसंथाननि खामानि।

(ii) फोस्राव बिजोंजों सारजाबनाय खामानि।

(iii) खुंथायारि खामानि।

सों 12. रांखान्थियारि भुमखौरांखौ फरायसंनायनि मोनब्रै खान्थि लिर। 

फिन : मोनसे गुवार आयदा महरै रांखान्थियारि भुमखौरांखौ बायदिसिना खान्थिजों फराय संनाय जायो। फरायसंनायनि मोनब्रै खान्थिया जाबाय–

(i) ओनसोलारि (Regional Approach)।

(ii) आयदाफारि एबा मोननाय बेसादारि (Topical or Commodity Approach)।

(iii) आखुधायारि (Behavioral Approach)।

(iv) नेमखान्थियारि (Principles Approach)।

सों 13. हाथावथाव जौगानायनि (Substainable development) ओंथिया मा?

फिन : हाथावथाव जौगानाया जाबाय मोनसे सानस ‘नाय गोनां जौगानायनि सहा। जाय जौगानाया समाजनि दानि आरो इयुननि रैखाथिनि बागै खामानि मावो। 

सों 14. गंसे हादोरनि रांखान्थियारि जौगानाय मानि सायाव सोनारो?

फिन : गंसे हादोरनि रांखान्थियारि जौगानाया बै हादोरनि सम्पदनि मानथाखो आरो सम्पदनि गोबांथि एबा मोनलाबायनायनि सायाव सोनारो। 

सों 15. सम्पद माखौ बुङो? बेनि मोननै गुन लिर।

फिन : मानसिनि जिव खुंनायनि थाखाय गोनां गासैबो मुवाखौनो सम्पद बुंनाय जायो। बार, दै, हा, साननि रोदा, बिफां-लाइफां, फिथाइ-सामथाइ, खनिनि मुवा बायदि गासैबो मानसिनि थाखाय गोनां। बेखायनो बेफोर सम्पद। सम्पदनि मोननै गुनआ जाबाय।

(i) खामानि मावथाय (Functionality)।

(ii) बाहायथि गुन एबा मोजां खालामनाय (Utility)। 

सों 16. मानसिया सम्पदजों सरजाबनानै थानाय मोननै रोखोम लिर। 

फिन : मानसिया सम्पदजों सरजाबनानै थानाय मोननै रोखोमा जाबाय–

(i) सम्पदनि दिहुनगिरि (Producer)।

(ii) सम्पदनि बाहायगिरि (Consumer)।

सों 17. सम्पदा माबादियै सोमजिनो हागौ? 

फिन : मिथिंगा, मानसि आरो समाज-हारिमु आरो बिगियान-बिरोंदामिननि सिङारि जाथाइनि जावनाव सम्पद सोरजिनो हागौ।

सों 18. सोरजिनि खान्थिबादियै सम्पदखौ मा मा बाहागोयाव राननाय जादों?

फिन : सोरजिनि खान्थिबादियै सम्पदखौ मोनथाम बाहागोयाव राननाय जादों। बेफोर जाबाय–

(i) मिथिंगानि सम्पद।

(ii) सुबुं सोरजिनाय सम्पद।

(iii) सुबुं सम्पद।

सों 19. सुबुं सम्पद माखौ बुंनाय जायो?

फिन : सुबुं सम्पदफोरा जाबाय सुबुं एबा मानसिफोरानो। सम्पद सोरजिनो थाखाय मानसिनियाव मावनायनि रोंगथि, सोलोंथाइ, गियान, बिरोंदामिन आरो गोसो जानायनि गुन दं। बिदि गुन थानायखायनो मानसिखौ सुबुं सम्पद बुंनाय जायो।

सों 20. मुलुगाव सम्पद सरैखानि हाबाफारि लानायनि जाहोननि सोमोन्दै लिर।

एबा

आथिखालाव सम्पद सरैखानि सायाव जोबोद गोनांथि होनायनि सोमोन्दै लिर।

फिन : मिथिंगायारि सम्पद गुबैयै गोदान खालामफिनजायि सम्पदा थोजासे नङा आरो जामलांग्रा। सुबुं अनजिमा बांनायखौ गिबि खालामनानै सुबुं सोदोमस्रिनि जौगानाय लोगो लोगो बेफोर मिथिंगायारि सम्पदनि बाहायनाया गासै बुहुमावनो गोख्रैयै बांनो हमदों। गाहायै जौगानाय हादोरफोराव बांद्रायै मिथिंगायारि सम्पद बाहायनाय आरो जौगाफुनाय हादोरफोराव सुबुं अनजिमा बांनायनि जावनाव बांद्रायै मिथिंगायारि सम्पद बाहायनाया गासै मुलुगनाङै माखासे मिथिंगायारि सम्पद जरखायै गोदान खालामफिनजायि सम्पद जोबस्रांलायनि मोनसे गिथाव-बाथाव इसारा होदों। बेबादि थासारिखौ सुफुंनो एबा मोगा-मोगि जानो मोनसे राहा महरै गासै मुलुगाव सम्पद सरैखानि हाबाफारि नाजावदों।

सों 21. अरनबारि जोबस्रांनायनि मोननै गाज्रि फिथाइ लिर।

फिन : अरनबारि जोबस्रांनायनि मोननै गाज्रि फिथाया जाबाय– 

(i) जिब-जुनारनि थाग्रा थावनि एबा जिब गोरोबलायिया खमायलाङो। 

(ii) मोनफा मोनफा ओनसोलनि मिथिंगायारि समानथाया गाज्रि जायो।

सों 22. आसामनिफ्राय गैया जालांनो हमनाय फांथाम बिफां-लाइफांनि मुं लिर।

फिन : आसामनिफ्राय गैया जालांनो हमनाय फांथाम बिफां-लाइफांआ जाबाय–

(i) सर्पगन्धा।

(ii) सालकुवरी।

(iii) कालमेघ।

सों 23. सम्पद सरैखानि मोनथाम खान्थि एबा राहानि सोमोन्दै लिर। 

फिन : सम्पद सरखानि मोनथाम खान्थि एबा राहाया जाबाय–

(i) सोलाय सम्पद संनाय : बबेबा मोनसे बाहायजानाय सम्पदनि दिहुनथाय सोलिबाय थानाय थासारियाव बेनि सोलाय सम्पद संनायनि थाखाय बिजिर संनाय।

(ii) बांहाय फिननाय : सिमागोनां बिबांनि गोथां मुवानि बाहायनायखौ खमायनो बाहायफिनजाथाव गारजानाय मुवाफोरखौ बाहायफिननाय खान्थिनि गेजेरजों बाहायफिन जानाय खालामनाय।

(iii) सरैखानि सोमोन्दै आयेन बाहायनाय : सम्पद सरैखा खालामनायखौ जाफुं होनायनि थाखाय सरैखानि सोमोन्दै गोख्रों आयेन बाहायनाय।

बेफोर खान्थि एबा राहाफोरखौ मावफुंनो हायोब्ला सम्पद सरैखा जानायखौ आसा खालामनो हायो।

सों 24. सांग्रां नङि मुवा (Natural Stuff) माखौ बुंनाय जायो? बिदिन्थिजों फोरमाय।

फिन : जायफोर मुवाया मानसिनि जेबो रोखोमनि मोजां एबा गाज्रि खालामा बेफोरखौ सांग्रां नङि मुवा बुंनाय जायो। बिदिन्थि महरै मानसिया जेब्लासिम गोहो दिहुननायाव खैला एबा खनिनि थाव बाहायनो रोङामोन अब्लासिम बेफोर सांग्रां नङिमुवामोन।

सों 25. होबथाग्रा मुवा (Resistance) माखौ बुंनाय जायो? 

फिन : जायफोर मुवा एबा फिनजाथाया मानसिनि गाज्रि खालामो, बेफोरखौ होबथाग्रा मुवा बुंनाय जायो। बिदिन्थि महरै हासार गैयि हा, दैबानाजों साग्लोब जानाय ओनसोल बायदिया मोनफा मोनफा होबथाग्रा मुवा। 

सों 26. बिगोमागिरिखौ बिथा खालामनानै सम्पदखौ मा मा बाहागोयाव राननाय जादों? 

फिन : बिगोमागिरिखौ बिथा खालामनानै सम्पदखौ गाहायाव होनाय बाहागोयाव राननाय जादों–

(i) गावारि सम्पद। 

(ii) हारिमायारि सम्पद।

(iii) मुलुगनां सम्पद।

सों 27. सांग्रां नङि एबा होबथाग्रो मुवाया माबादियै सम्पदसिम सोलायजानो हागौ?

फिन : मानसिनि गियान गोसारनाय आरो बिगियान बिरोंदामिन जौगानायनि जावनाव बुहुमाव थानाय सांग्रां नङि मुवा आरो होबथाग्राफोरा मानसिनि मोजां नाजानायनि जावनाव सम्पदसिम महर सोलायदों। सम्पदा सोलायस्लुयारि आखुथाइ थानायनि थाखाय गोबां सांग्रां नङि एबा होबथाग्रा मुवाखौ मानसिनि गियान, सोलो आरो आदब बाहायनायनि जावनाव सम्पदसिम सोलायनो हादों। 

बिदिन्थि महरै मानसिया जेब्लासिम गोहो दिहुननाय खैला एबा खनिनि थाव बाहायनो रोङामोन अब्लासिम बेफोर सांग्रां नङि मुवामोन। नाथाय मानसिया दा बेफोरखौ गोहो दिहुननाय महरै बाहायनो रोंनायनिफ्राय बेयो सम्पदसिम सोलाय जाबाय। सोनाब बंगवाव गले गले दैबाना सोमजिहोनाय दामोदर दैमाया होबथाग्रामोन। नाथाय बेवहाय बान्दो थेनानै मोब्लिब गोहो दिहुननाय आरो दै सारनाय राहा खालामनायनिफ्राय सम्पदसिम सोलाय जाबाय। 

सों 28. गासैबो सम्पतियानो सम्पद नाथाय गासैबो सम्पदा सम्पति जायाबो जानो हागौ- जाहोन दिन्थि।

फिन : गासैबो सम्पतियानो सम्पद मानोना सम्पदाव थानोगोनां गुन जेरै खामानिनि मावथाय आरो बाहायथि गुन एबा मोजां खालामनाय गुन मोननैबो सम्पतियाव थायो नाथाय सम्पतियाव थानो गोनां गुन जेरै- सोलाय सल’ बेसेन, जगायनाया सिमागोनां आरो सासेनिफ्राय गुबुन सासेनिसिम हरनाय बायदि सम्पदनियाव थाया। बेनि अनगायैबो सम्पदनि जोहै मानसि हारिनि सुबुं अनसायनाय जायो नाथाय सम्पतिनि जोहै मानसिनि मोजां आरो गाज्रि मोननैबो जानो हागौ। बेनिखायनो गासैबो सम्पतियानो सम्पद नाथाय गासैबो सम्पदा सम्पति जायाबो जानो हागौ।

सों 29. रांखान्थियारि भुमखौरांनि मोननै गाहाइ दालाय लिर। 

फिन : रांखान्थियारि भुमखौरांनि मोननै गाहाइ दालाइया जाबाय–

(i) सम्पद भुमखौरां।

(ii) आबादारि भुमखौरां।

सों 30. आसामनिफ्राय गोमालांनो हमनाय मोनथाम हारिनि जुनारनि मुं लिर।

फिन : आसामनिफ्राय गोमालांनो हमनाय मोनथाम हारिनि जुनारनि मुंआ जाबाय–

(i) सनालि मोख्रा।

(ii) हलौ मोख्रा।

(iii) हाग्रानि मैसो।

सों 31. रांखान्थियारि भुमखौरांनि बाहायथियारि (Practical) फरायसंनायाव लानाय मोनथाम खान्थि लिर।

फिन : रांखान्थियारि भुमखौरांनि बाहायथियारि फरायसंनायाव लानाय खान्थिफोरा जाबाय

(i) अनजिमा खान्थि बाहायनाय।

(ii) भुमखौरांआरि खारिथि बिजिरनाय खान्थि (Geographical Information system)।

(iii) बायदिसिना बुंफुरलु खान्थि (Theory Model)।

SL No.CONTENTS
Unit – 1जारिमिन
Chapter – 1बंग सोखावनाय (1905-1911) आरो गावहादरारि सोमावसारनाय
Chapter 2महात्मा गान्धी आरो भारतनि उदांस्रि सोमावसारनाय
Chapter – 3आसामाव ब्रिटिस बेरेखा जांख्रिखांनाय आरो आबादारि बिग्रायनाय
Chapter – 4उदांस्रि सोमावसारनाय आरो आसामाव हारिमायारि जांख्रिखांनाय
Chapter 5भारत आरो सा-सानजा ओनसोलनि हारिमुवारि गोदोमिन
Unit – 2भुमखौरां
Chapter – 1रांखान्थियारि भुमखौरां : आयदाफारि आरो सम्फद
Chapter – 2आबहावा आरो आबहावानि जेंना
Chapter – 3बहुमनि भुमखौरां
Chapter – 4आसामनि भुमखौरां
Unit – 3राजखान्थियारि बिगियान
Chapter – 1भारतारि फोरजाखान्थि
Chapter – 2मुलुगनां फसंथान हायुंआफाद आरो गुबुन गुबुन
Unit – 4रांखान्थि बिगियान
Chapter – 1खावरि आरो बेंक बेबस्था
Chapter – 2रांखान्थियारि जौगानाय
Chapter 3जोंनि मोनथाइ जोंनि बिबान

Note- यदि आपको इस Chapter मे कुछ भी गलतीया मिले तो हामे बताये या खुद सुधार कर पढे धन्यवाद

Leave a Reply

error: Content is protected !!
Scroll to Top